Zeytinli, Sürmene
| Zeytinli | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Trabzon ilinin Türkiye'deki konumu | |
  Zeytinli Zeytinli'nin Trabzon'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°54′49″N 40°05′20″E / 40.9136°K 40.0889°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Trabzon |
| İlçe | Sürmene |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Nüfus (2021)[2] | 595 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 462 |
| İl plaka kodu | 61 |
| Posta kodu | 61600 |
Zeytinli, Trabzon ilinin Sürmene ilçesinin merkez mahallelerindendir.
Tarihçe
Zeytinli köyünün eski adı Halanik’dir.[3] Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan’ın 1458 yılında Trabzon İmparatorluğu IV. İoannis (Trabzon imparatoru)’in kızı Despina Hatun ile 1457/58 yılında evlendiğinde kendisine çeyiz (Drahoma) olarak verilen araziler arasında Sürmene bandonunda yer alan ve manastır mülki olan Zeytinli yerleşimi de yer almaktaydı.[4] Bu dönemlerde yerleşimde bir pazar yeri bulunmaktaydı.[5]
1461 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. 15. yüzyıldan itibaren Sürmene’nin nahiye merkezi yerleşimin sahilinde bulunmaktadır. Mahalledeki tepelik alanda Kale Camisinin ve yamaç arazide kale kalıntısına ait izlerin bulunması, Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde bahsettiği kalenin burada olduğunu düşündürmektedir.[6]
Pazar yerinin olduğu yerde zamanla dükkanlar inşa edilmiş ve Sürmene çarşısı uzun yıllar burada bulunmuştur. 1486 yılı Osmanlı kayıtlarına göre yerleşimde tamamı Hristiyan 151 hane bulunurken, 1583 yılı kayıtlarına göre ise yerleşimde 118 Müslüman, 1.045’de Hristiyan erkek yaşamaktaydı.[7] Buna göre yerleşim, Sürmene merkezi olan ve fazlaca Hristiyan nüfusun yaşadığı önemli yerleşim yeri durumundaydı. 1520 yılı kayıtlarında da yerleşimde kayıtlı Müslüman nüfusun bulunmadığı düşünüldüğünde zaman içerisinde din değiştirme ve göçler gibi etkenlerle burada Müslüman nüfusun artışa geçtiği görülmektedir. 1768 yılına ait Hurufat Defterinde yerleşimdeki mescidin düzenlenerek cami olmasıyla ilgili talepten bahsedilmektedir.[8]
1832-1834 yıllarında yaşanan Tuzcuoğlu İsyanları sırasında Sürmene halkının isyancılara destek vermesi nedeniyle Trabzon valisinin emri uyarınca o dönemde Zeytinli mahallesinde yer alan Sürmene Çarşısı cezalandırma amacıyla yakılmış, daha sonra da Manahos Deresi ağzındaki Humurgan köyünde haftanın bir günü pazar kurulmaya başlanmıştır.[9]
Osmanlı döneminde önemli bir Hristiyan nüfusun yaşadığı Zeytinli’de, Rus işgali sırasında Müslüman-Hristiyan nüfus arasında yaşanan gerginlik nedeniyle 15 Aralık 1917 tarihinde imzalanan Erzincan Mütarekesi sonrasında yapılan barış uyarınca Ruslar geri çekilirken Hristiyan nüfusun çoğunluğu da onlarla birlikte Halanik’ten ayrılmıştır. Halanik’de kalan az sayıdaki Hristiyan’da 1923’de kabul edilen Nüfus mübadelesi sonucunda yerleşimden ayrılmıştır.
Sürmene Çarşısının yakılarak yeni Pazar yerinin başka yere taşınması, Rum nüfusun çeşitli etkenlerle buradan ayrılması, mahalle sınırlarında yapılan değişiklikler sonucu yerleşimin önemi azalmış olup 1935 yılı genel nüfus sayımında da Halanik adıyla kaydedilen yerleşimde 421 kişi yaşamaktaydı.[10] Yerleşimin adı 1959 yılında, "yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı" gerekçesiyle 7267 sayılı kanunla Zeytinli olarak değiştirilmiş ve 1960 yılı nüfus sayımından itibaren yeni adıyla kayıtlarda yer almaya başlamıştır.[11]
Nüfus
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | ||
|---|---|---|
| 2021 | 595[2] | |
| 2020 | 574[2] | |
| 2019 | 587[2] | |
| 2018 | 616[2] | |
| 2017 | 535[2] | |
| 2016 | 542[2] | |
| 2015 | 533[2] | |
| 2014 | 517[2] | |
| 2013 | 471[2] | |
| 2012 | 366[2] | |
| 2011 | 353[2] | |
| 2010 | 339[2] | |
| 2009 | 363[2] | |
| 2008 | 361[2] | |
| 2007 | 294[2] | |
Kaynakça
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Trabzon Sürmene Zeytinli Mahallesi Nüfusu". 31 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.
- ^ "Köylerimiz: 1 Mart 1968 durumu". acikerisim.tbmm.gov.tr. 1968. s. 590. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.
- ^ Bryer, A., "Rumlar ve Türkmenler: Karadeniz İstisnası” (Çeviri:M.Sibel İncel ve Murat Keçiş), Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı:16, Sf:227 (dipnot 146), Yıl:2014. URL: https://dergipark.org.tr/download/article-file/106446. Erişim: 2019-09-02
- ^ Demir, N., "Trabzon Yöresinde Destan Kültürü Ve Tarihî Alt Yapısı”, Turkish Studies, Cilt:1, Sayı:1, Sf:38, Yıl:2006. URL: hhttp://turkishstudies.net/files/turkishstudies/1354370411_3necatidemir.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02
- ^ Barmanbay, G., "Evliya Çelebi’nin Doğu Karadeniz’de Gördüğü Yerleşim Yerleri Ve Bu Yerlerin Günümüzdeki Hâli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Sf:155, Yıl:Mayıs 2014. URL: http://acikerisim.giresun.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/123456789/359/EVL%C4%B0YA%20%C3%87ELEB%C4%B0%20SEYAHATNAMES%C4%B0NDEN%20.pdf?sequence=1&isAllowed=y[]. Erişim: 2019-09-02
- ^ Türkmenoğlu, M.A., "XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon (Şer’iye Sicillerine Göre)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Doktora Tezi, Sf:27, Yıl:2016. URL: https://docplayer.biz.tr/106933640-Xvii-yuzyilin-ikinci-yarisinda-trabzon-ser-iye-sicillerine-gore.html 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02
- ^ Aygün, Necmettin. Trabzon Hurufat Defterleri Vakıflar ve Görevlileri (1691-1835). Ankara: Serander Yayıncılık. s. 358.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
- ^ "Genel Nüfus Sayımı” TC Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Cilt:59, Sayı:75, Sf:402, Yıl:1937. URL: http://www.mku.edu.tr/files/200-0cfb0f06-28b5-4acf-9ed8-138ec43c4d95.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
