İçeriğe atla

Zelanda (il)

Koordinatlar: 51°34′K 3°45′D / 51.567°K 3.750°D / 51.567; 3.750
Zelanda
İl
Zeeland
Zelanda bayrağı
Bayrak
Zelanda arması
Arma
ÜlkeHollanda
İdare
 • Kral vekiliHan Polman (D66)
Yüzölçümü
 • Toplam2934 km²
Nüfus
 (2014)
 • Toplam380.621
 • Yoğunluk130/km²
Resmî site
zeeland.nl
Zelanda

Zelanda ili (Felemenkçe: Zeeland) Hollanda'nın 12 ilinden biridir. Başşehri Middelburg kentidir. İl Hollanda'nın güney-batısında bulunmakta ve Belçika ile sınırın kuzeyinde bir anakara şeridi ile birkaç adadan oluşmakta ve bu nedenle ismi olan "Zeeland" (yani sealand=deniz arazisi) bu adalarda konumlanmasından almıştır.

Pasifikte bulunan Yeni Zelanda ülkesinin adı bu ile izafeten verilmiştir.

Coğrafi konum

Zelanda adalarının yeni ve oldukça doğru bir çizimi, Jacob van Deventer

Yüzölçümü yaklaşık 2934 km² olup bunun 1140 km² sudan oluşmaktadır. Zelanda ilinin arazisinin büyük bir kısmı rakımı deniz seviyesinin altında bulunmaktadır. Bu nedenle deniz devamlı kontrol altında bulundurulmaktadır ama en son 1953'te büyük bir su baskını olup arazilerin çoğu şu altında kalmıştır. Zelanda ilinin armasında yarı suya batmış bir arslan ve il sloganı metni Latince "luctor et emergo" (Türkçe: "Ben karşı koyarım ve ortaya çıkarım) bulunmaktadır.[1]

Zelanda ili Kuzey Deniz'ne akan birkaç büyük Avrupa nehrinin ağzında bulunan büyük delta üzerinde konumlanmıştır. İlin arazinin büyük bir kısmının rakımı deniz seviyesinin altındadır; çünkü bu araziler tarih boyunca denizden kazanılmıştır.

Tarih öncesi çağlarda bu nehir deltası git sırasında ortay çıkan arazisi çamurlu düzlükler halindeydi. Fakat Kuzey Denizi'nde gelgit olayı dolayısıyla her gün iki defa gelde deniz suları yükselmekte ve gittikçe deniz suları geri çekilmekte idi. Bu yüksek gelgit hareketi zamanla çamurları bazı noktalara yığarak küçük tepecikler yaratmış ve bu tepecikler kuru dönemlerde gel zamanlarında bile su altına kalmaz oldular. Buralara yerleşmiş olan insan grupları bu çamur tepeciklerinin aralarına yüksekçe çamur set/duvarlar yaparak bu çamurdan tepecikleri birleştirmeye başladılar. Bu setler arasında kalan polder adı verilen deniz seviyesi altında kalan arazilerdeki suyu da değirmenler ve pompalar ile boşaltarak deniz tarafından hiç su ile örtülmeyen ama rakımları deniz seviyesi altında olan adalar haline getirdiler. Böylece adaların şekli hem insanlar hem de doğa tarafından zamanla değiştirilerek sonunda günümüze kadar gelen büyükçe adalar oluşturuldu. Zelanda ilinin büyük bir kısmı bu denizden kazanılan adalar üzerinde bulunmaktadır.

Tarihçe

Zelanda ilinde tarihten önceki dönemlerde antik bir pagan dininin Nehalennia adlı bir tanrıçasına tapınmak çok yaygın olduğu bilinmektedir. Bu ya Keltler ya da diğer Alman ırkların yörel tanrıçası olup hangi kültürün bu tanrıçaya taptığı ve hangi tarih dönemlerinde bu tanrıçaya tapınmanın zirveye eriştiği tartışmalıdır. MÖ 2. veya MÖ 3. yüzyılda çok önem kazandığı ve antik Romalılar çağlarında Kuzey Denizi'nde seyahat etmek isteyenler tarafından tapıldığı belgelenmiştir. 1970'ten itibaren bu ilden geçen "Oosterschele" delta ırmağı kolunun derinleştirilmesi için yapılan deniz kazılarından 160 kadar küçüklü büyüklü bu tanrıça heykeli çıkartılmıştır. Bu taştan heykel ve heykelciklere Ren Nehri'nde ta Köln'e kadar rastlandığı belirtilmiştir.[2]

Zelanda Kontluğu Orta Çağlarda Zelanda Holland Kontluğu ile Flandara Kontluğu arasında sınır arazisi olup bu iki kontluk da bu arazileri eline geçirmek için çaba vermekte idi. 1299'da Hollanda Kontuluğu Zelanda Kontluğunu ele geçirdi ve bundan sonra Zelanda Hollanda'nın bir parçası oldu. 1432'de Hollanda'nın diğer kısımları ile birlikte Burgundi Kontluğu idaresine girdi. Sonra "17 il" ile birlikte Valois Hanedanı'na geçti. 1477'de yapılan soylu evlenmeleri ile "17 İl" Habsburg Hanedanı topraklarına katıldı. Seksen Yıl Savaşı'nda Zelanda "Utrecht Birliği" içindeydi ve Birleşik Hollanda Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu. O zamanlar günümüzde Zelanda'ya bağlı olan "Zeeuws-Vlaanderen" bölgesi Flandra Kontluğu'nun bir parçası olmayıp Habsburglar idaresindeydi. Birleşik Hollanda Cumhuriyeti bu bölgeye hücum ederek ele geçirdi. Zelanda ili "Scheldt (Hollandaca Schelde, Fransızca Escaut) Nehri" ağzında olduğu için birkaç defa Fransa tarafından (krallık, cumhuriyet ve Napolyon dönemlerinde) işgal edilip onların kurduğu çeşitli devletlere bağlı oldu. Napolyon savaşlarından sonra 1815'te Viyana Kongresi ile kurulan Hollanda Krallığı devletinin Zeelanda ili haline getirildi. I. Dünya Savaşı sırasında hemen güneyinde büyük savaşlar olmakta iken Hollanda tarafsız kaldığı için Zelanda harp görmedi. II. Dünya Savaşı'nda Haziran 1940 ile Kasım 1944 arasında Nazi Almanyası işgali altında kaldı.[1] 1944'te Alman Nazi orduları ve ilerleyen Britanya ve Kanada orduları arasında yapılan "Scheldt Muharebesi" sırasında Zelanda çok büyük zarar gördü.[3]

1953'te Kuzey Denizi büyük bir fırtına ile çalkanıp rakımı deniz altında olan Zelanda arazilerinin hemen hepsi deniz suları altında kaldı. Zelanda'da 1800 kişi bu deniz seli gelmesi ile hayatlarını kaybettiler. Günümüzde eskiden su üzerinde bulunan polder arazilerinin ancak bir kısmı tekrar 1953'ten önceki kara hallerine kısmen getirilebilmişlerdir. Hollanda devleti Delta İmar Kurumu (Deltawerken) adını verdiği gayet büyük bir yatırım kurumu kurdu.[4] Yapılan plan ve programlar ile köprüler, tüneller, baraj, setler ve büyük regülatörler yapılmaları ile Zelanda ilinin coğrafyası değiştirildi. Eskiden feriler tarafından yapılan nakliyat karayolu ve demiryolu ile yapılmaya başladı. Köprüler, barajlar ve tüneller ilin adalarını birbirine yakından bağlandı. Bu yatırımların son etabına 2003'te "Batı Scheldt Tüneli"'nin açılması ile erişildi. Batı Schelde ırmağı ağzındaki adalar birbirine karayolu ile bağlandı.

Demografi

Nüfusu (2011 tahmini itibarıyla) 381.730 kişidir. Bu ilde büyük nüfuslu şehirler bulunmamaktadır. Fakat bu il, özellikle yaz için (çoğu Almanya'dan gelen) büyük bir turizm akımına uğramaktadır. Bu ilin bazı bölgelerine yaz tatili zirve döneminde bolgenin nüfusunun 3 veya 4 katından daha büyük sayıda turist geldiği belgelenmiştir.

Belediyeler

Zelanda'da (2011 itibarıyla) 13 belediye bulunmaktadır:

Zelanda ili belediyeleri
Zelanda ili belediyeleri
  1. Borsele
  2. Goes
  3. Hulst
  4. Kapelle
  5. Middelburg
  6. Noord-Beveland
  7. Reimerswaal

8. Schouwen-Duiveland
9. Sluis
10. Terneuzen
11. Tholen
12. Veere
13. Vlissingen

Resimler

  • Middelburg şehir sarayı
    Middelburg şehir sarayı
  • Oosterscheld fırtına ile deniz yükselmesini önlemek için baraj
    Oosterscheld fırtına ile deniz yükselmesini önlemek için baraj
  • Uydudan Zelanda ili
    Uydudan Zelanda ili

Kaynakça

  1. ^ a b DeWaard, Dirk Marc (1983). Luctor et Emergo: The impact of the Second World War on Zeeland[] (M.A. tezi) Wilfrid Laurier Üniversitesi
  2. ^ "Lendering, Jona, Nehalennia, Temmuz 2006". 6 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012. 
  3. ^ "Scheldt Muharebesi". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2012. 
  4. ^ "Delta Works.Org / Deltawerken.com Delta Imari resmi websitesi". 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012. 

Ayrıca bakınız

Dıș bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Zelanda (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hollanda</span> Karayiplerde toprakları bulunan Kuzeybatı Avrupada bir ülke

Hollanda, Batı Avrupa'da ve kısmen Karayipler'de bulunan bir ülkedir. Hollanda Krallığı'nı meydana getiren dört ülkeden en büyüğüdür. Hollanda, Avrupa'da doğuda Almanya'ya, güneyde Belçika'ya ve kuzeybatıda Kuzey Denizi'ne komşu olan on iki vilayetten ve Karayipler'de Bonaire, Sint Eustatius ve Saba adaları olmak üzere üç özel belediyeden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Güney Hollanda</span>

Güney Hollanda batı Hollanda'da Kuzey Denizi'ne sahili olan illerinden birisidir ve yerel ismi Zuid-Holland'dir. İlin başşehri Lahey'dir; ama en büyük şehri Rotterdam'dır.

<span class="mw-page-title-main">Fiyort</span>

Fiyort, denizin buzul vadilerini basması sonucunda oluşan ve çoğunlukla iç kesimlere kadar sokulan; ince, uzun, genellikle çok derin ve kenarları çok dik körfez. Fiyortlar; genellikle Norveç, Grönland, Alaska gibi kuzey ülkelerinde görülen ilginç bir kıyı tipidir. Norveç'teki Sognefjord' un derinliği 1.234m, Şili'deki Messier kanalının derinliği ise 1.270m'dir. Bu fiyortlardan özellikle Norveç'tekiler dünyanın en güzel görünümlerini oluştururlar. Suya gömülü bu vadiler bu kadar derin olması, buzul kökenli olmalarıyla açıklanır. Bu vadilerde oluşan çok iri, kalın ve ağır buzulların, okyanus sularına karışmadan önce vadi tabanını deniz düzeyinin altına inecek kadar aşındırdığı sanılmaktadır. Buzullar eridikten sonra bu vadileri deniz suyu kaplamıştır. Fiyortların orta ve üst kesimleri denize açılan kesimlerinden genellikle daha sarptır. Bu durum, buzulların kaynaklarına yakın bölgelerde daha hızlı hareket etmesinden ve bu nedenle aşındırma etkisinin daha fazla olmasından ileri gelir. Fiyortları eşik bölgeleri sığdır bu nedenle de çoğunun dibinde, durgun su ve hidrojen sülfür içeren siyah çamur bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Volga Deltası</span> Rusyada bir ırmak deltası

Volga Deltası, Avrupa'da ülkenin iç kısmında olan nehir deltalarının en büyüğüdür. Avrupa'nın en büyük nehir sistemini meydana getirir. Volga nehri Kalmıkya Cumhuriyeti'nin kuzey doğusundaki, Rusya'nın Astrahan eyaletinden Hazar Denizi'ne akar. Delta hazar çukurunda yer alır. Deltanın uzak doğu kısmı Kazakistan'a uzanır. Delta, Astrahan şehrinden 60 km akıntı yönünde Hazar Denizi'ne boşalır.

<span class="mw-page-title-main">Sirkeci</span> İstanbulda bulunan bir semt

Sirkeci, İstanbul ilinin Fatih ilçesinde yer alan bir semttir. Deniz kenarında Haliç'in ağzında yer alan semtin batısında Bahçekapı semti, doğusunda Sarayburnu, güneyinde ise Cağaloğlu semti bulunur. Semtin en önemli noktası Sirkeci Garı, ana caddesi ise Ankara Caddesi'dir. Sahil boyunca uzanan Ragıp Gümüşpala Caddesi ve Kennedy Caddesi Sirkeci'de birbirine bağlanırlar.

<span class="mw-page-title-main">IJsselmeer</span> Hollandanın kuzey ve orta kesiminde sığ bir tatlı su gölü

IJsselmeer, Hollanda'nın kuzey ve orta kesiminde sığ bir tatlı su gölüdür. Üzerine kurulan Afsluitdijk Barajı ile denizle olan bağlantısı kesilmiş ve zamanla nispeten tuzlu olan göl tatlı su kaynaklarının da yardımıyla tatlı su gölü haline gelmiştir. Yüksekliği 8 m ve uzunluğu 31 km olan Afsluitdijk Barajı, kumla desteklenen ve su düzeyinin hemen altına kadar taşla kaplanan iri kil bloklarıyla yapılmıştır. Küçük deniz taşıtlarının kanal-havuzlar yardımıyla geçtiği baraj üzerinde bir karayolu ve bisiklet yolu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Overijssel</span>

Overijssel ili, Hollanda'nın merkezî doğusunda bir ildir. İsmi Ijssel Nehri üzerindeki topraklar anlamına gelmektedir. Başkenti Zwolle ve en buyuk nüfuslu şehri Enschede kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Brabant</span>

Kuzey Brabant, Hollanda'nın güneyindeki, Belçika ile sınırı bulunan illerinden birisidir. İlin başşehri 's-Hertogenbosch'dur.

Kondominyum bir uluslararası hukuk terimi olup iki veya daha çok sayıda egemen gücün bir politik bölgedeki egemenlik gücünün, bu bölgeyi ayrı milli bölgelere bölmeden, birlikte ortaklaşa yüklenildiği önerisi üzerinde resmen anlaşmaları ve bu ortak hakları birlikte ortakça yürütmeleridir. Latince köklü bir hukuk terimidir: com=birlikte + dominium=sahiplilik veya egemenlik hakkı parçalarından oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Wight Adası</span> Büyük Britanya adasının güneyinde yer alan İngiltereye bağlı ada

Wight Adası, Birleşik Krallık'ta İngiltere ülkesinin Güney Doğu bölgesinde bir "törensel kontluk" ve "bir tek seviyeli yerel idare birimi"dir. Tek seviyeli yerel idare biriminin yönetim merkezi Newport'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Dover</span>

Dover, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Güney Doğu İngiltere bölgesi içinde Kent kontluğu içinde bulunan tarihsel bir liman kentidir. Dover kenti Antik Romalılar tarafından kurulmuştur. 12. yüzyılda Normanlar tarafından yapılmış ve 2007'ye kadar içinde askerî birlikler ve kuruluşlar bulundurulan tarihî bir kale bulunmaktadır. Gayet eski tarihi olmasına ve Manş Denizi'ni geçiş limanı olarak büyük stratejik önemi olduğu yüzyıllarca kabul edilmesine rağmen Dover kentinin resmi şehir statüsü bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hertfordshire</span> İngilterenin Doğu bölgesindeki kontluk

Hertfordshire, İngiltere'nin Doğu bölgesinde olan ve metropol olmayan bir "shire" tipi kontluktur. Kontluk merkezi Hertford'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Northumberland</span>

Northumberland kontluğu Kuzey Doğu İngiltere bölgesinde İngiltere-İskoçya sınırlarında bulunan bir törensel kontluk ve 2009 itibaren bir tek seviyeli yerel idare olarak idare edilen bir yerel idare birimidir. 1981'den itibaren Kontluk merkezi idare binalarının çoğu Kontluğun doğusunda Morpeth'de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Hollanda</span>

Kuzey Hollanda ili Hollanda'da Kuzey Denizi sahillerinde ve Hollanda'nın kuzeybatı yöresinde bir yarımada üzerinde bulunan bir ildir. İlin başkenti Haarlem olup ildeki en büyük şehir Hollanda anayasasına göre Hollanda Krallığı başkenti ve ülkenin en büyük şehri olan Amsterdam'dır.

<span class="mw-page-title-main">'s-Hertogenbosch</span>

's-Hertogenbosch, Hollanda'nın güneyinde Kuzey Brabant ilinin başkenti olan bir şehir ve belediye. S-Hertogenbosch Amsterdam'ın 80 km güneyinde konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gelgit düzlüğü</span>

Gelgit daireler olarak bilinen gelgit düzlüğü veya çamur daireleri, gelgit ya da nehir tarafından depolanarak oluşturulan kıyı sulak alanlardır. Bunlar; koylar,lagünler,haliç gibi korunaklı alanlarda bulunurlar. Jeolojik katmanlar olarak gelgit düzlüğü nehir ağzında silt, kil ve deniz hayvanlarının tortu birikimi sonucunda çamura maruz kalarak katmanlar halinde görülebilirler. Bir gelgit düzlüğü içinde tortu çoğunlukla gelgit bölgesinin içindedir. Günde yaklaşık olarak iki kez çamura maruz kalırlar.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan jeolojisi</span>

Azerbaycan'ın arazisi, Kafkasya arazisinin tamamı gibi, Alplerin kıvrımlı kuşağına ait olup karmaşık tektonik yapıya sahiptir. Azerbaycan Cumhuriyeti arazisinde son 13-15 bin yıl içinde yer alan jeolojik ve jeomorfolojik süreçler, iklim şartları ve denizin toplu olarak gerilemesi eşsiz yer şekillerini oluşturmuştur. Kayaçların yaşı, Alt Pliyosenden başlayarak çağdaş döneme kadar tüm zamanlarda insanların dikkatini çekmiştir. Azerbaycan arazisinde en eski kayaçlar, Alt Paleozoik, karmaşık metamorfik şistler çökelimidir. Azerbaycan Cumhuriyetinin arazisi paleontolojik ve mineralojik anıtlarla zengindir. Volkanik-magmatik ve tortul kökenli, paleontolojik koşulları yansıtan zaman ve mekân içinde değişen faktörler, aynı zamanda doğal zenginlikler bu kayaçların yaşını belirlemek için imkân sağlamaktadır. Kabuk içeren sapkın kayalar, onların Kretase ve Kretase sonrası dönemleri için yaşlarının tarihini belirlemeye yardımcı oluyor.

<span class="mw-page-title-main">Çamur volkanı</span>

Çamur volkanı, volkanik arazilerde, kil, mil, sıcak su ve gaz çıkışından oluşan küçük çamur konileridir. Gerçek yanardağ değildir, hiçbir zaman lav püskürtmezler.

<span class="mw-page-title-main">Ren-Maas Deltası</span>

Ren-Maas Deltası, Hollanda'nın batısında bulunan bir nehir deltasıdır. Delta, Ren, Maas ve Schelde nehirlerinin birleşiminden oluşmakta bazı hesaplamalara göre 25.347 km²'lik bir alan ile Avrupa'nın en büyük deltasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Delta Projesi</span>

Delta Projesi, Hollanda'nın güneybatısında Ren-Maas Deltası çevresindeki geniş bir araziyi denizden korumak amaçlı bir dizi inşaat projesidir. 1954-1997 yılları arasında inşa edilmiş olup Güney Hollanda ve Zeeland illerinde bulunan barajlar, savaklar, kanal havuzları, su setleri ve bent kapaklarından oluşmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.