İçeriğe atla

Zeda Tmogvi

Koordinatlar: 41°24′12″K 43°17′16″D / 41.40333°K 43.28778°D / 41.40333; 43.28778
Zeda Tmogvi
ზედა თმოგვი
Zeda Tmogvi Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumAspindza Belediyesi,
Samtshe-Cavaheti, Gürcistan
Koordinatlar41°24′12″K 43°17′16″D / 41.40333°K 43.28778°D / 41.40333; 43.28778
Mimari
Mimari türÜç nefli bazilika

Zeda Tmogvi (Gürcüceზედა თმოგვი) Güney Gürcistan'ın tarihi Cavaheti (günümüzde Aspindza Belediyesinin parçası) bölgesindeki bir Orta Çağ Hristiyan kilisesidir. Mevcut yapı, IV. Bagrat döneminde (1027-1072) daha önceki bir kilisenin yerine yapılmış üç nefli bir bazilikadır. Kilisenin dış cephelerinde, zamanın tarihi insanlarından bahseden birkaç modern Gürcüce yazıt vardır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1] 2007 itibarıyla da içinde bulunduğu bölge (Vardzia'dan Khertvisi arasına yayılı 18 km'lik alan) UNESCO geçici listesi'ne dahil edilmiştir.[2]

Konumu

Zeda Tmogvi, anlamı "üst Tmogvi", Tmogvi kalesi ve Vardzia mağara kompleksinin arasında, mağara kompleksinin yaklaşık 3 kilometre kuzeyindeki yüksek dağ platosunda yer alan bir kilisedir. Zeda Tmogvi kilisesi, 1944'te Sovyetler Birliği tarafından yerel Müslüman köylülerin (Ahıska Türkleri) sınır dışı edilmesinden sonra yıkılıp çürümeye bırakılan bir yerleşimin ortasında konumlanmıştır. Bölge arkeolojik olarak incelenmemiştir. Tek tük buluntuların arasında, Tunç Çağından kalma siyah cilalı çanak çömlek parçaları ve obsidiyen pulcuklar bulunmaktadır. Ayrıca yakınlarda bir dizi taş yeraltı odası bulunmaktadır. "Zeda Tmogvi" adından ilk olarak, 1595 tarihli bir Osmanlı mali belgesinde ve Samtshe'deki 1576 olaylarını anlatan 18. yüzyıldan kalma bir Gürcü kronikinde bahsedilmiştir.[3]

Planı

Zeda Tmogvi. Güney cephesinde süsleme ve yazıt.

Zeda Tmogvi, 11. yüzyılın son çeyreğinde inşa edildi, ancak daha sonra yenilenmiş gibi gözükmektedir. Düzgün kesilmiş gri bazalt bloklardan inşa edilmiş olan yapı, taş plakalarla kaplanmış üç nefli bir bazilikadır. Orta nef, bir çift sütun üzerinde desteklenen üçlü parçalı kemerle ayrıldığı yan neflerden daha uzun ve büyüktür. Kuzey duvarı daha eski bir yapıyla birleşiktir: kuzey duvar, küçük bir 8-9. yüzyıl salon kilisesinin güney duvarıdır. Güney cephesi dikdörtgen bir çerçeveye yerleştirilmiş, dekoratif taş işçiliği ve yazıtlarla süslenmiş bir kapıya sahiptir. Doğu cephesinde, iki kavisli niş oyuğu ve süslü çerçeveli üç pencere bulunmaktadır.[3]

Kilise, Orta Çağ Gürcü alfabesi asomtavruli ile yazılmış en az dokuz yazıt içermektedir. Güney kapısına yerleştirilmiş yazıtlardan biri, Kral Bagrat ve annesi Mariam'i yüceltmektedir. Diğer iki yazıt eristavt-eristavi Parsman'ı anmaktadır. Parsman, Bagrat ve "Abhaz" Giorgi'nin döneminde yaşamış soylu biridir. Muhtemeln Bagrat'ın oğlu II. Giorgi'nin ta kendisidir.[3]

Kaynakça

  1. ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019. 
  2. ^ "Vardzia-Khertvisi". UNESCO. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019. 
  3. ^ a b c Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, (Ed.) (2013). "ზედა თმოგვი [Zeda Tmogvi]". ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (Gürcüce) (1.1url=http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/41521/1/KartlisCxovrebisTopoarqeologiuriLeksikoni.pdf bas.). Tiflis: Georgian National Museum. ss. 223-224. ISBN 978-9941-15-896-4. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF) |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım). 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Parhali Manastırı</span> Gürcü Ortodoks Manastırı

Parhali Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, Türkiye'nin Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyünde bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. 9-10. yüzyıllarda inşa edilen manastır yapı topluluğundan ana kilise ile iki şapel günümüze ulaşmıştır. Parhali kelimesi Türkçede Barhal biçimini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vardzia</span>

Vardzia güney Gürcistan'daki bir mağara manastırıdır. Kura Nehri'nin sol yakasında bulunan Eruşeti Dağı'nın eteklerinden kazılmış olan manastır, Aspindza'ya otuz kilometre uzaklıktadır. Ana inşaat dönemi on ikinci yüzyılın ikinci yarısıydı. Mağaralar, uçurum boyunca yaklaşık beş yüz metre boyunca uzanır ve on dokuz katmandan oluşur. Meryem'in ölümü Kilisesinin tarihi, Tamar ve Rustaveli'nin altın çağını yaşandığı 1180'lere dayanır. Kilisede önemli duvar ressamlığı serileri vardır. Bölge, on altıncı yüzyılda Osmanlı'nın bölgeyi fethetmesinden sonra büyük ölçüde terk edilmiştir. Günümüzde devlet mirasının parçası olan genişletilmiş Vardzia-Hertvisi bölgesi, UNESCO Dünya Mirası listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vale Meryem Ana Kilisesi</span>

Vale Meryem Ana Kilisesi Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Vale kentinde yer alan Orta Çağ Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Meryem'e atfen inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Baraleti Kilisesi</span>

Baraleti Theotokos Kilisesi Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Ahalkalaki Belediyesi'ne bağlı Baraleti köyünde yer alan bir Orta Çağ Hristiyan kilisesidir. Kilise, tarihi Javaheti ilinde, etnik açıdan karışık olan Ermeni-Gürcü köyünün kalbinde yer almaktadır. 13. yüzyıldan kalma Gürcüce yazıtlı iki nefli bir bazilikadır. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zeda Vardzia</span> 11. yüzyıl Ortodoks kilisesi

Zeda Vardzia Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Aspindza Belediyesi'nde yer alan bir 11. yüzyıl Theotokos Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kilise, Orta Çağ yontma kaya kompleksi Vardzia'nın 3 km kuzeybatısında yer almaktadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kvabishevi Kilisesi</span>

Kvabishevi Meryem'in Ölümü Kilisesi, ayrıca bilinen adıyla Mariamtsminda Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Borcomi Belediyesine bağlı Kvabishevi köyünün 2 km kuzeybatısında konumlanmış bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Üç nefli bazilika, 8. veya 9. yüzyılda kayalık yüksek bir dağın yamacında, derin nehir kanyonuna dik bakacak şekilde inşa edilmiştir. Kilise, Şota adındaki genç bir soylunun 12 ve 13. yüzyıllardan kalma fresk portreleri ile ünlüdür. Bu kişinin o dönemin popüler çağdaş şairi Şota Rustaveli olduğu düşünülmektedir. Kvabishevi kilisesi, Gürcistan Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültürel Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abelya Kilisesi</span>

Abelya Teslis Kilisesi Güney Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesindeki Ağbulak Belediyesinde yer alan bir 13. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Tek nefli sade bir tasarımı olan kilise, günümüzde Abeliani olarak bilinen tarihi Abelya köyünün eteklerinde konumlanmıştır. Kilisenin güney duvarındaki bir yazıtta yapının 1250 ve 1259 yılları arasında, yani Moğol yönetimi altındaki iki hükümdarlı Gürcistan döneminde yapıldığı anlaşılmaktadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Eredvi Bazilikası</span>

Eredvi Yorgi Bazilikası, günümüzde tartışmalı bir bölge olan Güney Osetya'nın Şida Kartli bölgesindeki Eredvi köyünde bulunan bir 10. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Binadaki yazıtta yazdığına göre, kilise mimar Tevdore Taplaisdze tarafından yaptırılmıştır. Kilisenin temeli 906 yılında atılmıştır. Kilise, yeniden yapılanmalarına rağmen orijinal mimari özelliklerini büyük ölçüde korumuş üç nefli bir bazilikadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine yazılmıştır. Rus-Gürcü Savaşı'ndan sonra, Gürcülerin kiliseye erişimi kesilmiş ve hizmetler Güney Osetya yetkilileri tarafından kısıtlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dmanisi Sioni Katedrali</span>

Dmanisi Theotokos Katedrali, yaygın olarak bilinen adıyla Dmanisi Sioni Kilisesi Güney Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesindeki Dmanisi Tarihi Sit Alanının kalbinde yer alan bir Erken Orta Çağ bazilikasıdır. Kilise, üç bölümlü nefe, belirgin şekilde çıkık apsise ve 13. yüzyılın başlarında zengin biçimde süslenmiş bir nartekse sahiptir. Sioni kilisesi, 2009 yılında yenilenen ve faal durumda olan bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Devlet tarafından Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtı listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zemo Nikozi Başmelek Kilisesi</span>

Zemo Nikozi Başmelek Kilisesi, Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Gori Belediyesinde konumlanmış bir 10. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gudarehi Manastırı</span>

Gudarehi Manastırı Güney Gürcistan'daki bir 13. yüzyıl Gürcü Ortodoks manastırıdır. Kvemo Kartli bölgesine bağlı Tetritskaro belediyesindeki Gudarehi köyünün batısında konumlanmıştır. Manastır kompleksi, ana salon kilisesi, bağımsız çan kulesi, saray, hücreler, şapeller, ahırlar ve şarap mahzeni gibi çeşitli yapıların kalıntılarından oluşmaktadır. Kilise, Orta Çağ taş oymaları ve yazıtlarla süslenmiştir. Kompleks, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tsilkani Katedrali</span>

Tsilkani Meryem Ana Katedrali, Doğu Gürcistan'ın Mtsheta-Mtianeti bölgesindeki Mtsheta Belediyesinin Tsilkani köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Aslen 4. yüzyılda inşa edilen kilisenin, Orta Çağ'da sürekli biçimi değiştirilmiştir. Köşelerinde kuleler bulunan bir duvarla çevrelenmiş olan mevcut yapı, kubbeli Yunan haçı planı tasarımına sahiptir. Kilise, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ruisi Katedrali</span>

Ruisi Meryem Ana Katedrali Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Ruisi köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Aslen 8-9. yüzyılda inşa edilen kilise, 11. yüzyılda yeniden modellenmiş ve 15. yüzyılda yeniden inşa edilmiştir. Doğusunda at nalı şekilli apsisi bulunan, uzun kubbeli bir Yunan haçı planlı kilisedir. Katedral, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Urbnisi Katedrali</span>

Urbnisi İlk Şehit Aziz Stephen Katedrali, yaygın olarak bilinen adıyla Urbnisi Sioni Kilisesi, Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Urbnisi köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks katedralidir. İlk kez 6. yüzyılda inşa edilmiş olan kilise, 10 ve 17. yüzyıllarda yeniden inşa edilmiştir. Yapı, görece büyük bir üç nefli bazilikadır. Kilise duvarları, Gürcü alfabesinin kullanıldığı en eski örneklerin de bulunduğu birçok yazıt içermektedir. Katedral, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Savane Kilisesi</span>

Savane Yorgi Kilisesi, Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki bir 11. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. 1046 yılında inşa edilmiş olan yapı, tek nefli bir bazilikadır. Kilise, süslü bir ikonostasise ve dış cephelerde dekoratif duvar detaylarına sahiptir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Darkveti Kilisesi</span>

Darkveti Yorgi Kilisesi Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki bir 10-11. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Birbiriyle uyumlu cepheleri ve dış cephelerinde oyulmuş duvar süslemeleri olan kilise, çevredalızlı, tek nefli bir bazilikadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Akura Kilisesi</span> manastır

Akura Aziz Davit Kilisesi Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. Stilistik olarak 9. yüzyıla tarihlenen yapı, On Üç Süryani Babadan biri olan Aziz Davit Gareca'ya adanmış üç nefli bir bazilikadır. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mğvimevi Manastırı</span>

Mğvimevi Manastırı, Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki Çiatura kentinin yakınlarında konumlanmış, kısmen kayaya oyulmuş bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Meryem'in doğuşunu adanmış olan kilise, 13. yüzyılda kalma iki nefli bir bazilikadır. Kompleks ayrıca küçük bir kilise, çan kulesi ve bir savunma duvarı içermektedir. Manastır günümüzde rahibe manastırı olarak kullanılmaktadır. Kilisenin dışını birçok mimari heykel süslemektedir. Mğvimevi kompleksi, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Samşvilde Sioni Kilisesi</span>

Samşvilde Sioni Kilisesi,, Gürcistan'ın güneyinde Kvemo Kartli bölgesindeki Samşvilde tarihî koruma alanında bulunan bir harabe, Orta Çağ Ortodoks katedrali kalıntılarıdır. Apsisli sığınağı ve pastoforiumlu merkezi kubbesi olan kilise, 759 ve 777 yılları arasında inşa edilmiştir. Günümüzde harabe durumunda olan kiliseden geriye sadece doğu duvarının parçaları kalmıştır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çabukauri Bazilikası</span>

Çabukauri Bazilikası Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesinde yer alan, harabe durumda bir Hristiyan kilisesidir. Nekresi tarihi yerleşim bölgesinde, Nekresi manastır kompleksinin yaklaşık 1.5 kilometre kuzeybatısında konumlanmıştır. 4 veya 5. yüzyıla tarihlenen üç koridorlu, büyük Çabukauri bazilikası, Gürcistan'daki en eski Hristiyan kilise yapılarından biridir. 1998 yılında ortaya çıkarılmıştır. Bazilika, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.