İçeriğe atla

Zareh Vorpuni

Zareh Vorpuni
Zareh Öksüzyan
Doğum24 Mayıs 1902
Ordu, Osmanlı imparatorluğu
Ölüm1 Aralık 1980
Bagneux, Fransa
MeslekYazar, editör
VatandaşlıkOsmanlı Ermenisi ve Fransız
EğitimBerberyan Okulu
Önemli eser
  • Gönlümün diplerinden
  • Zulümler (1960)
  • Adam vardı (1965)
AkrabalarBedros Zaroyan

Zareh Vorpuni (Ermenice: Զարեհ Որբունի), doğum adıyla Zareh Öksüzyan (veya Fransızca şekliyle Euksuzian), Osmanlı Ermenisi yazar ve editördür.[1][2][3]

Hayatı

Zareh Vorpuni 24 Mayıs 1902'de Karadeniz Bölgesi'ndeki Ordu'da doğdu. Babası 1915 Ermeni Soykırımı sırasında öldürüldü, ama annesi ve kardeşleriyle Türk ailelerin koruması sayesinde ölümden kaçtılar ve Sivastopol'a yerleştiler. Orada 1919 yılına kadar yaşadılar daha sonra İstanbul'a taşındılar. Zareh, Üsküdar'daki Berberyan Mektebi'nde (1919-1922) eğitim gördü ve kendisini şiir yazmaya teşvik eden öğretmeni Vahan Tekeyan'ı orada tanıdı.[4]

Daha sonra Fransa'ya taşındı ve bir sürü işi tecrübe ettiği Marsilya'da 1922 (Krikor Beledian[5]'a göre 1923) yılından 1924 yılına kadar yaşadı. Fransa'daki ilk günlerinden itibaren hevesli bir okur oldu, Avrupalı entelektüellerle ve Fransız edebiyatının baş yapıtlarıyla, bilhassa Marcel Proust[6] ile yakınlaştı. Üvey kardeşi Bedros Zaroyan ile 1924 yılında Nor Havadk (Türkçe: Yeni İnanç) mecmuasını yayınladılar.

1924 yılında Erivan ile beraberce çalıştığı Paris'e taşındı (1930'a dek).[4] Sonra bir Alzaslıyla evlendiği Strazburg'a (1930-1937) taşındı.[4]

1924'ten beri komünist düşünceye sahipti ve 1937 yılında da Fransız Komünist Parti (PCF)sine dahil oldu.[4]

1931 Nisan ayında, Nigoghos Sarafyan, Nişan Beşiktaşlıyan, Paylag Mikaelyan, Armen Lubin, Şavarş Nartuni, Hratş Zartaryan ve Vazken Şuşanyan ile birlikte Menk (Türkçe: biz) mecmuası manifestosunu imzaladılar.[7]

1938 yılında ise; tekrar kardeşi Bedros Zaroyan ile beraber Lusapats[4] (Ermenice: Լուսաբաց, Türkçe: Şafak) mecmuasını kurdular.[8]

Fransız ordusu tarafından 1939 yılında askerî hizmete çağrıldı. Almanya'da yakalandı ve İkinci Dünya Savaşı sonuna kadar hapishanede kaldı. Hapishane günlerindeki hatıraları I Khorots Srdi (Ermenice: Ի խորոց սրտի, Türkçe: Gönlümün diplerinden) adı ile on öykülük bir derleme oldu.

1947 yılında Ermeni Yazarlar Kongresi'ne katılması için Erivan'a davet edildi.[4]

Eserleri

1960'lı yıllarda, Les Persécutés (Ermenice: Հալածուածները, Türkçe: Zulümler) adında soykırımdan kurtulanların hayatta kalma girişimlerini ele aldığı bir derleme yazar.[9] Et l'homme fut (1965, Türkçe: Adam vardı) eserinde genç bir diaspora Ermeni gencinin sıkıntılarını anlatmaktadır.[10]

  • Դէպի Երկիր (Vatana doğru), Paris, Araxes Yayıncılık, 1948, 176 sayfa[11]
  • Անձրեւոտ Օրեր (Yağmurlu günler), Paris, Հրատ. "ԱՄՍՕՐԵԱԿ"ի, 1958, 197 sayfa[11]
  • Եվ եղեվ մարդ, Erivan, 1967, 340 sayfa[11]
  • Ասֆալթը - Հալածուածները Գիրք երրորդ (Asfalt - Zulümler 3. Kitap), İstanbul, Մարմարա (Marmara Yayıncılık), 1972, 256 sayfa[11]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2020. 
  3. ^ Manoukian, Jennifer (4 Ekim 2016). "Zareh Vorpouni: The Renegade of Late 20th Century Western Armenian Literature". The Armenian Weekly. 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2020. 
  4. ^ a b c d e f Գրիգոր Պըլտեան; Krikor Beledian (2001). Cinquante ans de littérature arménienne en France : du même à l'autre (Fransızca). CNRS. ISBN 978-2271059291. 
  5. ^ Krikor Beledian. Cinquante ans de littérature arménienne en France : du même à l'autre (Fransızca). CNRS. ISBN 978-2271059291. 
  6. ^ Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward S. Franchuk et Nourhan Ouzounian. The heritage of Armenian literature (İngilizce). Wayne State University Press. ISBN 978-0814332214. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020. 
  7. ^ Anahide Ter Minassian; Pierre Vidal-Naquet. Histoires croisées : diaspora, Arménie, Transcaucasie, 1890-1990 (Fransızca). Éd. Parenthèses. ISBN 978-2863640760. 
  8. ^ "Wikiwix's cache". archive.wikiwix.com. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2020. 
  9. ^ Krikor Beledian (2001). Cinquante ans de littérature arménienne en France : du même à l'autre (Fransızca). CNRS. ISBN 978-2271059291. 
  10. ^ Pascal Mougin; Karen Haddad-Wotling. Dictionnaire mondial des littératures (Fransızca). Larousse. ISBN 2-03-505120-7. 
  11. ^ a b c d "Wikiwix's cache". archive.wikiwix.com. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan</span> Güney Kafkasyada bir ülke

Ermenistan, resmî adıyla Ermenistan Cumhuriyeti, Avrasya'nın Güney Kafkasya bölgesinde bulunan, denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Batı Asya'daki Ermeni Yaylaları üzerinde yer alan ülke, batısında Türkiye, kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Azerbaycan, güneyinde ise İran ve Azerbaycan'ın bir parçası olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile sınır komşusudur.

<span class="mw-page-title-main">Erivan</span> Ermenistanın başkenti

Erivan, Ermenistan'ın en büyük şehri ve 1918'den beri başkentidir. Erivan, Ermenistan'ın on ikinci başkentidir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenice</span> Hint-Avrupa dili

Ermenice, Ermeniler tarafından kullanılan Hint-Avrupa dil ailesinden bir dildir. Kendi alfabesi ve Doğu Ermenicesi ve Batı Ermenicesi olarak iki lehçesi vardır. Doğu Ermenicesi Ermenistan'ın resmî dilidir. Türkiye'de ve Ermeni diasporasında çoğunlukla Batı Ermenicesi kullanılır. Hint-Avrupa dil ailesi'nin bağımsız bir alt grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Kirkor Zohrab</span>

Kirkor Zohrab Efendi, Osmanlı Ermenisi yazar, akademisyen, siyasetçi ve avukat. Ermeni Kırımı'nın başlangıcında Osmanlı hükûmeti tarafından İstanbul'da tutuklandı ve yargılanmak üzere Diyarbakır'da bir askeri mahkemeye gönderildi. Yolculuk esnasında 15-20 Temmuz 1915'te Urfa yakınlarındaki Karaköprü'de Çerkez Ahmet, Halil ve Nazım'ın başını çektiği bir grup eşkıya tarafından öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ya da kısaca Ermenistan SSC, Sovyetler Birliğini oluşturan Sovyet cumhuriyetlerinden biriydi. Bu dönemden önce bağımsız Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti bazen "Birinci Ermeni Cumhuriyeti" olarak adlandırıldığı için Ermenistan SSC bazen "İkinci Ermeni Cumhuriyeti" olarak adlandırılır. 37 rayondan oluşan ve başkenti Erivan olan Ermenistan SSC, Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin Ermenistan kolu olan Ermenistan Komünist Partisi tarafından yönetiliyordu.

<span class="mw-page-title-main">İvan Ayvazovski</span> Ermeni kökenli Rus ressam (1817-1900)

İvan Konstaninoviç Ayvazovski, denizcilik sanatı üzerine yoğunlaşan Ermeni asıllı Rus romantik ressam. Ovanes Ayvazyan ismiyle vaftiz edilen İvan, Kırım yarımadasının güneydoğu kıyısında yer alan liman şehri Feodosia'da Ermeni bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi ve hayatının çoğunluğunu orada geçirdi.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Devrimci Federasyonu</span> Ermenistan’da bir siyasi parti

Ermeni Devrimci Federasyonu, Ermeni siyasi partisi. Ermenistan'ın bağımsızlığını sağlamak amacıyla 1890'da kuruldu. Hâlen gerek Ermenistan Cumhuriyeti'nde gerek diasporadaki Ermeniler arasında aktif bir siyasi partidir. Doğu Ermenice adıyla Daşnaktsutyun olan örgütün adı Türkçeye Batı Ermenice'den bir takım ses değişikliklerinden sonra Taşnaksutyun olarak geçmiştir ve kısaca Taşnak adıyla da bilinir. Ermenicede Federasyon anlamına gelir; çünkü örgüt özellikle Rusya'daki Ermeni örgütleri başta olmak üzere birçok örgütün birleşmesinden oluştuğundan bu adın verilmesi uygun görülmüştür.

Harutyun Tokaşyan ya da takma adıyla Agop Agopyan, yasadışı Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu ya da günlük dilde kullanılan kısa adıyla ASALA'nın üç kurucusundan biri ve lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Tsitsernakaberd</span>

Tsitsernakaberd veya Ermeni Soykırımı Anıt Kompleksi, Ermenistan'ın Erivan'daki Tsitsernakaberd tepesine 1967'de inşa edilen ve Ermeni Kırımı kurbanlarına ithaf edilen anıttır.

<span class="mw-page-title-main">24 Nisan 1915'te Ermeni aydınların sürgünü</span>

Ermeni aydınların sürgünü veya diğer adıyla Kızıl Pazar, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı içerisinde iken başkent İstanbul'daki Ermeni toplumunun önde gelen insanları tutuklaması ve tehcir etmesidir. Tutuklular, 24 Nisan 1915 tarihinde Dahiliye Nazırı Talat Paşa'nın emriyle Ankara yakınlarındaki iki merkeze taşındı. 27 Mayıs 1915 tarihinde Tehcir Kanunu'nun kabulü ile birlikte daha sonra sürdürülen bu aydınların çoğu öldürüldü. 24 Nisan, Ermeni tehcirinin başlangıç günü olarak kabul edilmekte ve Ermenistan'da ve Ermeni toplulukları tarafından "Ermeni Soykırımını Anma Günü" olarak anılmaktadır.

Karapetê Xaço ya da Karabêtê Xaço ya da Gerabêtê Xaço, Osmanlı - Ermeni müzisyen

<span class="mw-page-title-main">20 Darağacı</span>

20 Darağacı 15 Haziran 1915 tarihinde Beyazıt Meydanı'nda idam edilen 20 Hınçak üyesi için kullanılan ortak addır.

Bedros Zaroyan 6 Aralık 1903 yılında İstanbul'da doğdu ve 9 Ocak 1986'da Marseille'de öldü. Anadolu Ermenisi yazar ve yazı işleri müdürü.

<span class="mw-page-title-main">Tatevli Grigor</span>

Tatevli Grigor, Ermeni filozof, ilahiyatçı ve Ermeni Apostolik Kilisesi'nde bir azizdi. Tmkaberd'de doğdu.

Ermenistan sineması, 16 Nisan 1923'te, hükûmet kararnamesiyle Ermeni Devlet Sinema Komitesi'nin kurulmasıyla doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nişan Beşiktaşlıyan</span>

Nişan Beşiktaşlıyan, 1898 yılında İstanbul'da doğan ve 1972 yılında Paris'te vefat eden Ermeni yazar.

<span class="mw-page-title-main">Tomas Terziyan</span>

Tovmas Terziyan Ermeni asıllı Osmanlı şair, oyun yazarı ve profesör.

<span class="mw-page-title-main">Arşak Çobanyan</span> Ermeni yazar (1872-1954)

Arşak Çobanyan Osmanlı Ermenisi kısa öykü ve oyun yazarı, gazeteci, editör, şair, çevirmen, edebiyat eleştirmeni, dilbilimci ve romancı.

<span class="mw-page-title-main">Zaruhi Bahri</span>

Zaruhi Şahbaz Bahri, önde gelen bir Ermeni yazar, sosyal hizmet uzmanı ve toplum aktivistiydi. 1913'te Konstantinopolis Ermeni Kızılhaçı'nın kurucu üyelerinden biriydi. Ermeni Kırımı'nın ardından, kendisi de birkaç aile üyesini kaybeden Bahri, kurtulanların yardım çabalarına destek olmak için Osmanlı İmparatorluğu'nda kaldı. Sonrasında ise önce Romanya'ya ve nihayetinde 1928'de hayatının geri kalanında yaşadığı Fransa'ya kaçtı. Fransa'dayken altı roman yazdı ve yerel Ermeni cemaatiyle ilişkiler kurmaya devam etti.

Momik, 13. ve 14. yüzyıllarda yaşamış bir Ermeni mimar, heykeltıraş ve Ermeni tezhipli el yazmalarının usta sanatçısıydı. Bir heykeltıraş olan Momik, aynı zamanda öncelikle Noravank'taki manastır kompleksinde bulunan haçkarların ince oymalarıyla da tanınıyor. Orbelian ailesinin tarihçisi Stepanos Orbelian'ın himayesinde Vayots Dzor'da kurulan Sünik'teki Gladzor Tezhipli El Yazmaları Okulu'nda seçkin bir pozisyonda bulunuyordu. Momik tarafından yazılan elyazmalarından sadece birkaçı hayatta kaldı: biri Viyana'daki Mıhitaryan Tarikatı'nın deposunda, diğer üçü ise Ermenistan'ın Erivan kentindeki Maştots Eski El Yazmaları Enstitüsü'nde bulundu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.