İçeriğe atla

Zhelestidae

Zhelestidae
Yaşadığı dönem aralığı: 155-70,6 myö
Kimmericiyen-Senozoyik[1] 
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
İnfra sınıf:Eutheria
Familya:Zhelestidae
Nessov (1985)[2]
Cinsler
  • ?Alostera
  • Aspanlestes
  • Avitotherium
  • ?Azilestes
  • Borisodon
  • Eoungulatum
  • Eozhelestes
  • Gallolestes
  • ?Khuduklestes
  • ?Mistralestes
  • ?Oxlestes
  • ?Paranyctoides
  • Parazhelestes
  • Sheikhdzheilia
  • Sorlestes
  • Zhalmousia
  • Zhelestes
  • Lainodontinae
    • Labes
    • Lainodon
    • ?Valentinella

Zhelestidae, soyu tükenmiş eutherian memelilerin bir soyudur. Turoniyen'den Maastrihtiyen'e kadar Geç Kretase'de ortaya çıkanlar, son derece başarılı bir gruptu ve Avrupa, Asya, Hindistan (ve daha sonra Madagaskar), Afrika ve Kuzey Amerika'da temsilciler bulundu ve onları görünüşte kozmopolit bir dal haline getirdiler. Otçul bir yaşam tarzına doğru uzmanlaşmışlardı ve aslında başlangıçta kök toynaklılar olarak kabul edildiler,[3] ancak epipubiklerin ve "arkaik" diş karakterlerinin varlığı onları plasentalı olmayan eutherianlar haline getirir.[4][5][6][7][8][9]

Dağılım

En erken zhelestid kalıntıları Orta Asya Senomaniyeninde bulunur. Ancak Campanian tarafından Avrupa ve Kuzey Amerika'da ve Maastrichtian tarafından Hindistan ve Madagaskar'da bulunurlar (UA 8699). O zamanlar bir ada kıtası olan Avrupa'da, genellikle zhelestid olarak kabul edilen taksonlar, en yaygın Geç Kretase memeli kalıntılarıdır, bunun yerine kogaionid multitüberkülatların daha yaygın olduğu Hateg Adası dışında, orada da tek bir olası zhelestid dişi vardır.[10]

Ekoloji

Zhelestidler, otçul bir diyete karşı iyi uzmanlaşmıştır, dişleri, modern toynaklılara benzer bir yanal çiğneme mekanizması için uygundur. Bunun bir istisnası, normalde etçil olarak yorumlanan Oxlestes ve Khuduklestes gibi formlar ve belki de Borisodon gibi böcekçil olabilecek birkaç canlı olabilir. Fare boyutundaki formlardan, boyut olarak küçük toynaklılara benzeyenlere kadar, zhelestidler çok çeşitli ekolojik loncaları işgal etti.

Diyet farklılıklarının aksine, mevcut birkaç uzuv kalıntısı, örneğin uzun uzuvlu ve imleç ve zıplama için çeşitli uyarlamaları olan Zalambdalestes gibi bazı diğer bazal eutherianların aksine, hareket konusunda çok uzmanlaşmış olmadıklarını göstermektedir.

Zhelestidlerin, Mezozoik otçul memelilerin başka bir türü olan multitüberkülatlarla doğrudan rekabet içinde olduğuna dair kanıtlar vardır, bunların en yaygın olduğu yerlerde daha nadirdir ve bunun tersi de geçerlidir.[11] Bununla birlikte, çok tüberkülatlar sonunda zhelestidlerden daha uzun yaşadılar, K-Tersiyer yok olma olayından, Kretase'de her iki dal tarafından alınan nişlerin erken kemirgenler tarafından alınacağı Asya dışında her yerde hayatta kaldılar.[12]

Kaynakça

  1. ^ "Zhelestidae". paleobiodb.org. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2021. 
  2. ^ "Zhelestidae". paleobiodb.org. Erişim tarihi: 2021-08-14. 
  3. ^ L. A. Nessov, J. D. Archibald, and Z. Kielan-Jaworowska. 1998. Ungulate-like mammals from the Late Cretaceous of Uzbekistan and a phylogenetic analysis of Ungulatomorpha. Bulletin of Carnegie Museum of Natural History 34:40-88
  4. ^ J. R. Wible, G. W. Rougier, M. J. Novacek and R. J. Asher. 2007. Cretaceous eutherians and Laurasian origin for placental mammals near the K/T boundary. Nature 447:1003-1006
  5. ^ J. DAVID ARCHIBALD and ALEXANDER AVERIANOV, Phylogenetic analysis, taxonomic revision, and dental ontogeny of the Cretaceous Zhelestidae (Mammalia: Eutheria), Version of Record online: 25 JAN 2012 DOI: 10.1111/j.1096-3642.2011.00771.x
  6. ^ Kenneth D. Rose, J. David Archibald, The Rise of Placental Mammals: Origins and Relationships of the Major Extant Clades, JHU Press, 22/02/2005
  7. ^ Rodolphe Tabuce, Thierry Tortosa, Monique Vianey-Liaud, Géraldine Garcia, Renaud Lebrun, Pascal Godefroit, Yves Dutour, Sévérine Berton, Xavier Valentin and Gilles Cheylan (2013). «New eutherian mammals from the Late Cretaceous of Aix-en-Provence Basin, south-eastern France». Zoological Journal of the Linnean Society 169 (3): 653-672. doi:10.1111/zoj.12074.
  8. ^ Averianov, A.O. and Archibald, J.D. 2013. New material and reinterpretation of the Late Cretaceous eutherian mammal Paranyctoides from Uzbekistan. Acta Palaeontologica Polonica 58 (1): 17–23. https://dx.doi.org/10.4202/app.2011.0131 1 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ Gheerbrant E. & Teodori D. 2021. — An enigmatic specialized new eutherian mammal from the Late Cretaceous of Western Europe (Northern Pyrenees), in Folie A., Buffetaut E., Bardet N., Houssaye A., Gheerbrant E. & Laurin M. (eds), Palaeobiology and palaeobiogeography of amphibians and reptiles: An homage to Jean-Claude Rage. Comptes Rendus Palevol 20 (13): 207-223. https://doi.org/10.5852/cr-palevol2021v20a13 1 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ Rodolphe Tabuce Thierry Tortosa Monique Vianey‐Liaud Géraldine Garcia Renaud Lebrun Pascal Godefroit Yves Dutour Sévérine Berton Xavier Valentin Gilles Cheylan, New eutherian mammals from the Late Cretaceous of Aix‐en‐Provence Basin, south‐eastern France, 29 October 2013 https://doi.org/10.1111/zoj.12074 1 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ Guillermo W. Rougier; Amir S. Sheth; Barton K. Spurlin; Minjin Bolortsetseg; Michael J. Novacek (2016). "Craniodental anatomy of a new Late Cretaceous multituberculate mammal from Udan Sayr, Mongolia" (PDF). Palaeontologia Polonica. 67: 197–248. doi:10.4202/pp.2016.67_197.
  12. ^ Wood, D. Joseph (2010). The Extinction of the Multituberculates Outside North America: a Global Approach to Testing the Competition Model (M.S.). The Ohio State University.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eteneliler</span> Eutheria sınıfındaki memelilerin alt sınıfı

Eteneliler, eteneli memeliler veya plasentalı memeliler, memelilerin bir infra sınıfı. Diğer alt sınıflar keseliler (Metatheria) ve hâlâ yumurtlayarak üreyen ilkel memelilerdir (Protheria). Aralarında büyük bir farkla en büyük grup etenelilerdir. Günümüzde, 6000'in üzerinde eteneli türü bulunmaktadır. Vücut yapıları ve yaşam alanlarının farklılıkları ile en çeşitli memeli grubunu oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Eutheria</span> memeli kladı

Eutheria, keselilere göre etenelilerle daha yakından ilişkili olan tüm doğurgan memelileri (Theria) kapsayan bir kladdır.

<span class="mw-page-title-main">Toynaklılar</span> memeli kladı

Toynaklılar, memelilerin Ferungulata grubundan, pençelerini toynak biçiminde geliştirmiş bir memeli üst takımıdır.

<i>Paenungulata</i> memeli kladı

Paenungulata, içinde günümüzde yaşayan üç memeli takımını barındıran bir kladdır: Proboscidea, Sirenia ve Hyracoidea (Kırsıçanımsılar). Embrithopoda ve Desmostylia adlı en az iki takım daha fosil kalıntılarından bilinir. Bu her iki soyu tükenmiş takım da, yaşayan takımlar kadar kendilerine özgü özellikleri taşımaktaydı. Embrithopodlar gergedan benzeri ve tabanlarına basarak yürüyen otçul hayvanlardı. Desmostylianlar ise su aygırı benzeri amfibi hayvanlardı. Yürüme biçimleri ve beslenmeleri spekülasyon konusu olsa da dişlerindeki aşınmalar kara bitkileriyle beslendiklerini ve diğer toynaklı büyük memelilerle benzer duruşa sahip olduklarını gösterir.

<i>Protungulatum</i> plasentalı memeli cinsi

Protungulatum, ilk olarak kuzeydoğu Montana'daki Bug Creek Anthills Oluşumunda bulunan, geç Kretase ile erken Paleosen dönemleri arasında yaşamış, bazal bir toynaklı veya Pan-Euungulate olduğu düşünülen, bilinen en eski plasentalı memeli cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Mesonychia</span> memeli takımı

Mesonychia, erken Paleosen ila Oligosen dönemleri arasında yaşamış arkaik toynaklı memelileri kapsayan bir etçil memeli grubudur.

<i>Sinodelphys</i> Erken Kretase döneminde yaşamış memeli cinsi

Sinodelphys, 125 milyon yaşında olduğu tahmin edilen Erken Kretase'den soyu tükenmiş bir memeli cinsidir. 2003 yılında Çin'in Liaoning Eyaletindeki Yixian Formasyonu kayalarında Zhe-Xi Luo ve John Wible'ın da aralarında bulunduğu bir bilim insanı ekibi tarafından keşfedildi ve tanımlandı.

Acristatherium yanensisis, Çin'deki Erken Kretase Jehol biyotasından tanımlanmış bir bazal eutherian memeli cinsi.

<i>Montanalestes</i>

Montanalestes keeblerorum, ABD Montana'daki Carbon County'de bulunan bazal eutherian memeli türü. 1999'da Richard Cifelli tarafından bir mandibula kemiği ile tanımlandı. Montanalestes, Cloverly formasyonunda bulundu ve yaklaşık 110 milyon yıl öncesine (Apsiyen-Albiyen) tarihlendi.

<i>Prokennalestes</i>

Prokennalestes, fosilleri Moğolistan'ın erken Kretase aşamasından bilinen bazal eutherian memeli cinsi. İlk olarak 1989'da Kielan-Jaworowska & Dashzeveg tarafından, cinse ait iki tür ile tanımlandı: Prokennalestes trofimovi ve Prokennalestes minor.

<span class="mw-page-title-main">Raoellidae</span> tarih öncesi çift toynaklı familyası

Raoellidae,, Whippomorpha kladından soyu tükenmiş bir yarısucul çift toynaklı familyasıdır. Raoellidlerin fosilleri, Güne ve Güneydoğu Asya'nın Eosen tabakalarında bulunur.

Murtoilestes, Erken Kretase döneminde (Barremiyen–Apsiyen, Murtoi Formasyonu), doğu Rusya'da yaşamış bazal eutherian memeli cinsi. Cins, ilk defa 2000 yılında Averianov ve Skutschas tarafından tanımlandı. Cinse ait tek tür, tip tür olan Murtoilestes abramovi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Adapisoriculidae</span>

Adapisoriculidae, Paleosen ve muhtemelen Kretase döneminde mevcut olan soyu tükenmiş bir eutherian memeli ailesidir. Bir zamanlar, benzer diş yapıları nedeniyle kirpi ailesi (Erinaceidae) ile yakından ilişkili olan Erinaceomorpha takımının üyeleri oldukları veya bazal Euarchontanlar oldukları düşünülüyordu. Ayrıca bir noktada keseli oldukları düşünülüyordu. Bununla birlikte, en son çalışmalar, bunların plasentaya sahip olmayan eutherian olduklarını göstermektedir.

<i>Ferungulata</i> memeli kladı

Ferungulata, Ferae ve Pan-Euungulata soyunu bir araya getiren bir plasentalı memeli büyük takımıdır. Morfolojik analize dayalı geleneksel ve daha yeni moleküler analizleri dikkate alan gözden geçirilmiş bir tane olmak üzere iki şekilde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Arctocyonia</span> tarih öncesi memeli takımı

Arktosiyoniyenler, stratigrafik aralığı Paleosen'den Erken Eosen dönemlerine kadar uzanan laurasiatherian memelilerin bir kladıdır. Kretase-Paleojen soy tükenme olayından sonra büyük memeli avcılarının en eski örnekleri arasındaydılar. Bazıları arktosiyoniyenleri kök çift toynaklılar olarak sınıflandırırken, diğerleri Ferae grubunun üyeleri olarak grubu sınıflandırmıştır. Takımda sınıflandırılan üç aile vardır: Arctocyonidae, Oxyclaenidae ve Quettacyonidae.

Cimolestes, böcekleri ve diğer küçük hayvanları yemeye uyarlanmış tam bir diş tamamlayıcısı olan erken eutherian memeli cinsi. Paleontologlar, kısmen, oldukça farklı hayvanların cinse atanması nedeniyle, diğer memelilerle olan ilişkisi konusunda anlaşamadılar, bu da Cimolestes'i yakından ilişkili olanlardan ziyade benzer özelliklere sahip hayvanların bir sınıf taksonu haline getirdi. Fosilleri, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Afrika'da bulunmuştur. Cimolestes ilk olarak Kuzey Amerika'nın Geç Kretase döneminde ortaya çıktı. Bazı paleontologlara göre, Cimolestes'in soyu Paleosen'in başlangıcında tükendi, diğerleri ise cinsin soyunun Eosen'den önce tükendiğini bildiriyor.

<span class="mw-page-title-main">Kondilart</span> tarih öncesi memeli takımı

Kondilartlar (Condylarthra), öncelikle Paleosen ve Eosen dönemlerinden bilinen, soyu tükenmiş plasentalı memelilerin resmi olmayan bir grubudur - daha önce bir takım olarak kabul edilmiştir. Erken, ilkel toynaklılar olarak kabul edilirler. Artık, Perissodactyla veya Cetartiodactyla'nın bir parçası olarak açıkça belirlenmemiş olan toynaklıları sınıflandırmak için bir çöplük olarak hizmet eden ve bu nedenle birçok ilgisiz soydan oluşan bir çöp sepeti taksonu olarak kabul edilmektedir.

<i>Kennalestes</i> bazal eutherian

Kennalestes, 1968'de tanımlanan, sivri fare benzeri soyu tükenmiş bir böcekçil eutherian memeli cinsi. Tip türü K. gobiensis'tir ve Kretase döneminde Moğolistan'da hem Bayan Mandahu Formasyonu hem de Djadochta Formasyonu'nda bulunan yaygın bir memelidir. Kampaniyen döneminde Moğolistan'da bulundu, bu yüzden Velociraptor, Oviraptor ve Archaeornithoides gibi yırtıcı dinozorların kurbanı olmuş olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Hystricomorpha</span>

Hystricomorpha, Rodentia takımında sınıflandırılan bir memeli alt takımıdır. Genel anlamda histrikomorfik zigomasseterik sistem sahibi olan, Dipodoidea dışındaki tüm kemiricileri içerir. Bu tanım ile bakıldığında Hystricognathi, Ctenodactylidae, Anomaluridae ve Pedetidae taksonlarını da kapsar. Ancak moleküler ve morfolojik araştırmaların sonucu Anomaluridae ve Pedetidae taksonlarının bu alt takım içinde sınıflandırılmasının şüpheli olduğunu gösterir. Carleton & Musser 2005'e göre bu iki familya kendilerine özgü Anomaluromorpha alt takımı içine alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aplodontiidae</span>

Aplodontiidae, Rodentia takımı içinde sınıflandırılan bir memeli familyasıdır. Protrogomorpha infra takımı içinde yer alan soyu tükenmemiş tek familyadır. Sciuridae familyasının kardeş grubu olması mümkündür. Asya'da Oligosen'den Miyosen'e kadar olan dönemden kalma, Avrupa'da Oligosen döneminden kalma ve Kuzey Amerika'da da Oligosen'den günümüze kadar olan dönemden fosiller bulunmaktadır. Günümüzde tek yaşayan türü Aplodontia rufa Kuzey Amerika'da bulunur.