İçeriğe atla

ZiS-3

76-mm tanksavar topu M1942 (ZiS-2)

Çeşidi Tanksavar
Uyruğu Sovyetler Birliği SSCB
Hizmet geçmişi
Kullanıldığı savaşlar II. Dünya Savaşı
Üretim tarihi
Üretici Artillery Factory No. 92
Üretildiği tarih 1941-?
Üretim adedi 103,000+
Özellikler
Ağırlık 1,200 kg
taşınma: 1,850 kg
 uzunluğu 51.6 mm
Yükseklik -5° ile 37° arası
Namlu Çapı 76.2 mm
Yükseklik -5° ile 37° arası
Atış hızı en fazla 25 mermi/dk
Azami menzil 13,29 km


ZiS-3 Hämeenlinna Topçu Müzesi.

76-mm tümen topu model 1942 (ZiS-3) (Rusça:76-мм дивизионная пушка образца 1942 года (ЗиС-3)) SSCB tarafından üretilen ve Kızıl Ordu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan toptur. ZiS kelimesi Rusça Zavod imeni Stalina (Завод имени Сталина, Türkçe 'Adı Stalin tarafından verilen') anlamına geliyordu. Fabrikanın resmi adı Artillery Factory No. 92 idi. Toplar hakkında bilgili birçok kişi bu topu II. Dünya Savaşı sırasındaki kullanılan en başarılı tasarıma sahip Alman 88 mm top ile İngiliz 25pdr obüs ile eşdeğer tutmaktadır.

Tarihi

ZiS-3 modelinin tasarım çalışmaları 1940 yılının sonlarında Artillery Factory No. 92 fabrikasında çalışan ve SSCB nin orta sınıf top şef tasarımcısı V. G. Grabin tarafından başlandı. Bundan başka bir proje olmamasına rağmen Sovyet Topçu Mareşali Kulik özellikle bu sınıf top yapımına karşıydı. Bu sebepten proje V. G. Grabin kişisel teşebbüsü ve Artillery Factory No. 92 fabrika müdürü ve yardımcı müdürü arasında kaldı. Merkezi yönetim ve Maraşel Kulik e ZiS-3 projesi hakkında bilgi verilmedi.

ZiS-3, 57 mmlik 57-mm tanksavar topu M1943 (ZiS-2) topuna ait taşıma sehpası ile F-22USV model topa ait güçlü 76.2-mm lik namludan oluşuyordu. Geri tepmesini azaltmak için namlu ağzına gaz susturucusu takıldı. Bu sayede top hafif bir sehpa üzerinden mekanik olarak herhangi bir zarar vermeden kolaylıkla ateş edilebilirdi. F-22USV topu ile karşılaştırıldığında ZiS-3 daha iyi üretim teknolojisine sahipti. Parçaların perçinle ve kaynakla birleştiren top sonuçta F-22USV topuna göre 3 kez daha kısa sürede bitiriliyordu. Maliyeti ise F-22USV topunun 2/3 ü kadardı.

Merkezi yönetimin hafif ve orta sınıf toplar istememesinden ötürü ilk üretilen ZiS-3 topu gizlendi. Merkezi yönetime göre Almanların elinde çok ağır zırha sahip tanklar bulunuyordu. Ama 1941 yılına kadar Almanların böyle tankları yoktu. Sadece propaganda amaçlı halka duyurulan bazı tanklar vardı. Buna en önemli örnek Almanların NbFz adını verdiği çok taretli deneme tankıydı. Maraşel Kulik bu yemi yuttu ve bütün hafif 45-mm lik tanksavar ve 76.2-mm lik tümen toplarının üretimine son verdi.

Büyük Vatanseverlik Savaşının başlarında anlaşıldı ki Almanları sahip oldukları tanklar beklediklerinden daha ince zırhlara sahipti. Hatta bazıları büyük kalibreli Sovyet yapımı DShK makineli tüfekleri ile iş göremez hale geliyordu. Savaşın ilk aşamalarında Sovyet 76-mm lik tümen topları Alman araçlarını kolayca etkisiz hale getiriyordu. Ancak bu silahların çoğu Almanlar tarafından ganimet alındı. Ayrıca fabrikalarda Almanların kontrolüne geçti. İleride bu toplar Alman yapımı Panzerjäger denilen kundağı motorlu obüs sınıfında araçlara takılarak Sovyet birliklerine karşı kullanıldı. Sonuçta hatasını anlayan Maraşel Kulik 76.2-mm sahra topu F-22USV modelinin çok sayıda üretilmesi emrini verdi. Ancak V. G. Grabin ve Artillery Factory No. 92 yönetimi bu model yerine ZiS-3 topunun üretilmesine karar verdi. ZiS-3 üretimine başlamalarına rağmen top hala resmi olarak testi yapılmamış ve Kızıl Ordu servisine hazır hale getirilmemişti. Burada çok komik bir durum ortaya çıkmıştı. Kızıl Ordu askerlerinin acilen topa ihtiyaçları vardı ancak toplar fabrika depolarında tutuluyordu. Çünkü resmi olarak onaylı değillerdi. Ardından Grabinin ekibi ile odu yetkilileri arasındaki mücadele sonucunda Grabin ve Artillery Factory No. 92 nolu fabrika yönetiminin kişisel kefaletleri ie top ordu servisine alındı.

Cephede kullanılan ZiS-3 sahip olduğu üstünlükleri gözler önüne serdi. Sonuçta top ile ilgili tüm izinler merkezi hükûmetin başı olan Joseph Stalin tarafından kişisel olarak verildi. Yapılan deneme çalışmaların ardından Stalin "Bu top topçu sistem tasarımları içerisinde bir başyapıttı" ifadesini kullanmıştır. Şubat 1942 yılında yapılan 5 günlük deneme atışlarının ardından top resmi olarak Sahra topu model 1942 adıyla Kızıl Ordu servisine alındı.

V. G. Grabin ve ekibi daha sonra ZiS-3 modelinin seri üretimine geçmek üzere çalışmalara başladı. Yapılan kısa eğitimin ardından genç yaştaki kızlar çalışma bantlarında işe başladı. Yaşlı ve tecrübeli işçiler ile mühendisler daha zor ekipman üzerinde çalıştı. Fabrikada çalışan genç erkekler askerlikten muaf tutuldu. Bunlar işi kısa sürede öğrenerek kaliteli işçiler ve mühendisler ile çalışmaya başladı. Bu da ZiS-3 üretiminin artışında etkili oldu. Sonuçta ZiS-3 II. Dünya Savaşı sırasında SSCB tarafından en çok üretilen sahra topu oldu. Toplamda 103,000 adetten fazla top üretildi.

Savaşın ardından ZiS-3 modelinin seri üretimi durduruldu. Bu top yerini yeni tasarım D-44 sahra topuna bıraktı. Bu top daha geniş kalibreli (85 mm) namluya ve daha iyi zırh geçme özelliklerine sahipti. Ancak ZiS-3 modeline göre daha ağırdı ve hareket kabiliyeti çok zayıftı.

Mühimmat bilgileri

Kullanılan mühimmat
Türü Modeli Ağırlığı, kg Patlayıcı ağırlığı, g
Zırh delici(namlu çıkış hızı 700 m/s)
APHE BR-350A 6.3 155
AP (düz) BR-350SP 6.5 N/A
Kompozit zırh delici (namlu çıkış hızı ? m/s)
  BR-350P 3.02 N/A
II.DS sonra üretilen BR-350N 3.02 N/A
Yüksek patlayıcılı ve parça tesirli (namlu çıkış hızı680 m/s)
HE/parça tesirli çelik OF-350 6.2 710
HE/parça tesirli demir-çelik OF-350A 6.2 640
Parça tesirli demir O-350A 6.21 540
HE/Parça tesirli OF-350B 6.2 540
HE/ Parça tesirli OF-363 6.2 540
HE(Yüksek patlayıcılı) F-354 6.41 785
HE(Yüksek patlayıcılı) F-354M 6.1 815
HE (Fransa de üretilen) F-354F 6.41 785
Diğer başlıklı (namlu çıkış hızı 680 m/s)
HEAT, II.DS sonra üretilen BK-354 7 740
Şarapnel Sh-354 6.5 85
Şarapnel Sh-354T 6.66 85
Şarapnel Sh-354G 6.58 85
Şarapnel Sh-361 6.61 85
Kimyasal OH-350 6.25
Napalm (Uzun menzilli) Z-350 6.24 240
Napalm Z-354 4.65 240
Sis (Uzun menzilli) D-350 6.45 N/A
Sis (Demir-çelik) D-350A 6.45 N/A
 
Zırh geçme tablosu
AP Projectile BR-350A
Mesafe, m Çarpışma açısı 60°, mm Çarpışma açısı 90°, mm
100 67 82
500 61 75
1000 55 67
1500 49 60
2000 43 53
Bu bilgiler Sovyet yöntemleri ilie elde edilmiştir. (zırh geçebilme özellikleri 75% eşdeğerdir).
Aynı tür mühimmat ile kıyaslanamaz.

Görev tarihi

Sovyet askerleri kötü koşullarda çalışması, yüksek düzeyde kullanışlığı ve iyi atış yüzdesinden ötürü çok seviyordu. Top müretebatının eğitimide çok kolaydı. Hafif taşıma sehpası sayesinde top normal kamyon veya ağır jeepler hatta mürettebatıyla birlikte çekilebiliyordu.

ZiS-3 Almanlara ait hafif ve orta sınıf birçok tankı zırh delici mermileri ile kolaylıkla etkisiz hale getirebiliyordu. Ancak Alman yapımı büyük kedilerin ortaya çıkması ile ZS-3 müretebatları zor zamanlar yaşamaya başladı. Bu toptan atılan zırh delici mermiler Panther tanklarının yandan ve top zırhından yara almasına sebep olsa da "Tiger" tanklarına karşı etkisizlerdi. Ancak iyi kamufle olan top çok yakın mesafeden Tiger tanklarına zarar verebiliyordu. Birçok Sovyet topçu askeri Alman tankını zırhından vurmak yerine top namlusu veya taretinden vurarak hareketsiz bırakmayı öğrenmişti.

ZiS-3 günümüzde

Soğuk Savaş dönemimde birçok ZiS-3 Demir Perde ülkesine gönderildi. Daha sonra bu toplar bu ülkeler tarafından üçüncü dünya ülkelerine satıldı. Bazı Afrika ve Asya ülkelerinde ZiS-3'ler hala ordu hizmetinde kullanılmaktadır. Hatta az sayıdaki sınır çatışmasında kullanılmıştır.

Sovyet ordusundaki ZiS-3'ler resmi olarak ordu servisinden çıkartılmıştır. Bazıları fabrikalarda sökülmeye gönderilmiş bazılarıda Büyük Vatanseverlik Savaşı anısına müzelerde sergilenmektedir. Rus Ordusu ZiS-3'leri bina ve bahçelerde dekoratif amaçlı sergilemektedir.

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta ZiS-3 ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
SSCB ait Büyük Vatanseverlik Savaşı topları
Tanksavar topları
37-mm top1-K | 45-mm top M1937 | 45-mm top M-42 | 57-mm top ZiS-2 | 100-mm top BS-3
Dağ topları
76-mm dağ topu M1938
Alay topları
76-mm top M1927 | 76-mm top M1943
Tümen topları
76-mm top M1902/30 | 76-mm top F-22 | 76-mm top USV | 76-mm top ZiS-3
122-mm obüs M1909/37 | 122-mm obüs M1910/30 | 122-mm obüs M-30
Kolordu ve Ordu topları
122-mm top A-19 | M-1909 | 152-mm obüs M1910/37
152-mm obüs M-10 | 152-mm obüs D-1 | 152-mm top M1910/30
152-mm topM1910/34 | 152-mm top-obüs ML-20
Ağır toplar
152-mm top M1935 | 203-mm obüs B-4 | 210-mm top M1939
280-mm havan topu M1939 | 305-mm obüs M1939
Hava savunma savaşı topları
25-mm top 72-K | 37-mm top61-K | 76-mm top M1938 | 85-mm top 52-K

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">T-34</span> Rus menşei savaş tankı

T-34, 1940 ve 1958 yılları arasında üretimi yapılan Sovyet orta sınıf tankıdır. Çoğu otoriteye göre II. Dünya Savaşı'nın 2. en iyi tankı olarak kabul edilir. T-34, 1940'te piyasaya sürülen Sovyet orta boy bir tanktır. 76.2 mm'lik tank topu, çağdaşlarından daha güçlüydü ve 60 derece eğimli zırhı tank karşıtı silahlara karşı iyi koruma sağladı. T-34 o güne kadarki tank tasarımı anlayışını değiştirmiş, ondan sonraki bütün tanklar T-34'leri örnek almıştır. Doğu cephesinde Alman Ordusu bu tank karşısında zor durumda kalmıştır. Tiger ve Panther tanklarının çıkışı ile T-34 savaş alanındaki mutlak üstünlüğünü kaybetse de, Rusya iklimine uygunluğu, kolay üretilebilirliği ve bunun getirisi olarak tartışılmaz sayı üstünlüğü ile Alman askerleri arasında nefret edilen bir tank olarak kalmıştır. T-34 ateş gücünü, hızı ve sağlamlığı dengeli bir biçimde bir araya toplamıştır. Ayrıca eğimli zırh tasarımı, isabet eden mermilerin birçoğunun tanka zarar vermeden sekmesini sağlamıştır. Bazı askeri tarihçiler onu dünyanın ilk ana muharebe tankı olarak addederler.

<span class="mw-page-title-main">Josef Stalin tankı</span> Sovyetler Birliği tarafından Eylül 1943te geliştirilen ağır sınıf tank

Iosif Stalin tankı, II. Dünya Savaşı döneminde Sovyetler Birliği tarafından Eylül 1943 tarihinde ağır sınıf tank olarak geliştirildi ve ilk olarak Kursk bölgesinde kullanıldı. Ayrıca JS veya ИС tankları olarak da bilinirler.

<span class="mw-page-title-main">BT tankı</span> Rus yapımı hafif tank

BT Serisi Tanklar. Rusça anlamına gelen BT serisi tanklar SSCB tarafından 1932 ve 1941 yılları arasınca büyük adetlerde üretilen süvari tank sınıfıda diyebileceğimiz hafif sınıf bir tanktı. Hafif olmalarına rağmen iyi silahlandırılmış bu model, sınıfı tanklar içerisinde en iyi hareket özelliğine sahip araçtı. Kızıl Ordu içerisinde kısaca Betka, daha küçük modelleri ise Betuşka olarak bilinirdi.

<span class="mw-page-title-main">M10 Wolverine</span> Amerikan tank imha edici

M10 3 inç KMO, Amerika Birleşik Devletleri Ordusu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında tank imha edici olarak kullanılan araçtır.

<span class="mw-page-title-main">Panzer 38(t)</span> II.Dünya savaşında kullanılmış Çek tankı

Panzerkampfwagen 38(t) (Zırhlı muharebe aracı 38(t)), Çekoslovakya tarafından LT-38 adıyla imal edilen ve Almanların Çekoslovakya'yı ele geçirmesinden sonra Alman ordusu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan tanktır. Üreticilerin TNH serileri , TNHPS, LTP ve LTH adlandırmaları vardır. Alman ordusu içerisinde mühimmat envanter tanımı SdKfz.140 (özel amaçlı taşıt 140)'tır.

<span class="mw-page-title-main">7,62 cm PaK 36(r)</span> Alman Yapımı Tanksavar Topu

PaK 36(r) (7,62 cm Panzerabwehrkanone 36(russisch)) Nazi Almanyası ordusu Wehrmacht tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan bir tanksavar silahıydı. Silah aslında Sovyet yapımı 76-mm tümen topu M1936 (F-22)'nin değiştirilmiş modeliydi.

<span class="mw-page-title-main">7,5 cm PaK 97/38</span> Alman Yapımı Tanksavar Topu

PaK 97/38, Nazi Almanyası ordusu Wehrmacht tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan bir tanksavar silahıydı. Silahın namlu kısmı Fransız yapımı Canon de 75 modèle 1897 topuna ve kundağı ise Alman 5 cm PaK 38 e aitti.

<span class="mw-page-title-main">Kliment Voroşilov (tank)</span> Sovyetler Birliği tarafından üretilen ağır sınıf topçu tankı

Kliment Voroşilov (KV) Sovyetler Birliği tarafından üretilen ve Kızıl Ordu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan ağır sınıf tank serisinin verilen genel isimdir. Adını Sovyet savunma bakanı ve politikacı Kliment Voroşilov'dan almıştır. Nazi Almanyası ordusu Wehrmacht'ın Sovyetleri işgali sırasında Alman zırhlı araçlarına rakip olabilecek tankların başında geliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Marder III</span>

Marder III Nazi Almanyası ordusu Wehrmacht tarafından II. Dünya Savaşı sırasında Panzer 38(t) şasesi kullanılarak üretilen bir tank imha edici araçtı. 1942 ile 1944 yılları arasında üretildi ve savaşın sonuna kadar kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">37-mm tanksavar topu M1930 (1-K)</span> II. Dünya Savaşında Kızıl Ordunun kullandığı 37 mm hafif tanksavar sınıfında bir top

37-mm Tanksavar Topu Model 1930 (1-K), SSCB tarafından geliştirilen, 1930 'lu yıllarda üretilen ve II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından kullanılan 37 mm kalibrelik hafif tanksavar sınıfında bir toptu. Bu top Büyük Vatanseverlik Savaşının ilk zamanlarında tanksavar silahı olarak kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">45-mm tanksavar topu M1937 (53-K)</span>

45-mm tanksavar topu model 1937 (53-K), SSCB tarafından geliştirilen II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında kullanılan hafif sınıf yarı otomatik tanksavar topuydu. Sovyet top tasarımcısı M.N. Loginov tarafından geliştirildi. Yerini ileride kendisinden daha güçlü 45-mm tanksavar topu M1942 (M-42) bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">45-mm tanksavar topu M1942 (M-42)</span>

M-42 SSCB tarafından geliştirilen II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından 1942 yılından Büyük Vatanseverlik Savaşının sonuna kadar kullanılan 45 mm lik hafif sınıf yarı otomatik tanksavar topuydu. Resmî adı 45-mm tanksavar topu model 1942 (M-42).

<span class="mw-page-title-main">100-mm topu M1944 (BS-3)</span> SSCB tarafından geliştirilen 100 mmlik tanksavar topu

BS-3 SSCB tarafından geliştirilen 100 mm lik tanksavar topuydu. Silahın resmi adı 100-mm sahra topu model 1944 (BS-3). II. Dünya Savaşı sırasında servise giren top 1950'li yıllara kadar kullanılmıştır. 1955 yılında Kızıl Ordudaki görevini T-12 tanksavar topuna bıraktı. BS-3 modeli birçok ülkeye satılmıştır ve bazılarında hala ordu servislerinde görev yapmaktadır. Hala BS-3 ait parçalar Rus Ordu tophanelerinde bulunabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">57-mm tanksavar topu M1943 (ZiS-2)</span>

ZiS-2 SSCB tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından kullanılan 57 mm kalibrelik tanksavar sınıfında bir toptu. Tanklar için üretilen ZiS-4 bu topun başka bir tasarımıydı. ZiS kelimesi Rusça Zavod imeni Stalina anlamına geliyordu.

<span class="mw-page-title-main">76-mm tümen topu M1902/30</span> Sovyetler Birliği tarafından tasarlanan askeri teçhizat

76-mm tümen topu model 1902/30 SSCB tarafından Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında kullanılan bir toptur. Silah Çarlık Rusyası döneminde tasarlanan ve I. Dünya Savaşı sırasında kullanılan 76-mm tümen topu model 1902'nin geliştirilmiş bir modeliydi.

<span class="mw-page-title-main">122 mm top M1931/37 (A-19)</span>

A-19 SSCB tarafından 1930 lu yıllarda geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan bir tür sahra topuydu. Resmi adı 122 mm top model 1931/37 (A-19). II. Dünya savaşı boyunca kullanılan top savaşın ardından uzun süre Kızıl Ordu servisinde kaldı. A-19 ve ondan dönüştürülen D-25 tasarımı araçlarada monte edildi.

<span class="mw-page-title-main">152-mm obüs M1938 (M-10)</span> Silah modeli

152-mm obüs model 1938 (M-10), (Rusça 152-мм гаубица образца 1938 года (М-10SSCB tarafından geliştirilen 152.4 mm çapında obüs sınıfında bir tür ateşli silahtı. Kızıl Ordu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">76-mm tümen topu M1936 (F-22)</span>

76-mm tümen topu model 1936 (F-22) SSCB tarafından geliştirilen II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından 1936 yılından itibaren kullanılan bir top türüydü. Bu top SSCB ile Japonya arasındaki Uzak Doğu cephesinde, Kış Savaşında ve Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında kullanılmıştır. Birçok F-22 topu Nazi Almanyası ordusu Wehrmacht tarafından savaşın ilk yıllarında ganimet olarak alınmış geliştirilerek Sovyet kuvvetlerine karşı kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">76-mm tümen topu M1939 (USV)</span>

76-mm tümen topu model 1939 SSCB tarafından geliştirilen II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından 1939 yılından hizmete alına ve Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında kullanılan bir top türüydü. Bu top yarı-çok amaçlı 76-mm tümen topu M1936 (F-22) ile gelişmiş ve meşhur ZiS-3 topları arasındaki bir geçiş silahıydı.

<span class="mw-page-title-main">Nijni Novgorod Makine Fabrikası</span>

Açık anonim şirket (JSC) NMZ veya Nijni Novgorod Makine İmalat Fabrikası Gorki Sormovo ilçesinde bulunan Rus topçu fabrikasıdır. Vasiliy Grabin liderliğindeki TsAKB topçu tasarım bürosu da dahildir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.