İçeriğe atla

Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu

Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu
İspanyolca: Ejército Zapatista de Liberación Nacional
Kuruluş1994-günümüz
Lider(ler)
Etkin bölgelerChiapas, Meksika
İdeolojiNeozapatizm
Anti emperyalizm
Anarşizm
Antikapitalizm
Alter-globalizasyon
Özgürlükçü sosyalizm[1]
Radikal demokrasi[2]
BüyüklükYaklaşık 3.000 aktif katılımcı ve milis; on binlerce sivil destekçi
Müttefikler Devrimci Halk Ordusu (EZLN tarafından reddedildi)
Rakip(ler)Meksika Hükûmeti
ABD Hükûmeti
Sinaloa Karteli
Los Zetas[3]
Tapınak Şövalyeleri Karteli[4]
Jalisco Yeni Nesil Karteli
Juárez Karteli
Körfez Karteli
İnternet sitesiSite
Meksika tarihi
Kolomb Öncesi
Kolomb öncesi Amerika
Aztekler
Kolonileşme
Konkistador
Aztek İmparatorluğu'nun fethi
Bağımsızlık
Meksika Bağımsızlık Savaşı
Birinci Meksika İmparatorluğu
Teksas Devrimi
Meksika-Amerika Savaşı
Meksika'ya Fransız müdahalesi
İkinci Meksika İmparatorluğu
Çağdaş Meksika
Meksika Devrimi
Meksika petrol kamulaştırmaları
Zapatistalar
NAFTA
Meksika Uyuşturucu Savaşı

Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu veya Zapatistalar (Ejército Zapatista de Liberación Nacional, EZLN) Meksika'nın en yoksul eyaletlerinden Chiapas'ta yerleşik anarşist bir devrimci gruptur.

Adını Meksika Devrimi'nin (1910-1920) lideri olan Emiliano Zapata'dan alır. Kendilerini Zapata'nın ideolojik mirasçıları ve emperyalizme karşı beş yüz yıldır süren yerli direnişin vârisleri olarak görürler.

Yaşadıkları toprakları hükûmetten bağımsız ve kendi özerk bölgeleri olarak görürler. "Topraklar halkındır" şiarındadırlar ve "Halk emreder hükûmet uygular" derler. En önemli sloganları "Artık Yeter" manasındaki Ya Basta! (Enough is Enough) ve "Adalet! Özgürlük! Demokrasi!"dir. Kendilerine destek bulabilmek için interneti, uydu teknolojilerini kullanmaktadırlar.

Zapatistalar, küreselleşmenin ve neoliberalizmin köylerde yaşayan yerli halkları kötü bir şekilde etkilediğini ve onları açlığa ittiğini düşündüğünden küreselleşme ve neoliberalizm karşıtıdır. 1982 yılında içlerinde Subcomandante Marcos'un da bulunduğu bir grup Maoist gerilla tarafından temelleri atılmıştır. On seneyi aşkın bir hazırlık süreci ve örgütlenmeden sonra 1 Ocak 1994'te NAFTA'nın uygulanmaya başladığı gün silahlı ayaklanma başlatmışlar ve San Cristobal de Las Casas'ın birçok belediyesini işgal etmişlerdir.

Örgütün sosyal yapısı genelde yerlilerden oluşmakla birlikte diğer şehirlerde destekçileri ve uluslararası destek ağı vardır.

Zapatista hareketinin görünen yüzü Subcomandante Marcos'tur. Diğer Zapatista komutanlarının aksine Marcos, Maya yerlisi değildir.

Organizasyon

Zapatistalar kendilerini adem-i merkeziyetçi bir örgüt olarak tanımlıyor. Sözde Subcomandante Marcos, grubun tek bir lideri olmadığını iddia etmesine rağmen lideri olarak kabul ediliyor. Siyasi kararlar, topluluk konseylerinde görüşülür ve karara bağlanır. Askeri ve örgütsel meseleler Genel Komutanlığı (Devrimci Yerli Gizli Komitesi - Genel Komuta veya CCRI-CG) oluşturan Zapatista bölge büyükleri tarafından kararlaştırılır.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Prichard, Alex; Kinna, Ruth; Pinta, Saku; Berry, David Berry (2017). Libertarian Socialism: Politics in Black and Red. PM Press. s. 18. ISBN 978-1-62963-402-9. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. ... in the period since the fall of the Berlin Wall, two events stand out as examples of libertarian socialist experimentation: the Zapatista uprising in Chiapas, Mexico in 1994 ... 
  2. ^ Day, Richard J. F. (2005). Gramsci is Dead: Anarchist Currents in the Newest Social Movements. Pluto Press. s. 195. ISBN 978-0-7453-2112-7. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  5. ^ Mazarr, Michael J. (2002). Information Technology and World Politics. Palgrave Macmillan. s. 44. ISBN 978-0-230-10922-3. 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Emiliano Zapata</span>

Emiliano Zapata, 1910'da başlayan Meksika Devrimi'nin lideridir.

<span class="mw-page-title-main">Anarko-feminizm</span>

19. yüzyılda ilk kez ortaya çıkan ve isimlendirilen Anarko-feminizm veya Anarka-feminizm, anarşizm ile feminizmi bir araya getirir ve ataerkilliği hiyerarşinin ve dolayısıyla da toplumun temel problemlerinden biri olarak değerlendirir. Anarko-feministler ataerkillik ve maşizm ile savaşın sınıf çatışmalarının ve devlete yönelik anarşist mücadelenin bütünleyici bir parçası olduğuna inanırlar. Özünde, bu felsefe anarşist mücadeleyi feminist mücadelenin gerekli bir bileşeni olarak görür. Feminizmi de anarşist felsefenin gerekli bir bileşeni olarak görür. L. Susan Brown, "Anarşizm, tüm güç ilişkilerine karşı çıkan bir siyaset felsefesi olduğundan, doğası gereği feministtir" iddiasında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Subcomandante Marcos</span> Meksikalı aktivist

Rafael Sebastián Guillén Vicente veya yaygın olarak Subcomandante Marcos, devam eden Chiapas çatışmasında Meksikalı bir isyancı, eski askeri lider ve Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN) sözcüsüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl yıldız (sembol)</span> sosyalizm ve komünizmin simgesi

Beş köşeli kızıl yıldız, sosyalizm ve komünizmin simgesidir. Beş köşe emekçilerin beş parmağını ve aynı zamanda beş kıtayı temsil eder. Az bilinen bir yönü de yıldızın beş köşesinin toplumu sosyalizme taşıyacak ve onu koruyacak beş farklı sosyal grubu temsil ettiğidir. Özel bir sırası olmaksızın: gençlik, ordu, sanayi işçileri, tarım işçileri (çiftçiler) ve entelijansiya. Kızıl yıldız tarih boyunca birçok sol ideolojili ve devrimci örgüt, ülke ve siyasi parti tarafından kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Chiapas</span>

Chiapas, Meksika'nın güneydoğusunda yer alan eyalet. Doğu sınırında Guatemala ile komşudur. Eyâletin güneyinde ise Büyük Okyanus bulunmaktadır. Chiapas 73,887 km2 yüzölçümüne ve 2003 yılı tahminlerine göre 4,224,800 kişilik bir nüfusa sahiptir. Chiapas genel olarak nemli ve tropikal bir iklime sahiptir. Kuzeyde Tabasco eyâleti yakınlarında yıllık ortalama yağış düşüşü 3000 mm/yıldır. Bölgenin doğal bitki örtüsü ovalar ve yüksek, uzun ömürlü yağmur ormanlarından oluşmaktaydı ancak bitki yapısı tarım ve çiftlik yapımları nedeniyle büyük ölçüde zarar görmüştür. Yağmur miktarı güneydeki Pasifik kıyılarına gittikçe azalsa da muz ve diğer tropikal ürünlerin yetişmesi için uygun bir iklime sahiptir.

Neoliberalizm veya neo-liberalizm, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra gerileme yaşayan serbest piyasa kapitalizmiyle ilişkilendirilen 19. yüzyıl fikirlerinin 20. yüzyılın sonlarında yeniden ortaya çıkması için kullanılan bir terimdir. Muhafazakar ve liberteryen örgütlerin, siyasi partilerin ve düşünce kuruluşlarının yükselişinde önemli bir faktör olan neoliberalizm, genellikle ekonomik liberalleşme politikalarıyla ilişkilendirilir. Bu politikalar arasında özelleştirme, düzenlemelerin kaldırılması, küreselleşme, serbest ticaret, para politikası, kemer sıkma politikaları ve devlet harcamalarının azaltılması gibi unsurlar yer alır. Bu politikalarla ekonomi ve toplumda özel sektörün rolünün artırılması amaçlanır. Neoliberal proje aynı zamanda kurumların tasarlanmasına odaklanmakta ve bir siyasi boyutu bulunmaktadır. Neoliberalizmin düşünce ve pratikte belirleyici özellikleri, büyük ölçüde akademik tartışmanın konusu olmuştur.

Liberteryenizm, özgürlüğün ve özgürlüğün bileşenlerinin siyaset içerisinde en önemli değer olduğuna inanan bir siyaset felsefesidir. Liberteryen felsefeye göre insanlar özgür olduğunda herkes için daha güvenli, daha iyi ve daha adil bir dünya yaratılabilir. Liberteryenizmin bazı türleri ise negatif özgürlüğe daha çok odaklanır. Liberteryenler otonomi ve seçme özgürlüğünü maksimize etmeye çalışır; seçim özgürlüğü, gönüllü iş birliği ve bireysel karar önceliğini vurgular, bu doğrultuda da devletin minimize edilmesini savunur. Popüler anlamda, otoriterlik ile zıt anlamda kullanılır. Liberteryenler otorite ve devlet iktidarı konusunda aynı şüpheciliği paylaşıyorlar, ancak bazıları mevcut ekonomik ve politik sistemlere muhalefetlerinin kapsamı konusunda farklılaşıyor. Çeşitli liberteryen düşünce okulları, devletin ve özel iktidarın meşru işlevlerine ilişkin bir dizi görüş sunar ve genellikle zorlayıcı sosyal kurumların sınırlandırılmasını veya tasfiye edilmesini ister.

Liberal muhafazakârlık, özel mülkiyet, serbest ekonomi girişimciliği ile halkın geleneksel, kültürel ve ahlaki değerlerini yönetime dahil eden; anayasal ve temsili hükûmeti savunan muhafazakâr bir siyasi ideolojidir.

Radikal demokrasi Ernesto Laclau ve Chantal Mouffe tarafından 1985'te yazılmış kitapları Hegemonya ve Sosyalist Strateji: Radikal Demokratik Politikalara Doğru'da ortaya atılmıştır. İddiaları, toplumsal ve siyasi değişim amaçlayan toplumsal hareketlerin neoliberal ve neomuhafazakar demokrasi mefkureleriyle mücadele edecek bir stratejiye ihtiyaç duyduklarıdır. Bu strateji eşitlik ve özgürlük temelinde farklılığı içerecek şekilde demokrasinin liberal tanımını genişletmektir.

Zapatista Ayaklanması, NAFTA anlaşmasının uygulanmasına tepkili olan köylülerin, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu tarafından koordine edilerek ayarlanmasıdır. 12 gün süren bir çatışmadan sonra ateşkes yapılarak barış görüşmeleri başlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">San Andre Anlaşması</span>

San Andre Anlaşması, Zapatista Ayaklanması'nı başlatan Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu ile Meksika hükûmeti arasında yapılan barış görüşmelerinin ardından oluşturulmuş anlaşmadır. Ancak daha sonra birçok uyuşmazlık ortaya çıkmış ve bir türlü kanun haline dönüşememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu'nda kadınlar</span>

EZLN'deki kadınlar, Meksika'da ezilen kadınların Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN), çatısı altında birleşmesini ifade eder. Kadınlar daha çok Meksika'nın Chiapas'taki bölgesinde etkiliydi.

<span class="mw-page-title-main">Comandanta Ramona</span>

Comandanta Ramona, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun (EZLN) Tzotzil halkına mensup yerli otonom devrimcisi. Gerilla olarak Güney Meksika'daki Chiapas'da faaliyet yürüttü. EZLN'nin en çok bilinen kadın aktörlerindendir. Ramona, üçte biri kadınlardan oluşan silahlı güçlerini yöneten yedi kadın komutanlarından biriydi. Aynı zamanda Zapatista Yürütme Konseyi Üyesi ve yoksul kadınların eşitliği için çalışan birimde çalışmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Asi Zapatista Özerk Belediyeleri</span> Meksikada de facto özerk bölgeler

Asi Zapatista Özerk Belediyeleri veya kısaca MAREZ, 1994 yılında gerçekleşen ve Chiapas çatışmasının bir parçası olan Zapatista Ayaklanması'nın ardından kurulan Meksika Chiapas eyaletindeki Neozapatizm destek üsleri tarafından kontrol edilen de facto özerk bölgelerdir. 1996'da San André Anlaşmaları'yla sonuçlanan Meksika hükûmeti ile müzakere girişimlerine rağmen, bölgenin özerkliği devlet tarafından tanınmıyor.

Neozapatizm veya Neozapatizmo, Chiapas'ta büyük bir bölgeyi yöneten ve Chiapas çatışmasının başlangıcından bu yana var olan Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu tarafından tasarlanan ve kullanılan politik felsefe ve uygulamasıdır. En önemlisi, Zapatistalar'ın Gizli Devrimci Yerel Genel Komutanlığı'nın açıklamasına göre bir ideoloji değildir: "Zapatismo yeni bir politik ideoloji ya da eski ideolojilerin bir tekrarlaması değildir... Evrensel çözümler, yöntemler, stratejiler, taktikler, yasalar, kurallar veya sloganlar: Sadece bir arzu vardır: daha iyi bir dünya, yani yeni bir dünya inşa etmek."

<span class="mw-page-title-main">Chiapas çatışması</span> Meksikadaki yerli halklar ve karşıtları arasındaki silahlı çatışmalar

Chiapas çatışması, 1994 Zapatista ayaklanması, 1995 Zapatista krizi ve bunların sonuçları; 1990'lardan günümüze Meksika'nın Chiapas eyaletindeki yerli halklar ve geçimlik çiftçiler arasındaki gerilimlere verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Venustiano Carranza</span> 44. Meksika devlet başkanı

José Venustiano Carranza de la Garza, Meksikalı siyasetçi. Diktatör Porfirio Díaz'ın devrilmesini izleyen Meksika Devrimi'nin önderlerinden ve demokrasiye dönüş sonrasında yeni rejimin ilk devlet başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Anarşist komünler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu sayfa, anarşist felsefe ve ilkelere göre işleyen anarşistler tarafından kurulmuş herhangi bir toplumu, komünü veya onun bir bölümünü temsil eden anarşist toplulukların bir listesidir. Anarşistler, 19. yüzyıldan beri çok sayıda komün yarattılar ve buna dahil oldular. Bir topluluğun; bölgesel anarşist hareketleri, karşı-ekonomiyi ve karşı-kültürleri desteklemek için felsefi olarak anarşist çizgiler boyunca örgütlendiği sayısız örnek vardır. Ayrıca, Ukrayna'daki Mahnovşçina, İspanya'daki Devrimci Katalonya ve Mançurya'daki Shinmin özerk bölgesi de dahil olmak üzere, açıkça anarşist devrimlerden kaynaklanan anarşist komün denemeleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Devrimci Halk Ordusu</span>

Devrimci Halk Ordusu veya Ejercito Popular Revolucionario ya da kısaltımı ile EPR, Meksika'daki solcu bir gerilla hareketidir. Esas olarak Guerrero eyaletinde faaliyet göstermesine rağmen, Oaxaca, Chiapas, Guanajuato, Tlaxcala ve Veracruz dahil olmak üzere diğer güney Meksika eyaletlerinde de operasyonlar gerçekleştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ayala Planı</span>

Ayala Planı, devrimci lider Emiliano Zapata tarafından Meksika Devrimi sırasında hazırlanan bir belgedir. Zapata bu yazıda Başkan Francisco Madero'yu, devrimin önemli bir siyasi belgesi olan San Luis Potosí Planı'nda somutlaşan devrimci ideallere ihanet etmekle suçlamış ve toprak reformu vizyonunu ortaya koymuştur. Plan ilk olarak 28 Kasım 1911 tarihinde Ayala, Morelos kasabasında ilan edilmiş ve daha sonra 19 Haziran 1914 tarihinde değiştirilmiştir. Ayala Planı devrime etki eden önemli bir belge olmuş, bununla birlikte 1920'ler ve 1930'larda Meksika'daki toprak reformunu etkilemiştir. Aynı zamanda Ayala Planı, Zapatistaların temel metnidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.