Zeuksippos Banyoları
 Zeuksippos Banyolarını gösteren İstanbul'un törensel ve yönetimsel kalbinin haritası | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Sultanahmet Meydanı yanı |
| Koordinatlar | 41°00′25″K 28°58′43″D / 41.00694°K 28.97861°D |
| Durum | Kazılarda ortaya çıkarılanların bazıları hala görülebilir durumdadır. |
| Mimari | |
| Mimari biçim | Bizans mimarisi |
Zeuksippos Banyoları (Yunanca: Θέρμες του Ζευξίππου Thermes tou Zeuxippou), 100 ile 200 yılları arasında inşa edilmiş, şehrin merkezindeki diğer yapılar gibi 532 yılında Nika Ayaklanması sırasında tamamen yıkılmış ve yıllar sonra yeniden inşa edilmiş,[1] Bizans İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis şehrinin popüler halk hamamıdır. Bu şekilde adlandırılmasının nedeni, inşa edildiği yerde daha önce Jüpiter ("Zeus") tapınağının olmasıdır.[2] İstanbul şehrinin kent olarak ilk atası ve Konstantinopolis'ten önce, Antik Yunanistan'da kurulan Byzantion şehrinde bulunan Akropolis içerisine inşa edilmiş Akhilleus banyolarının yaklaşık 450 metre güneyine kurulmuştur. Banyolar, içinde bulunan ve her biri ünlü bir insanı temsil eden heykelleri ile tanınır. Fakat burası, 7. yüzyıl boyunca, askeri amaçlar için kullanılmıştır. 1928 yılında sit alanı kazılmış ve banyoların yeniden yapılmıştır.
Tanım
Orijinal banyolar, Septimius Severus tarafından inşa ettirilmiş[3] ve I. Konstantin tarafından ise dekore ettirilmiştir.[4] Bu muhteşem dekorasyon sırasında, birçok mozaik ve seksen heykel eklenmiştir.[1] Heykellerin çoğu, Homer, Hesiod, Platon, Aristoteles, Julius Caesar, Demosthenes, Aeschines ve Virgil gibi tarihi şahsiyetlerden[3] ve mitolojik kahraman ve tanrıların figürlerinden oluşmaktaydı.[5] Banyolar, mimarlık ve sanatın tüm ihtişamını taşımaktaydılar ve birçok edebiyat eserine ilham vermiştir. Bu heykeller, Asya ve çevreleyen alanlar, Roma, Yunanistan ve Küçük Asya gibi bölgeleri içine alan dünyanın çok çeşitli yerlerinden alınmıştı.[6] Banyolar, gerçekten, döneminin tüm mimari akımlarını izlemiştir. Sanat dolu mimarinin o dönem formunun birer parçası olan Senato binası, Forumlar, Lausus'un sarayı gibi binalar da benzer (mitolojik ya da değil) kahramanlar, tarihî karakter ve güçlü insanların heykelleri ile süslenmiştir.[7]
Göreceli olarak küçük bir ücretle, genel halkın bir üyesi banyo kompleksine girebilirdi. Alan temelde halkın banyo ihtiyacı için kullanılıyor görünse de, eğlence amacıyla çeşitli etkinliklere de katılmak mümkündü. Hizmetkârlara, kompleksin aktivitelerini ve olaylarını izlemeleri için ücret ödenirdi, ayrıca onlar açılış ve kapanış zamanları ile yönetim kurallarını icra ederlerdi. Kadın ve erkeklerin beraber banyo yapmalarına izin verilmezdi; onlar ya ayrı banyolarda ya da günün ayrı saatlerde yıkanırlardı.[8]
Konstantinopolis'te halkın kullanımına açık çok fazla banyo olmasına rağmen Zeuksippos Banyoları, halkın çok büyük kısmı tarafından en sevilen banyoydu,[9] bu yüzden ticari alanda çok büyük bir rekabet vardı. Banyolar, yöneticiler tarafından dine saygısız davranışların yeri olarak kabul edilmelerine rağmen birçok rahip ve keşiş, hamamları kullanırdı.[8]
Yer
12. yüzyılın en önemli aydını Zonaras, Severus'un nasıl banyoları, İstanbul Hipodromu'nun yanına ve Jüpiter tapınağının harabesi üzerine inşa ettiğini anlatır. Fakat Leontios'un Zonaras'tan daha eski yazmaları daha doğrudur ve banyoların gerçekte Hipodromun yanında değil, yakınında olduğunu iddia eder.
Buna ek olarak, Zeuksippos Banyoları'nın, Büyük Saray'a yakın (çok muhtemel bitişik) olduğu söylenebilir.[10] Bu kadar önemli yerlere önemli yakınlığı, birçok insana cazip gelmesinin nedenini açıklamaktadır. Ayasofya ve "Augustaion" adı verilen tören alanına da çok yakındı.
Sağ görülen harita, banyoların, orada yapılan kazıların ışığında yaklaşık olarak Konstantinopolis içerisindeki yerini göstermektedir. Görüleceği üzere, banyolar dört köşeli bir şekle sahiptiler ve Zonaras'ın gösterdiği gibi gerçekten Saray'a çok yakın hatta "bağlantılı" idiler.
Yıkılması ve sonra kullanımı
532 yılının Nika ayaklanması'nın sonucu, şehrin yarısı harabeye dönmüş ve binlerce insan ölmüştü, ilk Zeuksippos Banyoları'da ateşle tamamen yıkılmıştı.[1]I. Justinianus, banyoları yeniden inşa ederken 532 yılında kaybolan muhteşem heykel ve antikaları yeniden yaptırmamış ya da restore ettirmemiştir.[3]
Fakat bundan kısa bir süre sonra, erken 7. yüzyılda, Bizans İmparatorluğu'nun üzerindeki aşırı askeri ve politik baskının sonucu, halk banyoları ortak lüksten daha az ve zor bulunur hale gelmişti ve birçok halk tesisi ve toplanma yeri askeriyenin sert amaçları için kullanılmaya başlanmıştı.[8][11] Banyo olarak kullanıldığı bilinen son tarih 713 yılıdır. Sonra, bir parçası Noumera olarak adlandırılan hapishane, diğer parçası ise ipek atölyesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.[12]
Yaklaşık bin yıl sonra, 1556 yılında, Mimar Sinan tarafından Haseki Hürrem Sultan, vakıflarına gelir sağlamak adına 532 yılında yıkılmış olan Zeuksippos Banyoları'nın kalıntılarının üzerine bu hamam yapılmıştır.[13] Sonra 1927-1928 yılında yapılan kazılarda birçok tarihi parça çıkarılmıştır, bu parçalar döneminin kültürü, insanların ilgileri ve mimari tasarımı hakkında birçok bilgi vermektedir.[12][14]
Konuyla ilgili yayınlar
- Bryan Ward-Perkins The Cambridge Ancient History: Empire and Successors, A.D. 425-600. Cambridge University Press, 2000.
- John Bagnell Bury A History of the Later Roman Empire from Arcadius to Irene (395 A.D. -800 A.D.) Adamant Media Corporation, 2005. ISBN 1-4021-8369-0
- Pierre Gilles The Antiquities of Constantinople. Italica Press, Incorporated, 1998. ISBN 0-934977-01-1
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Marcus Louis Rautman Daily Life in the Byzantine Empire. Greenwood Press, 2006. ISBN 0-313-32437-9
- Edward Gibbon The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. Penguin Classics, 1995. ISBN 0-14-043394-5
- Ralph Nickolson Wornum The epochs of painting characterized, a sketch of the history of painting, ancient and modern. 1847.
- Pero Tafur Travels and Adventures 1435-1439 Routledge, 2004.
- Scott Fitzgerald Johnson Greek Literature in Late Antiquity: Dynamism Didacticism Classicism Ashgate Publishing, Ltd., 2006. ISBN 0-7546-5683-7
- Karl Otfried Müller, Friedrich Gottlieb Welcker Ancient Art and Its Remains: Or, A Manual of the Archaeology of Art. 1852.
- J. A. S. Evans The Age of Justinian. ISBN 0-415-02209-6
- Ferdinand Gregorovius, Annie Hamilton History of the City of Rome in the Middle Ages
- William Matthews An historical and scientific description of the mode of supplying London with water. 1841
Dış bağlantılar
- "Byzantium 1200 adlı projede Zeuksippos Banyoları'nın üç boyutlu tahmin edilen görüntüsü" (İngilizce). 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2010.
- Christodorus' poem, in Greek and English
Kaynakça
- ^ a b c Ward-Perkins, B. p. 935
- ^ Gilles, P. p. 70
- ^ a b c Bury, J.B. s. 55
- ^ Wornum, R.N.
- ^ Müller, K.O.; Welcker, F.G. s. 208
- ^ Evans, J.A.S. s. 30
- ^ Gregorovius, F.; Hamilton, A. s. 80
- ^ a b c Rautman, M.L. s. 77
- ^ Matthews, W. s. 230
- ^ Tafur, P. p. 225
- ^ Gibbon, E. p. 950
- ^ a b Kajdan (1991), p. 2226
- ^ "Zeuksippos Banyoları" (PDF). Zeuksippos Banyoları yıkım sonrası kullanımı. Evrensel Değerler. 2021. 7 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Haziran 2024.
- ^ "Zeuxippus Ware". 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2010.
