Astronomi, gök bilimi ya da gökbilim gök cisimlerinin kökenlerini, evrimlerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini açıklamaya çalışan doğa bilimi dalıdır. Astronominin sınırlı ve özel bir alanı olan gök mekaniği ile karıştırılmaması gerekir. Astronomi daha açık bir deyişle, yörüngesel cisimleri ve Dünya atmosferinin dışında gerçekleşen, yıldızlar, gezegenler, kuyrukluyıldızlar, kutup ışıkları, gökadalar ve kozmik mikrodalga arkaalan ışınımı gibi gözlemlenebilir tüm olay ve olguları inceleyen bilim dalıdır.
Takiyüddin bin Maruf-i (Osmanlıca: تقي الدين محمد بن معروف الشامي السعدي ; İngilizce: Taqi al-Din), Osmanlı Türkü hezârfen, gökbilimci, mühendis, matematikçi ve mekanik bilimci.
Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan er-Rekki es-Sabi el-Battani Latince Albategnius, Albategni ya da Albatenius olarak bilinen, Arap astronom, astrolog ve matematikçidir. Şu anda Türkiye'de bulunan Şanlıurfa ilinin bir ilçesi olan Harran'da doğmuştur. Lakabı es-Sabi''dir fakat tam künyesi, bizi onun Müslüman olduğu sonucuna götürür.
Ebu Hanife Dinaverî veya sadece Dinaverî, 9. yüzyıl'da yaşamış, astronomi, botanik, metalürji, coğrafya, matematik, tarih ve Kürdoloji gibi pek çok alanlarda çalışmalarda bulunmuş Fars bilim insanı.
Beytülhikme veya Bilgelik Evi, aynı zamanda Büyük Bağdat Kütüphanesi olarak da bilinen, ya büyük bir Abbasi devlet akademisini ve Bağdat'taki entelektüel merkezini ya da İslam'ın Altın Çağı sırasında Abbasi halifelerine ait büyük bir özel kitaplığı belirtir. Bilgelik Evi, Abbasi Halifeliğinin çöküşünün ardından fiziksel kanıt eksikliği ve bir anlatı oluşturmak için edebi kaynakların doğrulanmasına güvenerek, resmi bir akademi olarak işlevlerine ve varlığına ilişkin aktif bir tartışmanın konusudur. Bilgelik Evi, 8. yüzyılın sonlarında Halife Harun Reşid'in koleksiyonları için bir kütüphane olarak veya el-Mansur (754-775) tarafından hem Arapça hem de Farsça nadir kitaplara ve şiir koleksiyonlarına ev sahipliği yapmak üzere oluşturulan özel bir koleksiyon olarak kuruldu.
Orta Çağ İslam dünyasında bilim, İslam'ın Altın Çağı adı verilen ve 8. yüzyıl ile 14. yüzyıl-15. yüzyıl arasında İslam dünyasında geliştirilen ve uygulanan bilim. Bu dönemde Hint, Fars, Sabii ve özellikle Yunan uygarlıklarına ait eserler Arapçaya tercüme edildi. Bu çeviriler tüm bir Orta Çağ boyunca İslam uygarlığında yaşayan bilim insanlarının bilimsel gelişmelerde bulunmalarına ve bu gelişmeleri sonraki yüzyıllara taşımalarına olanak sağladı.
Yakub bin Tarık 8. yüzyılda Bağdat'ta yaşamış İranlı (Pers) astronom ve matematikçi.
İslam astronomisi, özellikle İslam'ın Altın Çağı sırasında, İslam dünyasında yapılan astronomik gelişmeleri kapsar ve çoğunlukla Arapça yazılmış eserlerden oluşur. Bu gelişmeler özellikle Uzak Doğu ve Hindistan'da daha sonra Orta Doğu, Orta Asya, Endülüs ve Kuzey Afrika'da gerçekleşti. Orta Çağ İslam astronomisi, yabancı dildeki kaynakların özümsenmesi ve bu kaynakların birbiriyle benzeşmeyen unsurlarının İslami özelliklere sahip bir bilim yaratmak için birleştirilmesi gibi yönleri nedeniyle diğer İslami bilimlerin doğuşuyla paralellik gösterir. Bu kaynaklar özellikle Arapça diline tercüme edilmiş ve üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiş Yunan, Sasani ve Hint eserlerinden oluşuyordu.
Abbas bin Saîd Cevherî, Al-ʿAbbās ibn Saʿid al-Jawharī Bağdat'taki Beyt'ül Hikmet'inde ve kısa bir süre Şam'da astronomik gözlemler yapan bir geometriciydi. Muhtemelen İran asıllıydı. En önemli eseri, yaklaşık 50 ek önerme içeren ve paralellik postülatını ispatlamaya çalışılan bir kanıtını da içeren Öklid'in Elemanları Üzerine Yorumu idi.
Astronomi haritaları, katalogları ve araştırmaları kronolojisi
- k. 1800 MÖ — Babil yıldız haritası
- k. 1370 MÖ Babil gözlemleri MUL.APIN.
- k. 350 MÖ — Shi Shen yıldız kataloğu
- k. 300 MÖ — Timocharis of Alexandria yıldız kataloğu
- k. 134 MÖ — Hipparkos detaylı yıldız haritası yaptı
- k. 150 — Batlamyus gezegen hareketleri gözlemlerini içeren geometri vekozmoloji yıldız kataloglaması Almagesti tamamladı.
- k. 705 — Dunhuang yıldız haritası, Dunhuang'daki Mogao Mağaralarından manuscript
- k. 750 — İlk Zij risalesi, Az-Zij ‛alā Sinī al-‛Arab, Ibrahim al-Fazari ve Muhammad al-Fazari tarafından yazıldı.
- k. 777 — Yakub bin Tarık'nin Az-Zij al-Mahlul min as-Sindhind li-Darajat Daraja
- k. 830 — Hârizmî'nin Zij al-Sindhind
- k. 840 — Fergânî'nin Compendium of the Science of the Stars
- k. 900 — Battanî'nin Az-Zij as-Sabi
- 964 — Abdurrahman es-Sufî (Azophi)'nin yıldız kataloğu Sabit Yıldızlar Kitabı
- 1031 — Birûni'nin al-Qanun al-Mas'udi, ilk planisphere projeksiyon kullanımı ve Usturlap kullanımını tartışması.
- 1088 — İlk almanak Almanac of Azarqueilin Zerkâlî tarafından yazılması
- 1115–1116 — Hazinî'nin Az-Zij as-Sanjarī
- c. 1150 — Gerardus Cremonensis, Zerkâlî'nin çalışmalarını temel alarak Toledo Cetvelleri'nı yazdı.
- 1252–1270 — X. Alfonso Alfonso tablolarınının sıralaması kaydedildi
- 1272 — Nasîrüddin Tûsî'nin Zij-i İlhani
- 1395 — Cheonsang Yeolcha Bunyajido, Kral Taejo sıralamasına göre yıldız haritası oluşturdu.
- k. 1400 — Gıyaseddin Cemşid'nin Khaqani Zij
- 1437 — Uluğ Bey'in Zij-i Sultani
- 1551 — Erasmus Reinhold Prusenik tablolar
- 16. yy. sonları — Tycho Brahe Batlamyus'un Almagesti güncelledi.
- 1577–1580 — Takiyüddin'in Unbored Pearl
Grigorios Hioniadis, Bizans Rumu astronomdur. İran'a gitti ve dönüşünde Bizans'a tanıttığı matematik ve astronomi bilimi öğrendi ve Trabzon İmparatorluğu'nda bir astronomi akademisi kurdu. Hioniadis, Tebriz'de Ortodoks piskoposu olarak da görev yapmıştır.
Zīj-i Īlkhānī veya İlhanlı Tabloları (kelime çeviri: " İlhan Yıldızları", o dönemde yazarın hamisi olan İlhan Hülâgû'nün ismini alan gezegen hareketlerinin astronomik tablolarını içeren bir Zic kitabıdır. Müslüman astronom Nasîrüddin Tûsî tarafından Meraga Gözlemevi'ndeki astronomlardan oluşan araştırma ekibiyle işbirliği içinde derlenmiştir. Farsça yazılmış ve daha sonra Arapçaya çevrilmiştir.
Müneccimbaşı Mustafa Çelebi ve Koca Saatçi olarak da bilinen Mustafa ibn Ali al-Muwaqqit, on altıncı yüzyıldan kalma bir Türk astronomu ve matematikçi ve coğrafyacı. Zaman işleyişi bilimi ve uygulamalı astronomi alanındaki çalışmaları nedeniyle bu alanların "Osmanlı geleneğinin kurucusu" olarak kabul edilir. Muhammed el-Konevi'nin ardından İslam dünyasında daha yaygın olan Arapça yerine Osmanlı Türkçesiyle astronomi literatürünün öncülerinden biriydi. Gençliğinden itibaren I. Selim Camii'ne bağlı muvakkit olarak görev yaptı. Yazılarının çoğunu bu sıfatla ürettiği İstanbul'da 1560 yılında veya daha sonra, imparatorluğun astronomları için en yüksek makam olan müneccimbaşı makamına atandı.
Toledo Cetvelleri, Güneş, Ay ve gezegenlerin sabit yıldızlara göre hareketlerini tahmin etmek için kullanılan astronomi cetvelleridir. Takvim tarihlerinin tahmini, kozmik olayların zamanları ve kozmik hareket dahil olmak üzere kozmosun farklı yönlerini tanımlayan bir matematik cetvelleri koleksiyonudur.
Gerardus Cremonensis, bilimsel kitapların Arapçadan Latinceye çeviren İtalyan tercümandır. Kastilya Krallığı'nda Toledo'da çalıştı ve Toledo'daki kütüphanelerden Arapça kitaplar aldı. Kitaplardan bazıları orijinal olarak Yunanca yazılmıştı ve o zamanlar Konstantinopolis'te iyi bilinmesine rağmen, Batı Avrupa'da Yunanca veya Latince olarak mevcut değildi. Gerardus Cremonensis, on ikinci yüzyılda Arapların ve eski Yunanlıların astronomi, tıp ve diğer bilimlerdeki bilgilerini Latince olarak kullanıma sunarak Batı ortaçağ Avrupa'sını canlandıran Toledo Çevirmenler Okulu arasında en önemli çevirmendir. Gerardus'un en ünlü çevirilerinden biri, Toledo'da bulunan Arapça metinlerden Batlamyus'un Almagest eseridir.
Abul-Hasan Kūshyār ibn Labbān ibn Bashahri Daylami (971–1029), Kûşyâr bin Lebbân, İran'ın Hazar Denizi'nin güneyindeki Deylem'den İranlı matematikçi, coğrafyacı ve astronomdur.
Ebu Muhammed 'Abd al-Jabbar al-Kharaqī, ayrıca Haraki (1084-1158), 12. yüzyılda Merv yakınlarındaki Harak'ta doğmuş bir İranlı astronom ve matematikçidir. İran sarayında Sultan Sencer'in hizmetindeydi. Haraki, Almagest'te Batlamyus'un astronomik teorisine meydan okudu ve gezegenlerin tüplerin içinde hareket ettiği devasa maddi küreler hayal ederek alternatif bir küreler teorisi kurdu.
Abu-Abdullah Muhammed ibn İsa Māhānī Mahan'da doğan ve Abbasi Halifeliği Bağdat'ta aktif olan İranlı matematikçi ve astronomdur. Bilinen matematiksel çalışmaları arasında Öklid'in Elementleri, Arşimet'in Küre ve Silindir Üzerine ve İskenderiyeli Menelaus'un Sphaerica üzerine yorumları ve iki bağımsız inceleme yer alır. Arşimet'in ortaya koyduğu, bir küreyi belirli bir oranda iki cilde bölme sorununu çözmeye çalıştı, bu daha sonra 10. yüzyıl matematikçisi Ebu Ca'fer el-Hazin tarafından çözüldü. Astronomi üzerine hayatta kalan tek çalışması azimutların hesaplanması üzerineydi. Ayrıca astronomik gözlemler yaptığı biliniyordu ve arka arkaya üç ay tutulmasının başlangıç zamanlarına ilişkin tahminlerinin yarım saat içinde doğru olduğunu iddia etti.
Ebu Ca'fer Muhammed ibn Hüseyin Hazin (900-971), el-Hazin olarak da anılır, İranlı Horasanlı Müslüman astronom ve matematikçi. Hem astronomi hem de sayılar teorisi üzerinde çalıştı.
Ni'matnāmah Naṣir al-Dīn Shāhī, nesih alfabesi kullanılarak Farsça yazılmış, yemeklerin tarifleri ve tariflerin hazırlanışını gösteren resimli bir Orta Çağ Hint yemek kitabıdır. Orta Hindistan'daki Malwa Sultanlığı'nın hükümdarı Ghiyath Shah döneminde yazılmaya başlandı. Tahttan çekilmek zorunda kaldıktan sonra oğlu Abd al-Muzaffar Nasir Shah zamanında tamamlandı. Bazı resimlerde, 1470'lerin Türkmen tarzı resimlerinde de yer alan belirli bir türban da dahil olmak üzere, erkeklerin çeşitli türlerde İran ve Hint kıyafetleri ve ayrıca türbanları giyen kadınlar resmedilmiştir. Manzara resimleri, 15. yüzyılın Türkmen tarzından etkilenmiştir. Nimetname-i-Nasiruddin-Shahi el yazması, Londra'daki British Library'dedir.