Zerrin Bölükbaşı
| Zerrin Bölükbaşı | |
|---|---|
| Doğum | 15 Ocak 1919 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 14 Kasım 2010 (91 yaşında) |
| Uyruk | Türk |
| Evlilik(ler)i | Nazif Bölükbaşı |
| Çocukları | Ahmet Nedim Bölükbaşı |
| Ebeveyni | İhsan Ark, Nevzat Ark |
| Alanı | Heykel |
| Sanat eğitimi | İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi |
| Ödüller | |
| |
Zerrin Bölükbaşı (15 Ocak 1919, İstanbul - 14 Kasım 2010),[1] Türk heykeltıraş.
Cumhuriyetin ikinci kuşak heykel sanatçılarındandır. 1980’lerden itibaren soyut heykele yönelen sanatçı, Türkiye'de soyut eserler üreten ilk kadın heykeltraş olarak bilinir.
Yaşamı
1919'da İstanbul'un Bakırköy ilçesinde doğdu. Babası, İhsan Ark; annesi Nevzat Ark'tır. Babasını ailesinin kökü Zeynel Abidin Bin Hüseyin'e ulaşır, annesi İstanbul'a yerleşip Müslümanlığı benimsemiş Kafkas Ruslarındandır. Çiftin üçüncü çocuğudur.[2]
Çocukluğu ailesinin Bakırköy'deki köşkünde geçti. Fransız asıllı Matmazel Helen'den Fransızca öğrendi. Resme ilgisi küçük yaşta başladı. 1926'da Bakırköy I. Mektebi'ne kaydoldu. İlkokulu tamamladıktan sonra ailesi Kadıköy'e taşındı. Zerrin Hanım, eğitimine Kadıköy Amerikan Lisesi'nde devam etti. Ortaöğrenimini tamamladıktan sonra, Yakın aile dostları Celal Esat Arseven'in teklifi ile Akademi'ye devam etti.[2]
1937-1941 yıllarında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Heykel Bölümü'nde öğrenim gördü. Rudolf Belling'in öğrencisi oldu. Atölye arkadaşlarından bazıları Şadi Çalık, İlhan Koman, Hüseyin Gezer, Yavuz Görey, Rahmi Artemiz idi.
Mezun olduktan sonra Akademi'deki çalışmalarını sürdürdü. 1944 yılında İstanbul valisinin Kalem Müdürü Nazif Bölükbaşı ile evlendi. Eşi, son dönem Osmanlı aydınlarından Rıza Tevfik Bölükbaşı'nın oğludur. 1948'de Zerrin ve Nazif Bölükbaşı çiftinin oğlu Ahmet Nedim doğdu. Zerrin Hanım, evlendikten sonra da sanat yaşamını sürdürdü. Oteller Genel Müdürü olarak görevlendirilen eşinin görevi nedeniyle sık sık seyahat eti. 1954'te Türkiye'nin propogandasını yapmak üzere Amerika seyahatine çıkan Tarsus vapurunun yolcuları arasında yer aldı. Washington'da düzenlenen Kalkınan Türkiye sergisinde Atatürk Maskı ile yer aldı.
Bölükbaşı, dönemin İstanbul Belediye Başkanı Fahrettin Kerim Gökay ile iletişime geçerek İstanbul'da sanatçıların eserlerini sergileyebilecekleri bir galeri açılmasına öncülük etti. Böylece 1954'te Beyoğlu Şehir Galerisi açıldı. Zerrin Hanım galerinin yönetimini üstlendi ve 1963'e kadar bu görevi sürdürdü.
Çeşitli devlet kurumları için Fatih, Şinasi gibi Türk tarihî kişiliklerine ait büstler ve 1957'de İstanbul Belediye başkanlarının büstlerini yaptı.[not 1] dönemin basın organlarında "büst kraliçesi" olarak adlandırılan[2] Zerrin Bölükbaşı, İstanbul, Ankara ve İzmir'de sergiler açtı; Berlin, Münih, Roma ve Viyana'da karma heykel sergilerine katıldı. Bir otelde servis yapmakta olan bir genç kızdan etkilenerek 1957'de Zenci Başı adlı dışavurumcu yapıtı ortaya koydu.[3] Bu eser, Türk yontu sanatında ırksal özellikleri yansıtan ilk örneklerdendir.[3] Eser, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi Heykel Koleksiyonu’nda yer alır.
Sanatçı, Zenci Başı'ndan sonra Dansöz adlı yapıtında aynı dışavurumcu ifadeyi kullandı. Eser, 1959'da Paris Modern Sanatlar Müzesinde düzenlenen International Feminen adlı sergide ikincilik ödülüne değer görüldü ve Bölükbaşı aynı tarzda bir dizi dansçı figürü daha üretti.[2] İlk atölyesini 1960’lı yılların başında Şişli'de bir apartman dairesinde açtı.[3] Paris merkezli Milletlerarası Kadın Sanatçıları Kulübü'nün 1965'te açılan Türkiye kolunun kurucuları arasında yer aldı ve bir dönem başkanlığını yaptı. Kulüp, faaliyetlerine 1973'e kadar devam etmiştir.
Bölükbaşı, "Zenci Başı" adli eseri ile 1963'te Berlin’de dördüncülük, 1969 yılında Devlet Resim Heykel yarışmasında ikincilik ödüllerine değer görüldü. 1973 yılında Cumhuriyetin 50. yılı nedeniyle "Atatürk ve Kompozisyon" eseriyle başarı ödüllerine layık görüldü.
1970’li yıllara doğru eserlerinde bazı toplumsal olayları işledi. Trafik, Maden İşçileri, İstanbul, Boğaz Köprüsü bu eserlerdendir.[2] 1970'i yıllardan itibaren çalıştığı Sevgi adlı heykel serisinde kadın ve erkek erotizmini dışavurumcu tavırla yansıttı.[3] 1980'li yıllarda natüralist çalışmalara yer verdi. Figürü soyut sanat ile birleştirmeyi istedi.[2] 1980 sonrası işlerinde Atatürk ve Atatürk Devrimleri konusuna ağırlık verdi.
Bölükbaşı'nın Türkiye'de, New York, Paris ve Meksiko'da müze, galeri ve özel koleksiyonlarda eserleri vardır. 14 Aralık 2010 tarihinde ölmüştür.
Arşivi Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı'na bağışlanmıştır.[4]
Ödülleri
- 1959 International Feminen sergisi İkincilik Ödülü, "Dansöz" adlı eseri ile, Modern Sanatlar Müzesi, Paris, Fransa
- 1963 Berlin Uluslararası Heykel Sergisi Dördüncülük Ödülü, "Zenci Başı" adlı eseri ile, Berlin, Almanya
- 1969 Devlet Resim Heykel Yarışması İkincilik Ödülü, "Kompozisyon" adlı eseri ile
- 1973 Cumhuriyetin 50. yılı Atatürk ve Kompozisyon Yarışması Başarı Ödülü, "Boğaz Köprüsü" eseriyle.
Bazı eserleri
- İstanbul Teknik Üniversitesi Şinasi Büstü
- İstanbul Cerrahpaşa Hastanesi Prof. Cemil Topuzlu Büstü
- Üsküdar Kız Enstitüsü Mithatpaşa Büstü
- İzmir Mithatpaşa Büstü, İzmir (Mithatpaşa Caddesi ve 181 Sokak kesişimi), 1941[5]
- İbrahim Etem İlaç Fabrikası Rölyef
- İstanbul Fatih Derneği Fatih Rölyefi
- İstanbul Fatih Ormanı Fatih Rölyefi
- İstanbul Belediye Başkanlarının Büstleri (Saraçhane)
- Zenci Başı (Arapbaşı), İRHM, İstanbul, 1963
- Köylü Adam Başı, ARHM, Ankara
- Atatürk, ARHM, Ankara
- İşçiler, ARHM, Ankara
- Figür, Harbiye, İstanbul
- Pehlivan Kara Mehmet, İRHM, İstanbul
- Dansöz
- Dans, Bale, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, İstanbul
- Sevgililer
- Gitarlı Dans
- Trafik, İRHM, İstanbul
Dipnot
- ^ İstanbul Belediye Başkanı büstleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Saraçhane Binası önünde sergilenir.
Kaynakça
- ^ "Zerrin Bölükbaşı". İstanbul Kadın Müzesi. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2016.
- ^ a b c d e f Ketenci, Yıldanur (1995). "Zerrin Bölükbaşı Yaşamı ve Sanatı" (PDF). Dokuz Eylül Üniversitsi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü Diploma çalışması. 16 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Eylül 2024.
- ^ a b c d Igus, Esma. "Erken Cumhuriyet Türkiyesi'nde Modern Kadın Kimliği: Heykeltraş Zerrin Bölükbaşı Örneği". 24 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2024.
- ^ Kişi, Mehmet Sadık (2011). ""Senfoni" Heykeltraş Zerrin Bölükbaşı Arşiv Kataloğu" (PDF). Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Eylül 2024.
- ^ Doğan, Mert Hüseyin (1 Ocak 2023). "İzmir'in Kamusal Alanlarındaki Anıt ve Heykeller". İzmir Akdeniz Akademisi.
