İçeriğe atla

Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu'nda kadınlar

Comandanta Ramona, belki de en ünlü kadın Zapatista figürüdür.

EZLN'deki kadınlar, Meksika'da ezilen kadınların Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN), çatısı altında birleşmesini ifade eder. Kadınlar daha çok Meksika'nın Chiapas'taki bölgesinde etkiliydi.

Arka planı

Chiapas yerli kadınları

Yirminci yüzyılın ikinci yarısında Chiapas'da yaşayan yerli kadınlar genellikle 13 ya da 14 yaşlarında evlendirildiler.[1] Bu evliliklerin çoğunda çocukların rızası çok azdı. Genellikle evlilikler ebeveynlerin kendi aralarında yapılan müzakereler sonucunda gerçekleştiriliyordu. Kadınlar, çocuk yetiştirme, yemek pişirme ve temizlik gibi başlıca rollerini yerine getirdiler. Ancak tarım gibi diğer işlerde de kadınlar çalıştırıldı. Evli kadınlar fiziksel istismar dahil olmak üzere, kocaları tarafından kötü muamele gördüler. Buna ek olarak, Chiapas'taki yerli kadınların eğitim-öğretime erişimi yoktu ve bu yüzden kadınlar, kocaları gibi İspanyolca konuşamıyordu. Bu da kadınların sosyoekonomik katılımını engelledi, çünkü İspanyolca, Meksika'da şehirlerde ve iş dünyasında kullanılan ana dildi.

İç göç ve yerli kadınlar

1950'li yıllarda, Meksika hükûmeti, toprak reformu talepleri nedeniyle birkaç dağlık bölgelerden şehirlere göçü teşvik etti. Bu bölgelerden biri doğu Chiapas'taki Lacandon Jungle alanıydı. Kadınlar ayrılmak istemedi, çünkü kadınlar köylerini hiçbir zaman terk etmemişti. Ayrıca, göçle birlikte çeşitli etnik grupların karışması söz konusuydu. Bu durum yerli dili daha iyi olan kadınların şehirdeki insanlarla iletişimi gerçekleştirememesine neden olacaktı. Erkekler yeni işyerlerinde ve endüstrilerde çalışmaya başlarken, kadınlar ücretli işçiler olarak çalışamıyordu. Kadınlar sokak satıcısı olarak veya evlerde hizmetçi olarak para kazandı. Evlerde çalışan kadınlar fiziksel ve cinsel istismar uğradı. Bu vakalar kadınlara karşı sık sık işlendi. Kadın sokak satıcılarının bazıları şehirlerde turistlere el yapımı ürünler sattı. Bu satıcılar daha sonra zanaatkârlıkta üretim yapabilmek için kolektif olarak örgütlendi. Örgütlenme sadece şehirle sınırlı kalmadı. Köylerde yaşayan kadınlar, ekmek yapımı ve sebze bahçeciliği gibi diğer ekonomik topluluk türlerinde de kolektif olarak örgütlendiler. Bu örgütlenme kadınların ilk örgütlenmesiydi. Kolektif örgütlerle elde edilen deneyimler kadınları bilinçlendirdi ve EZLN'ye katılımı sağladı.

EZLN'ye katılım

Askeri ve siyasal katılım

EZLN, köylülerin Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması ile topraklarından mahrum kalacağı için Meksika'ya savaş ilan etti. EZLN'ye katılan kadınların lideri Binbaşı Ana Maria, 1 Ocak 1994'te San Cristóbal de las Casas'a ve Chiapas'ta bulunan altı kasabaya girerek kadınların sesini duyurdu.

Kadınlar EZLN ordusunun üçte birini oluşturuyordu. Buna ek olarak, EZLN'ni destekleyenlerin yarısı kadınlardı. İsyanın başlarında kadın savaşçıların çoğunluğu daha örgütsüz, yerel milislerdi. Ancak daha sonra kadınlar, örgütlü bir şekilde savaşmaya başladı. İsyana katılan kadınlar, kendi ailelerinden kopmak zorundaydı. Çünkü savaşçı kadınların yaşadıkları doğal koşullar, çocuklara bakmayı zorlaştırıyordu. Bazı kadınlar çocukların yanına gittiyse de çoğu kamplarda kaldı. EZLN kamplarındaki erkekler ve kadınlar pişirme ve temizlik görevlerini eşit şekilde paylaşıyorlardı.

EZLN'ye katılan kadınlar, eğitim-öğretim fırsatlarına erişimi sağladı. Zapatistaların hâkim olduğu bölgelerdeki okullarda, İspanyolca çeşitli Maya dilleri ile birlikte ortak bir dil olarak öğretildi. Böylece Zapatista kadınları İspanyolcayı öğrendi. Kadınlar okuma ve yazmayı bu okullar sayesinde öğrendi.

Diğer katılımlar

EZLN'ye katılıp savaşmayan ancak onları destekleyen kadınlar da vardı. Bunlar yaşlı veya bakımı gereken kadınlardı. Bu kadınlar; ordu geldiğinde kamplardaki askerleri uyarmak, EZLN'nin bildirilerini topluluklara bildirmek, üniforma dikmek gibi yardımlarda bulunuyordu.

Yerli feminizm

Meksika'da oluşan batılılaşma, küreselleşme ve Zapatista hareketi, yerli feminizm düşüncesini doğurdu. Bu düşünceyi en çok Meksika'nın Chiapas'taki ezilen kadınları benimsedi. Yerli feminizm, etnik, sınıfsal ve toplumsal cinsiyet konuların karışımından oluşmaktadır. Her ne kadar feminizm, batılılaşmanın bir sonucu olarak görülse de, yerli kadınlar, egemen batı kültürü ve ideolojisinin dayatmalarından soyutlanmış, yerel geleneklerini korumaya çalıştıklarını belirtiyorlardı. Yerli feminizm, kadınların ve yerel halkın mücadelesine dayanır ve bu hedefleri gerçekleştirmek için bazı batı fikirlerinden yararlanır. Zapatistalı kadınlar sadece Chiapas'taki kadınlar için değil ezilen bütün kadınlar için mücadele eder. Zapatista hareketinin liderlerinden Ana Maria ile yapılan bir röportajda bunu açıklamaktadır.

Kadın Devrim Yasası

  • Kadınlar; ırk, inanç, renk veya siyasi aidiyet temelinde herhangi bir ayrım yapılmaksızın devrimci mücadeleye katılma hakkına sahiptir.
  • Kadınlar çalışma ve maaş alma hakkına sahiptir.
  • Kadınların sahip oldukları ve baktıkları çocuk sayısıyla ilgili karar verme hakları vardır.
  • Kadınlar topluluk meselelerine katılma ve özgürce ve demokratik olarak seçildikleri takdirde liderlik pozisyonlarına sahip olma hakkına sahiptir.
  • Kadınların sağlık ve beslenme gibi birincil bakım hakkı vardır.
  • Kadınlar eğitim hakkına sahiptir.
  • Kadınların eşlerini seçme hakkı vardır (yani romantik/cinsel partnerlerini seçme hakkına sahiptir) ve kadınlar zorla evlendirilemez .
  • Hiçbir kadın aile üyeleri ya da başka erkekler tarafından dövülmemeli ya da fiziksel olarak kötü muamele edilmemelidir. Tecavüz ve tecavüz teşebbüsleri şiddetli olarak cezalandırılmalıdır.
  • Kadınlar örgütte liderlik pozisyonlarına sahip olabilir ve devrimci silahlı kuvvetler arasında askeri bir konumda bulunabilirler.
  • Bütün kadınlar devrimci kanun ve yönetmeliklerce öngörülen tüm hak ve yükümlülüklerine sahiptir.

Encuentro

Zapatista kadınları, kadınlarla ilgili konularda tartışmak için Aralık 2007'de Chiapas'daki küçük bir köy olan la Garrucha'da bir toplantı gerçekleştirildi. Yaklaşık üç yüz Zapatista kadının dahil olmak üzere üç bin katılımcı katıldı. Encuentro bölgesi kadınlar için bir alan olarak kabul edildi.

Bu kadınlar ayaklanmadan önceki yaşamlarını, bu tarihten sonra neler değiştiğini ve kadınların EZLN'ye nasıl katıldığı gibi konuları görüştüler. Ayrıca Zapatista kadınları; evde şiddet, sağlık ve eğitim erişiminden yoksun olma ve kendi toplumlarında karşılaşılan ayrımcılık gibi kadınların maruz kaldıkları kötü muameleden bahsettiler. Ardından kadınlar, kadınların bu kötü muameleden nasıl kurtulacağını tartıştılar. Kadınların bu muameleden kurtulması için, kadınların daha bağımsız olmasına izin veren kadın kolektifleri aracılığıyla Zapatista hareketine katılımı sağlaması gerektiği kararına vardılar.

Önemli kadınlar

Comandante Ramona

Ana madde: Comandanta Ramona

Comandante Ramona, EZLN'deki ilk siyasi liderlerdendi. Sadece Tzotzilce konuştu ve Tzotzil ile İspanyolca arasında çevirmeler ile uğraşmıştır. Ramona, kadınların siyasi örgütlenmesi için çalıştı. Ancak direnişçi olarak savaşmadı. İlk ayaklanmayı takiben Şubat 1994'te Ramona, barış görüşmelerine katıldı ve Meksika hükûmeti ile bir müzakereci olarak çalıştı. Ramona 6 Şubat 2006'da 40 yaşında böbrek kanseri nedeniyle öldü.

Binbaşı Ana Maria

Binbaşı Ana María, Meksika'nın güneybatısındaki San Cristóbal de las Casas'ta 1994 yılındaki ilk ayaklanmaya önderlik eden ilk askeri liderlerden birinin takma adıdır.[2] 1969'da Los Altos de Chiapas dağlarında bir yerde doğdu.[3] Ana María EZLN'ye katıldı çünkü daha iyi bir yaşam sağlamak için toprak sahibi olmanın gerekliliğini anlamıştı, özellikle de yerli bir kadın olduğunda. Sekiz yaşında barışçıl protestolara katılmaya başladı. Daha sonra, erkek kardeşinin EZLN'ye katılmasından sonra on üç - on dört yaş civarında ilk kadınlardan biri olarak EZLN'ye katıldı.[4] Siyasi görüşünü EZLN hareketi içinde edindi ve silah kullanmayı öğrendi.[5] Ona göre EZLN hareketinin temel talepleri demokrasi ve özgürlüktü.[6] Zapatista Ayaklanması sırasında, piyade binbaşısıydı. 1000 kişilik bir tabura komuta etti ve onları Belediye Sarayı'nın ele geçirilmesine götürdü.[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Rovira, Guiomar (2000). Women of Maize: Indigenous Women and the Zapatista Rebellion. Londra: Latin American Bureau. s. 44. 
  2. ^ Klein 2008.
  3. ^ Rovira 2000, s. 30.
  4. ^ Rovira 2000, s. 40.
  5. ^ "Comandanta Ramona y Mayor Ana María: Las demandas son las mismas de siempre: Justicia, tierras, trabajo, educación e igualdad para las mujeres". 8 Mart 1994. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ocak 2022. 
  7. ^ "Our Word is Our Weapon". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

1959 (MCMLIX) perşembe günü başlayan bir yıldır.

<span class="mw-page-title-main">Feminizm</span> İdeoloji

Feminizm, kadınların haklarını tanıyarak bu hakların korunması amacıyla eşitsizliklerin ortadan kaldırılmasına yönelik çeşitli ideolojiler, toplumsal hareketler ve kitle örgütlerinden oluşan hareket. Sözcüğün köken olarak Latince "femina" ve onun Fransızca türevi olan "féminisme" sözcüğünden geldiği ve Türkçe eş anlamlısının hatunculuk olduğu belirtilmektedir. Kadın hareketi doğrudan kadınları ilgilendiren ve dolaylı olarak kültürü ilgilendiren konularda bilinç uyandırır. Feminizmin temel amaçları; eğitim, iş, çocuk bakımı, yönetim gibi konularda eşit haklara sahip olmaktan, yasal kürtaj hakkından, kadın sağlığı konusunda ilerlemelere, tacizin ve tecavüzün engellenmesinden lezbiyen haklarına kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Anarko-feminizm</span>

19. yüzyılda ilk kez ortaya çıkan ve isimlendirilen Anarko-feminizm veya Anarka-feminizm, anarşizm ile feminizmi bir araya getirir ve ataerkilliği hiyerarşinin ve dolayısıyla da toplumun temel problemlerinden biri olarak değerlendirir. Anarko-feministler ataerkillik ve maşizm ile savaşın sınıf çatışmalarının ve devlete yönelik anarşist mücadelenin bütünleyici bir parçası olduğuna inanırlar. Özünde, bu felsefe anarşist mücadeleyi feminist mücadelenin gerekli bir bileşeni olarak görür. Feminizmi de anarşist felsefenin gerekli bir bileşeni olarak görür. L. Susan Brown, "Anarşizm, tüm güç ilişkilerine karşı çıkan bir siyaset felsefesi olduğundan, doğası gereği feministtir" iddiasında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl yıldız (sembol)</span> sosyalizm ve komünizmin simgesi

Beş köşeli kızıl yıldız, sosyalizm ve komünizmin simgesidir. Beş köşe emekçilerin beş parmağını ve aynı zamanda beş kıtayı temsil eder. Az bilinen bir yönü de yıldızın beş köşesinin toplumu sosyalizme taşıyacak ve onu koruyacak beş farklı sosyal grubu temsil ettiğidir. Özel bir sırası olmaksızın: gençlik, ordu, sanayi işçileri, tarım işçileri (çiftçiler) ve entelijansiya. Kızıl yıldız tarih boyunca birçok sol ideolojili ve devrimci örgüt, ülke ve siyasi parti tarafından kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Chiapas</span>

Chiapas, Meksika'nın güneydoğusunda yer alan eyalet. Doğu sınırında Guatemala ile komşudur. Eyâletin güneyinde ise Büyük Okyanus bulunmaktadır. Chiapas 73,887 km2 yüzölçümüne ve 2003 yılı tahminlerine göre 4,224,800 kişilik bir nüfusa sahiptir. Chiapas genel olarak nemli ve tropikal bir iklime sahiptir. Kuzeyde Tabasco eyâleti yakınlarında yıllık ortalama yağış düşüşü 3000 mm/yıldır. Bölgenin doğal bitki örtüsü ovalar ve yüksek, uzun ömürlü yağmur ormanlarından oluşmaktaydı ancak bitki yapısı tarım ve çiftlik yapımları nedeniyle büyük ölçüde zarar görmüştür. Yağmur miktarı güneydeki Pasifik kıyılarına gittikçe azalsa da muz ve diğer tropikal ürünlerin yetişmesi için uygun bir iklime sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu</span> aşırı solcu özgürlükçü sosyalist siyasi ve militer devrimci grup

Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu veya Zapatistalar Meksika'nın en yoksul eyaletlerinden Chiapas'ta yerleşik anarşist bir devrimci gruptur.

Valladolid Konseyi (1550-1551), Yeni Dünya’daki kölelere muameleyle ilgili İspanya kralı V. Carlos tarafından Valladolid'de toplanmıştır. Amerika kıtasındaki fetihlerle ilgili iki farklı görüş burada tartışılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tzotzilce</span>

Tzotzilce ya da Tzotzil dili Meksika'nın Chiapas eyaletinin Zinacantán, San Juan Chamula, San Andrés Larráinzar, Chenalhó, Pantelhó, Huitiupán, Chalchihuitán, El Bosque, Simojovel, Iztapa, Bochil, Soyalhó, Huixtán, San Lucas, Acala, San Cristóbal de las Casas, Venustiano Carranza ve Amatán belediyelerinde yaşayan Tzotziller tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Çol-Tzeltal dilleri adı da verilen Çol dilleri grubunun Tzeltal dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabaları Tzeltalcadır.

<span class="mw-page-title-main">Tzeltalca</span>

Tzeltalca ya da Tzeltal dili, Meksika'nın Chiapas eyaletinin Ocosingo, Altamirano, Huixtán, Tenejapa, Yajalón, Chanal, Sitalá, Amatenango del Valle, Socoltenango, Villa las Rosas, Chilón, San Juan Cancun, San Cristóbal de las Casas Oxchuc ve San Bartolome de los Llano/Venustiano Carranza belediyelerinde yaşayan Tzeltallar tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Çol-Tzeltal dilleri adı da verilen Çol dilleri grubunun Tzeltal dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabaları Tzotzilcedir.

<span class="mw-page-title-main">Rigoberta Menchú</span>

Rigoberta Menchú, Kiçe kökenli Guatemalalı yerlilerin hakları için mücadele eden aktivist ve 1992 Nobel Barış Ödülü sahibi.

Zapatista Ayaklanması, NAFTA anlaşmasının uygulanmasına tepkili olan köylülerin, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu tarafından koordine edilerek ayarlanmasıdır. 12 gün süren bir çatışmadan sonra ateşkes yapılarak barış görüşmeleri başlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">San Andre Anlaşması</span>

San Andre Anlaşması, Zapatista Ayaklanması'nı başlatan Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu ile Meksika hükûmeti arasında yapılan barış görüşmelerinin ardından oluşturulmuş anlaşmadır. Ancak daha sonra birçok uyuşmazlık ortaya çıkmış ve bir türlü kanun haline dönüşememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mısır'da feminizm</span>

Mısır'daki feminizm, tarih boyunca birtakım toplumsal ve politik olayları içerir. Her ne kadar Mısır birçok açıdan reform konularında, özellikle de "milliyetçiliğin, emperyalizme ve feminizmin direniş hareketlerinde" öncülük etmiş olmasına rağmen kadınların erkeklerle eşit olması kolay olmamıştır.

Osmanlı İmparatorluğu'nda feminizm genel olarak II. Meşrutiyet sonrasındaki göreceli özgürlük ortamında ivme kazandı. Daha öncesinde ise dinsel ve geleneksel nedenlerden dolayı kısıtlı olan kadın yaşamı Tanzimat ile değişime uğramıştı. Tanzimat döneminde yetişen eğitimli kadınlar sonraki kuşaklarda Osmanlı'da hak arayışlarına girdi. II. Meşrutiyet döneminde ise örgütlü hareket edilmeye başlandı ve çeşitli kadın cemiyetleri kurulup kadın dergileri çıkarıldı. 19. Yüzyılda Avrupa feminizmi oy hakkını savunup bu konuda mücadele verirken Osmanlı kadını daha fazla özgürlük, iş olanağı, eğitim ve sosyal yaşam mücadelesi veriyordu. Özellikle Kadınlar Dünyası adlı dergi ile Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti feminizm bağlamında Osmanlı'da uç noktalardaydı. Ülkeye geç gelen milliyetçilik anlayışı doğrultusunda da bazı kadınlar eski Türklerde var olan kadın-erkek eşitliğini verdikleri mücadelede dile getiriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Comandanta Ramona</span>

Comandanta Ramona, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun (EZLN) Tzotzil halkına mensup yerli otonom devrimcisi. Gerilla olarak Güney Meksika'daki Chiapas'da faaliyet yürüttü. EZLN'nin en çok bilinen kadın aktörlerindendir. Ramona, üçte biri kadınlardan oluşan silahlı güçlerini yöneten yedi kadın komutanlarından biriydi. Aynı zamanda Zapatista Yürütme Konseyi Üyesi ve yoksul kadınların eşitliği için çalışan birimde çalışmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Asi Zapatista Özerk Belediyeleri</span> Meksikada de facto özerk bölgeler

Asi Zapatista Özerk Belediyeleri veya kısaca MAREZ, 1994 yılında gerçekleşen ve Chiapas çatışmasının bir parçası olan Zapatista Ayaklanması'nın ardından kurulan Meksika Chiapas eyaletindeki Neozapatizm destek üsleri tarafından kontrol edilen de facto özerk bölgelerdir. 1996'da San André Anlaşmaları'yla sonuçlanan Meksika hükûmeti ile müzakere girişimlerine rağmen, bölgenin özerkliği devlet tarafından tanınmıyor.

Mizrahi feminizmi, İsrail feminizmi içinde Mizrahi kadınlarını Mizrahi-Aşkenaz Yahudileri ve erkek-kadın ikili kategorilerinden çıkarmaya çalışan bir harekettir.

Feminizm tarihi, kadınlara eşit hakların sağlanmasını amaçlayan hareketlerin ve ideolojilerin kronolojik veya tematik anlatılarını içerir. Dünyanın dört bir yanındaki feministlerin sebepleri, hedefleri ve niyetleri ; zamana, kültüre ve ülkeye bağlı olarak değişmiş olsa da çoğu Batılı feminist tarihçi, kadın haklarını elde etmek için çalışan tüm hareketlerin, feminizm terimini kendilerine uygulamamış olsalar bile feminist hareket olarak değerlendirilmeleri gerektiğini iddia ediyorlar. Diğer bazı tarihçiler "feminist" terimini modern feminist hareket ve onun devamıyla sınırlandırır ve daha önceki hareketleri tanımlamak için "protofeminist" etiketini kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Feminist hareketler ve ideolojiler</span>

Yıllar boyunca çeşitli feminist ideoloji hareketleri gelişti. Hedefler, stratejiler ve bağlılıklar bakımından farklılık gösterirler. Sıklıkla örtüşürler ve bazı feministler kendilerini feminist düşüncenin çeşitli dallarıyla özdeşleştirirler.

<span class="mw-page-title-main">San Cristóbal de las Casas</span>

San Cristóbal de las Casas veya Tzotzilce de Jovel Meksika'nın Chiapas eyaletindeki Chiapas platosunda bulunan bir şehir ve belediyedir. 1892 yılına kadar eyaletin başkenti olan San Cristóbal de las Casas hâlâ daha Chipas'ın kültürel başkenti olarak kabul ediliyor. Bölge çoğunlukla dağlık araziden oluşuyor ancak şehir tepelerle çevrili küçük bir vadide konumlandırılmıştır. Şehrin merkezi, kırmızı kiremitli çatıları, Arnavut kaldırımlı sokakları ve genellikle çiçekli ferforje balkonlarıyla İspanyol sömürgesi olduğu zamanlarının düzenini ve kültürel mimarisinin çoğunu muhafaza ediyor. Şehir ekonomisinin büyük paylarını turizm, ticaret ve hizmet sektörü oluşturmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.