Astronomi, gök bilimi ya da gökbilim gök cisimlerinin kökenlerini, evrimlerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini açıklamaya çalışan doğa bilimi dalıdır. Astronominin sınırlı ve özel bir alanı olan gök mekaniği ile karıştırılmaması gerekir. Astronomi daha açık bir deyişle, yörüngesel cisimleri ve Dünya atmosferinin dışında gerçekleşen, yıldızlar, gezegenler, kuyrukluyıldızlar, kutup ışıkları, gökadalar ve kozmik mikrodalga arkaalan ışınımı gibi gözlemlenebilir tüm olay ve olguları inceleyen bilim dalıdır.
Takiyüddin bin Maruf-i (Osmanlıca: تقي الدين محمد بن معروف الشامي السعدي ; İngilizce: Taqi al-Din), Osmanlı Türkü hezârfen, gökbilimci, mühendis, matematikçi ve mekanik bilimci.
Takiyüddin'in Rasathanesi, 1575 yılında Osmanlı bilgini Takiyüddin tarafından İstanbul'da Tophane sırtlarında kurulan gözlemevidir.
Meraga Rasathanesi, 1259 yılında Hülagû Han tarafından Meraga'da kurulan gözlem evi.
Nasîrüddin Tûsî, Horasan Selçuklu Devletine mensup olan ve edebiyat dili gerekçesiyle Farsça eserli bir Türk bilim insanı ve Şii İslam'ın Batınî/Tasavvuf filozofu. Söz konusu dönem, Moğol istilası sebebiyle Bağdat'ta, bir yandan karanlık bir dönem, bir yandan da önemli düşünce okullarının kurulduğu ve İslam bilim kurumlarının açıldığı bir dönem oldu. Nasîrüddin Tûsî de bu dönemde yetişmiş İslam dünyasının tanınmış bir bilgesi olmuştur. Azerbaycanlı halk bilimci Memmedhüseyn Tehmasib'a göre efsanevi bir kişilik olan Nasreddin Hoca gerçekte Tûsî'dir.
Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan er-Rekki es-Sabi el-Battani Latince Albategnius, Albategni ya da Albatenius olarak bilinen, Arap astronom, astrolog ve matematikçidir. Şu anda Türkiye'de bulunan Şanlıurfa ilinin bir ilçesi olan Harran'da doğmuştur. Lakabı es-Sabi''dir fakat tam künyesi, bizi onun Müslüman olduğu sonucuna götürür.
Kâşî ya da tam künyesiyle Gıyâsüddîn Cemşîd bin Mes'ûd el-Kâşî 14. yüzyılın son yarısında, Kaşan'da doğmuş hekim, matematikçi ve gökbilimcidir.
Kutbüddin Şirazî, İranlı din ve astronomi bilgini. Tam adı 'Kutbeddin Mahmud İbn Mes'ud İbn Muslih eş-Şirazî' olan alim, hicri 634 (1236) yılında güzümüzde İran sınırları içinde bulunan Şiraz şehrinde dünyaya gelmiştir. İlk eğitiminin ardından Anadolu'ya geçerek Sivas ve Malatya kadılıklarında bulunmuştur. Ardından Şam'a gitmiş sonra ise Tebriz'e yerleşmiş ve hicri 710 (1310) yılında Tebriz'de, ölmüştür. Şafiî mezhebinden olan Kutbeddin Şirazî, Sadreddin Konevî'nin derslerinde bulunmuş ve Feth'ül Mennân isimli büyük bir tefsir yazmıştır. Tefsir, havass, felsefe ve astronomiye dair eserleri bulunmaktadır.
Orta Çağ İslam dünyasında bilim, İslam'ın Altın Çağı adı verilen ve 8. yüzyıl ile 14. yüzyıl-15. yüzyıl arasında İslam dünyasında geliştirilen ve uygulanan bilim. Bu dönemde Hint, Fars, Sabii ve özellikle Yunan uygarlıklarına ait eserler Arapçaya tercüme edildi. Bu çeviriler tüm bir Orta Çağ boyunca İslam uygarlığında yaşayan bilim insanlarının bilimsel gelişmelerde bulunmalarına ve bu gelişmeleri sonraki yüzyıllara taşımalarına olanak sağladı.
Astronomi, kökenleri tarih öncesi dönemin dini, mitolojik, kozmolojik, takvimsel, astrolojik inanç ve uygulamalarına dayanan, antik çağlara kadar uzanan en eski doğa bilimlerinden biridir. Bunların izleri, uzun süre halk ve devlet astronomisi ile iç içe geçmiş bir disiplin olan astrolojide hala görülmektedir. Astronomi ve astroloji, Avrupa'da 1543 yılında başlayan Kopernik Devrimi sırasında tam olarak ayrılmamıştır. Bazı kültürlerde astronomik veriler astrolojik tahminler için kullanılmıştır.
Yakub bin Tarık 8. yüzyılda Bağdat'ta yaşamış İranlı (Pers) astronom ve matematikçi.
Tusi çifti bir matematik terimidir. Küçük bir daire onun çapının iki katı çapa sahip daha büyük bir dairenin içinde döner. Dairelerin dönüşü, küçük daire üzerindeki bir noktanın büyük dairenin çapı boyunca ileri geri hareket etmesine yol açacaktır.
Kopernik günmerkezliliği, Nicolaus Copernicus tarafından geliştirilen ve 1543 yılında yayımlanan bir astronomik modeldir. Bu modele göre Güneş, evrenin merkezinde hareketsiz olarak konumlandırılmıştı ve her şeyin başlangıcı olarak kabul edilirdi. Modern astronomik ve bilimsel gelişmelerin başlangıç noktası olarak gösterilir. Dünya ve diğer gezegenler ise sabit Güneş etrafında, sabit hızla periyodik hareketler yapmaktadırlar.
Yunan astronomisi klasik antik dönemde Yunan dilinde yazılmıştır ve antik Yunan, Helenistik, Greko-Romen ve geç dönem antik çağlarını kapsar. Yunanca, Helenistik dönemden Büyük İskender'in fethini takip eden süreçte bilimin dili haline geldiği için antik Yunan astronomisi coğrafi sınırları aşmıştır. Bu yüzden Helenistik astronomi olarak da adlandırılır. Helenistik ve Roma dönemleri boyunca Yunan olan veya olmayan birçok astronom, çalışmalarını Yunan geleneklerini kullanarak Ptolemaios krallığındaki İskenderiye kütüphanesini de içeren büyük bir enstitüde yürütüyordu.
Hazini veya Abdurrahman Hazinî, 11. ve 12. yüzyıl'da yaşamış astronomi ve matematik bilgini.
Muhyîl‐Millet ved‐Dîn Yahyâ Ebû Abdullah ibn Muhammed ibn Ebî El‐Şükr el‐Mağribî el‐Endelüsî ya da kısaca Muhyiddin el-Mağribî, İslam'ın Altın Çağı'nda yaşamış Endülüslü bir astronom, astrolog ve matematikçidir. Meraga Rasathanesi'nde çalışan ve en meşhurları Nasîrüddin Tûsî olan bir grup astronomdan biriydi. Muhyiddin, astronomi alanında geniş çaplı ve sistematik bir gezegen gözlemi projesi yürüttü ki bunlar sayesinde yeni astronomik parametreler geliştirilmiştir.
Zic Güneş, Ay, yıldızlar ve gezegenlerin konumlarının astronomik hesaplamaları için kullanılan parametreleri tablolaştıran İslami astronomi kitabıdır.
Astronomi haritaları, katalogları ve araştırmaları kronolojisi
- k. 1800 MÖ — Babil yıldız haritası
- k. 1370 MÖ Babil gözlemleri MUL.APIN.
- k. 350 MÖ — Shi Shen yıldız kataloğu
- k. 300 MÖ — Timocharis of Alexandria yıldız kataloğu
- k. 134 MÖ — Hipparkos detaylı yıldız haritası yaptı
- k. 150 — Batlamyus gezegen hareketleri gözlemlerini içeren geometri vekozmoloji yıldız kataloglaması Almagesti tamamladı.
- k. 705 — Dunhuang yıldız haritası, Dunhuang'daki Mogao Mağaralarından manuscript
- k. 750 — İlk Zij risalesi, Az-Zij ‛alā Sinī al-‛Arab, Ibrahim al-Fazari ve Muhammad al-Fazari tarafından yazıldı.
- k. 777 — Yakub bin Tarık'nin Az-Zij al-Mahlul min as-Sindhind li-Darajat Daraja
- k. 830 — Hârizmî'nin Zij al-Sindhind
- k. 840 — Fergânî'nin Compendium of the Science of the Stars
- k. 900 — Battanî'nin Az-Zij as-Sabi
- 964 — Abdurrahman es-Sufî (Azophi)'nin yıldız kataloğu Sabit Yıldızlar Kitabı
- 1031 — Birûni'nin al-Qanun al-Mas'udi, ilk planisphere projeksiyon kullanımı ve Usturlap kullanımını tartışması.
- 1088 — İlk almanak Almanac of Azarqueilin Zerkâlî tarafından yazılması
- 1115–1116 — Hazinî'nin Az-Zij as-Sanjarī
- c. 1150 — Gerardus Cremonensis, Zerkâlî'nin çalışmalarını temel alarak Toledo Cetvelleri'nı yazdı.
- 1252–1270 — X. Alfonso Alfonso tablolarınının sıralaması kaydedildi
- 1272 — Nasîrüddin Tûsî'nin Zij-i İlhani
- 1395 — Cheonsang Yeolcha Bunyajido, Kral Taejo sıralamasına göre yıldız haritası oluşturdu.
- k. 1400 — Gıyaseddin Cemşid'nin Khaqani Zij
- 1437 — Uluğ Bey'in Zij-i Sultani
- 1551 — Erasmus Reinhold Prusenik tablolar
- 16. yy. sonları — Tycho Brahe Batlamyus'un Almagesti güncelledi.
- 1577–1580 — Takiyüddin'in Unbored Pearl
Zīj-i Sulṭānī veya Uluğ Bey Zici, Türk lider ve bilim insanı Uluğ Bey tarafından 1438-1439'da yayınlanan bir Zic astronomik tablo ve yıldız kataloğudur. Semerkant'ın Uluğ Bey Gözlemevinde Uluğ Bey'in himayesinde çalışan bir grup Müslüman astronomun çalışmalarının ortak ürünüdür. Bu gök bilimciler arasında Kâşî ve Ali Kuşçu de bulunmaktaydı.
Grigorios Hioniadis, Bizans Rumu astronomdur. İran'a gitti ve dönüşünde Bizans'a tanıttığı matematik ve astronomi bilimi öğrendi ve Trabzon İmparatorluğu'nda bir astronomi akademisi kurdu. Hioniadis, Tebriz'de Ortodoks piskoposu olarak da görev yapmıştır.