İçeriğe atla

Zap Suyu Muharebesi

Zap Suyu Muharebesi
Abbâsî İhtilâli

Zab Muharebesi
Tarih16 - 25 Ocak 750[1]
Bölge
Zab, Irak
Sonuç Kesin Abbâsî zaferi
Taraflar
EmevîlerAbbâsîler
Komutanlar ve liderler
II. Mervân × Ebû Müslim Horasânî[2]
Seffâh[3]
Güçler
~ 100.000[4] ~ 80.000

Zap Suyu Muharebesi, Emeviler'in yıkılışına ve Abbasiler'in başa geçmesine neden olan 750 yılında gerçekleşen meydan muharebesidir.[5]

Zap Suyu Muharebesi, Emevî Devleti ile Abbâsîler arasında Dicle Nehri'nin kollarından Zap Suyu’nda meydana gelen ve Emevîler'in yıkılmasıyla sonuçlanan muharebedir. Şehrizor üzerinden gönderilen Abbâsî Emîri Ebû Avn Abdülmelik bin Yezîd el-Ezdî, karşısına çıkan Emevî ordusunu yendikten sonra Dicle’nin kuzeyini hâkimiyeti altına aldı. Bu durum iki devlet arasındaki ilişkileri iyice germesi sonucunda son Emevî Halifesi II. Mervân büyük bir orduyla harekete geçti. Yukarı Zap Suyu’nun iki yakasında konuşlanan iki ordu arasındaki ilk çatışmalar 16 Ocak 750 yılında çıktıysa da asıl savaş 25 Ocak 750 tarihinde gerçekleşti. 16 Ocak saldırısında karşıya geçmek isteyen II. Mervân askerlerinin karşıya geçebilmesi için bir asma köprü kurdurdu. Bu köprü savaşın gidişatını sonraki süreçte ilginç bir şekilde değiştirdi. 25 Ocak’taki büyük çatışmanın arefesinde II. Mervân, oğlu Abdullah’ı Abbâsî ordusunun alt tarafta kalan bölümünde hendek kazmakla görevlendirdi. Bununla birlikte düzenlenen gece baskınıyla Abbâsî birliklerine büyük zarar verdi ve bu saldırının sabahında büyük savaş başladı.

Abdullah bin Ali, ordugâhında Muhammed bin Sûl’ü vekil bıraktıktan sonra sabahın erken saatlerinde askerleriyle birlikte taarruza geçti. Öte yandan II. Mervân ordusunu yeniden tanzim etti ve her birinde 1000’den fazla asker bulunan 100 tabur halinde düzenledi. İlk çarpışma Velîd bin Muâviye’nin Ebû Avn kumandasındaki birliklere saldırmasıyla başladı. Saldırı karşısında Abbâsî ordusunun sağ kanadı bozguna uğrayıp merkezdeki kuvvetlerin bulunduğu yere doğru çekilmeye başladı. Bu sırada atından inen Abdullah b. Ali askerlerine de atlarından inerek çarpışmalarını emretti ve bu taktik işe yaradı. Aynı taktiği II. Mervân uygulamak istediyse de askerlerine söz geçiremedi ve bunun üzerine askerlerin kahramanca savaşmaları karşılığında kendilerine ordugâhtaki mal ve varlıkları dağıtacağını söyledi. Bunun üzerine askerlerin ordugâha koşması Emevî birliklerinin düzenini tamamen bozdu. Mervan’ın oğlu Abdullah’a malları koruması için bir birlikte ordugâha çekilmesini emretti. Bunu gören askerler geri ordunun geri çekildiğini zannedip panikle köprüden geçmeye çalışınca izdiham oluştu ve çok sayıda asker köprünün yıkılması sonucu boğularak öldü. II. Mervân’ın sağ kurtulduğu savaşta Emevîler'den çok sayıda kişi öldü. Böylece Emevî Devleti tarihe karışmış oldu.[6]

Kaynakça

  1. ^ "Zap Suyu Savaşı". anabilgi.anadolu.edu.tr. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2024. 
  2. ^ EUF Staff (2019). "'Abbāsides: La révolution 'abbāside". Encyclopædia Universalis (Fransızca). Hervé Rouanet, Directeur général (online bas.). Boulogne-Billancourt, France: Encyclopædia Universalis France (EUF), for Encyclopedia Britannica. 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2019. 
  3. ^ Kennedy, H. (2004). The prophet and the age of the caliphates. 2nd ed.
  4. ^ "Zap Suyu Savaşı". TDV İslâm Ansiklopedisi. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2024. 
  5. ^ Ömer Tokuş (Nisan 2018). "Zap Suyu". DergiPark. s. 12. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2024. 
  6. ^ Yiğit, İsmail (2013). "ZAP SUYU SAVAŞI". TDV İslâm Ansiklopedisi. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 126-127. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Emevîler</span> İslam tarihinin ikinci halifeliği (661–750)

Emevîler ya da Emevîler Hilâfeti, Dört Halife Dönemi'nden (632-661) sonra kurulan Müslüman Arap devleti. Ali bin Ebu Talib'in 661'de öldürülmesinden sonra başa geçen Emevîler, 750'de Abbâsîler tarafından yıkılıncaya kadar hüküm sürdüler. Başkenti Şam olan devlet, en geniş sınırlarına Halife Hişâm bin Abdülmelik döneminde sahip oldu. Devletin sınırları Kuzey Afrika, Endülüs, Güney Galya, Mâverâünnehir ve Sind'in fethedilmesiyle doğuda Afganistan'a batıda ise Güney Fransa'ya kadar ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Abbâsîler</span> 750–1258 yılları arasında hüküm süren Müslüman Arap hanedanlığı ve üçüncü İslam hâlifeliği

Abbâsîler, Emevî Hanedanı'ndan sonra başa gelerek İslam Devleti'nin yönetimini ve halifeliği beş yüzyıldan daha uzun bir süre elinde tutan Müslüman Arap hanedanı.

<span class="mw-page-title-main">Arap-Türk ilişkileri</span>

Türk kavimleri ile Araplar arasındaki ilişkiler Arapların İslam öncesi döneminde İpek Yolu vasıtasıyla ticaret ile sınırlıydı.

<span class="mw-page-title-main">II. Mervân</span>

II. Mervan, tam adı Mervan bin Muhammed bin Mervan, on dördüncü ve son Emeviler halifesiydi (744-750).

<span class="mw-page-title-main">Abdullah bin Zübeyr</span> sahabe

Abdullah bin Zübeyr, İkinci Emevi halifesi Yezid'e biat etmeyerek isyan başlatan ve Mekke'de karşı halifeliğini ilan ederek 692'deki öldürülüşüne kadar Emevilerle mücadele eden tabiin.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim bin Velîd</span> Emevi halifesi

İbrahim bin Velid, 13. Emevi halifesidir. I. Velîd 'in oğludur. Kardeşi III. Yezid'i takiben 744 yılında Emevi halifesi olmuş ama sadece iki ay bu görevde kalabilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abdülmelik</span> 5. Emevi halifesi

Abdülmelik, Nisan 685'ten ölümüne kadar Emeviler'in beşinci halifesi.

<span class="mw-page-title-main">Emîn</span> Altıncı Abbasi halifesi

Emin veya Muhammed Emîn Tam Adı: Ebû Abdullâh "Emîn" Muhammed bin Hârûn Reşîd altıncı Abbasi halifesidir. Babası Harun Reşid öldüğünde, 809'da, Abbasi Halifesi olmuş; kendi halifeliğini ilan etmiş olan kardeşi Memun ile bir iç savaştan sonra 813'te idam edilip öldürülmesine kadar, 809-813 döneminde dört yıl sekiz ay halifelik yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Seffâh</span> İlk Abbasi halifesi

Seffah veya Ebü'l-Abbas Seffah, Emevî hanedanının yıkılmasına neden olup Abbâsîler devletinin kurulmasıyla 750-754 döneminde ilk Abbâsî hâlifesi olarak hüküm sürmüştür. "Seffah" kendine verilen bir lakap olup Arapçada "kan dökücü" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mansûr</span> 2. Abbâsî hâlifesi (s. 754–775)

Mansûr ikinci Abbasi halifesidir. 754 ile 775 yılları arasında halifelik yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Düceyil Muharebesi</span>

Düceyil Muharebesi Mengü Han'ın Şam ve Mısır genel valisi tayin ettiği Hülagû Han'ın komutanı Baycu Noyan ile Abbâsî Halifeliği arasında yapılan ilk ve son meydan muharebesidir.

Bu, 701'den 800'e İslam dünyasında meydana gelen büyük olayların bir zaman çizelgesidir.

Süleyman bin Hişâm, Arap general, Emevî Halife Hişâm bin Abdülmelik'in oğludur. Bizans İmparatorluğu'na karşı yapılan seferlere katılımının yanı sıra Emevî Halifeliğinin son yıllarında meydana gelen iç savaşlardaki önemli rolü ile tanınır. II. Mervân tarafından mağlup edildi ve öldüğü Hindistan'a kaçtı.

<span class="mw-page-title-main">Aynülverde Muharebesi</span> Ocak 685in başlarında Emevi ordusu ile Tevvâbîn arasında yapılan muharebe

Aynülverde Muharebesi Ocak 685'in başlarında Emevî ordusu ile Tövbe edenler (Tevvâbîn) arasında savaştır. Tevvâbîn, Muhammed'in bir sahabesi olan Süleyman bin Surad liderliğindeki Ali yanlısı Kufe'de, 680 yılında Emevîlere karşı ayaklanan bir gruptu. Ali yanlısı Kufeliler, Hüseyin'i Emevî halifesi I. Yezîd'e karşı ayaklanmaya çağırdılar, ancak daha sonra 680'de Kerbelâ Olayı'nda öldürüldüğünde ona yardım edemediler. Başlangıçta küçük bir yeraltı hareketi olan Tevvâbîn, Yezid'in 683'te ölümünden sonra Irak'ta yaygın bir destek gördüler. Ubeydullah bin Ziyâd komutasındaki büyük bir Emevî ordusunun Irak'a saldırı başlatmaya hazırlandığı kuzey Suriye'ye ayrılmadan kısa bir süre önce destekçilerinin çoğu tarafından terk edildiler. Resulayn'da çıkan üç gün süren savaşta küçük Tevvâbîn ordusu imha edildi ve İbn Surad da dahil olmak üzere üst düzey liderleri öldürüldü. Bununla birlikte, bu savaş, Muhtar es-Sekafî'nin daha sonraki daha başarılı hareketi için bir öncü ve motivasyon kaynağı olduğunu kanıtladı.

Ebû Abdirrahmân el-Husayn b. Nümeyr es-Sekûnî el-Kindî, Kinde kabilesinin Sakun alt kolundan erken Emevî döneminin önde gelen generalidir.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü Fitne</span> Emevi Halifeliğine karşı bir dizi iç savaş ve ayaklanma

Üçüncü Fitne, Emevîler'e karşı, 744'te Halife'nin II. Velîd'in devrilmesiyle başlayan ve II. Mervân'ın çeşitli asilere ve rakiplere karşı kazandığı zaferle sona eren bir dizi iç savaş ve ayaklanmaydı. Ancak, II. Mervân yönetimindeki Emevî otoritesi hiçbir zaman tam olarak kuruamadı ve iç savaş, Emevîlerin devrilmesi ve 749/50'de Abbasi Halifeliği'nin kurulmasıyla sonuçlanan Abbâsî İhtilâli'ne (746-750) dönüştü. Bu nedenle, bu çatışmanın net bir kronolojik sınırlandırması mümkün değildir.

Bu sayfada, 740'larda Emevi Halifeliği'nde yaşanan olaylar yer alıyor.

Bu sayfada, 750'lerde Abbâsîler'de yaşanan olaylar yer alıyor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.