İçeriğe atla

Zamość

Zamość
Şehir meydanı
Zamość bayrağı
Bayrak
Zamość arması
Arma
ÜlkePolonya Polonya
VoyvodalıkLublin
Yüzölçümü
 • Toplam30.34 km²
Rakım212 m
Nüfus
 (2006)
 • Şehir
66,613
Zaman dilimiUTC+01.00 (OAS)
 • Yaz (YSU)UTC+02.00 (OAYS)

Zamość, güneydoğu Polonya'da yer alan şehir. UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndedir. 1999'dan beri Lublin Voyvodalığı'nın güney kısmında yer alır. 2014 yılındaki sayıma göre nüfusu 65.149'dur. 1580 yılında yerleşim merkezi olarak kurulan[1] Zamość, Roztocze Ulusal Parkı'ndan yaklaşık 20 km uzaklıktadır.

7-14 Aralık 1992 tarihleri arasında Santa Fe, New Mexico'da düzenlenen Dünya Mirası Komitesi'nin on altıncı olağan oturumunun kararının ardından 1992'de Dünya Mirası listesine eklendi.[2]

II. Dünya Savaşı'nda

Şehir, II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Polonya'nın işgali sırasında Naziler tarafından işgal edildi.[3] 27 Eylül 1939'da Nazi Almanyası, Polonya'yı doğudan işgal eden Sovyetler Birliği ile bir sınır anlaşması imzaladı ve sonuç olarak 28 Eylül 1939'da Zamość bir haftalığına Kızıl Ordu'ya teslim edildi. Sovyetler, 5 Ekim 1939'da bir başka sınır çizgisi ayarlaması sonrasında 5.000 Yahudi ile birlikte şehirden ayrıldı. Naziler şehre 8 Ekim 1939'da geri döndü ve kısa bir süre sonra önde gelen vatandaşların kitlesel tutuklamaları başladı.[3] Bu, Polonya aydınlarının kasıtlı bir şekilde imha edilmesi olan gizli planın bir parçasıydı. Naziler Zamošć Rotunda'da bir infaz alanı yarattı.ref name="ZamośćTimeline"/> Burada, bölgenin yerinden edilmiş sakinleri ve daha sonra, Barbarossa Harekâtı sırasında Sovyet savaş esirleri de dahil olmak üzere 8 binden fazla insan katledildi.[3]

1942 yılında verimli toprakları nedeniyle Alman kolonizasyon için özel olarak seçildi. Genel Hükûmet şehri Generalplan Ost kapsamına aldı, şehre Heinrich Himmler'in adı verilerek Himmlerstadt yapıldı.[4] Adı daha sonra Pflugstadt olarak değiştirildi.[5]

Yerel halk, Nazi işgalcilere büyük bir kararlılıkla direndi; ormanlara kaçtılar, kendi savunmalarını örgütlediler, kovulan insanlara yardım ettiler ve kaçırılan çocukları Nazilerin elinden aldılar (bkz. Zamość Ayaklanması).[6] Naziler, bölgedeki yerleşime uygun birçok aile bulmakta zorlandı ve bu sebeple eski Polonya sakinleri evlerini yaktı ya da yerel halkı öldürdü.[7]

1942-1943 arasında, bölgedeki on binlerce nüfus, bölgeyi Almanlaştırmak için Alman yerleşimcilere yer açmak için Nazi işgalcileri tarafından etnik olarak soykırıma tabi tutuldu. Bunların çoğu Nazi Almanyası'ndaki zorunlu çalıştırılmak üzere, Auschwitz, Majdanek ve Bełżec gibi toplama veya imha kamplarına gönderildi.

Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında kurulan Stalag 359 Zamość'da inşa edildi. Kamp kompleksi üç bölümden oluşuyordu. Açlık, soğuk algınlığı, hastalıklar ve gardiyanların kötü muamelesi sonucu yaklaşık 28 bin Sovyet savaş esiri bu kampta hayatını kaybetti.[8][9]

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Zamość için gelişme dönemi başlattı. 1970'lerde ve 1980'lerde nüfus hızlı bir şekilde arttı (1975'te 39.100'den 2003'te 68.800'e). Almanya, Ukrayna'yı ve Karadeniz'deki limanları bağlayan eski ticaret yollarından önemli miktarda kazanç elde etmeye başladı. 1975-1998 yılları arasında Zamość, Zamość Voyvodalığının başkenti oldu.

Zamość, Hasidik Yahudiliğin önemli bir merkeziydi. İlk Yahudi yerleşimciler çoğunlukla İtalya, İspanya, Portekiz ve Anadolu'dan gelen Sefarad Yahudileriydi. 17. yüzyılda Aşkenaz Yahudileri de şehre yerleştiler ve kısa sürede Yahudi nüfusunun çoğunluğu oldu. Jan Zamoyski tarafından verilen uzlaşma hakları, 1684 yılında Zamość arazisinin dördüncü Ordinatı Marcin Zamoyski tarafından tekrar onaylandı.

Kaynakça

  1. ^ "Zamość". Encyclopædia Britannica. 9 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2019. 
  2. ^ "Old City of Zamość". UNESCO World Heritage Centre. 23 Eylül 2009. 19 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2019. 
  3. ^ a b c Jerzy Kowalczyk, Zamość 1995 (2007). "Zamość. Timeline of history" (Lehçe). Zamojski Ośrodek Informacji, Zamosc.pl. 9 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2019. 
  4. ^ Lynn H. Nicholas, Cruel World: The Children of Europe in the Nazi Web s. 333 ISBN 0-679-77663-X
  5. ^ "Zamosc Ghetto" 23 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., DeathCamps.org, 16 Mart 2008
  6. ^ Nicholas, s. 334
  7. ^ Nicholas, s. 336.
  8. ^ Timothy D. Snyder (2011). Skrwawione ziemie (Lehçe). Świat Książki. s. 203-204. ISBN 978-83-7799-456-6. 
  9. ^ Datner, Szymon (1961). Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych w II wojnie światowej (Lehçe). Wydawnictwo MON. s. 319-320. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sachsenhausen toplama kampı</span> Berline yaklaşık 35 km mesafede 1936-1945 arasında kullanılmış Nazi toplama kampı

Sachsenhausen, Almanya'nın başkenti Berlin'e yaklaşık 35 km uzaklıktaki Oranienburg bölgesinde 1936-1945 yılları arasında faaliyet göstermiş bir Nazi toplama kampıdır.

<span class="mw-page-title-main">Majdanek toplama kampı</span>

Majdanek toplama kampı, II. Dünya Savaşı'nda Polonya'nın Alman işgali sırasında Schutzstaffel tarafından Lublin şehrinin eteklerinde inşa edilen ve işletilen bir Nazi toplama ve imha kampıydı. Yedi gaz odası, iki ahşap darağacı ve toplam 227 yapısıyla Nazi toplama kamplarının en büyükleri arasında yer alıyordu. Başlangıçta imhadan ziyade zorla çalıştırma amaçlı olsa da, Almanların işgal altındaki kendi anavatanlarındaki tüm Polonya Yahudilerini öldürme planı olan Reinhardt Operasyonu sırasında insanları endüstriyel ölçekte öldürmek için kullanıldı. 1 Ekim 1941'den 22 Temmuz 1944'e kadar faaliyette olan kamp neredeyse hiç bozulmadan ele geçirildi. Bagration Harekâtı sırasında Sovyet Kızıl Ordusu'nun hızlı ilerleyişi SS'lerin altyapısının çoğunu yok etmesini engelledi.

<span class="mw-page-title-main">Treblinka imha kampı</span>

Treblinka imha kampı, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası tarafından işgal altındaki Polonya'da inşa edilen ve işletilen en ölümcül ikinci imha kampıydı. Varşova'nın kuzey doğusunda, günümüzde Mazovya voyvodalığı olan Treblinka köyünün 4 km güneyindeki bir ormanda bulunuyordu. Kamp, Nihai Çözüm'ün en ölümcül aşaması olan Reinhardt Operasyonu'nun bir parçası olarak 23 Temmuz 1942 ile 19 Ekim 1943 tarihleri arasında faaliyet göstermiştir. Bu süre zarfında gaz odalarında 700.000 ila 900.000 Yahudi'nin ve 2.000 Roman'ın öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Treblinka'da Auschwitz-Birkenau dışındaki diğer Nazi imha kamplarından daha fazla Yahudi öldürülmüştür.

Judenrat veya Judenräte Nazi Almanyası'nın II. Dünya Savaşı sırasında Polonya işgal topraklarında ve daha sonra Sovyetler Birliği'nin işgal altındaki topraklarında kurduğu yönetim organları. Kısaca Yahudi konseyi ya da heyeti anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Gettosu</span>

Varşova Gettosu, 1 Nisan 1940 tarihinde Nazi Almanyası'nın II. Dünya Savaşı sırasında işgal ettiği Polonya'nın başkenti Varşova'da kurmuş olduğu gettodur. Kurucusu Polonya'nın Genel Valisi Hans Frank'tır. Daha sonra Nürnberg duruşmaları sonucunda idam edildi. Aynı zamanda bu getto Nazi Almanyası'nın işgal ettiği diğer bölgelerde kurmuş olduğu 400'den fazla gettonun en büyüğüdür. Burada yaklaşık 400.000'den fazla Yahudi vardı. Bu gettoda kısmi olarak Romanlar da vardı. Nihai çözüm adı altında Yahudiler'i öldürmeye başlanılmasıyla 254.000 Getto sakini Treblinka imha kampına gönderildi. Bunların hepsi öldürüldü. Ancak bu sevkiyatı durdurmak amacıyla direnişler de gösterildi. Varşova Getto Ayaklanması olarak bilinen ayaklanma gerçekleşti. Toplama kamplarında meydana gelen en büyük direniş, bu kampın imha olmasına sebep oldu.

<span class="mw-page-title-main">Nihai Çözüm</span> II. Dünya Savaşında Yahudileri yok etmek için yapılan Nazi planı

Nihai Çözüm veya Yahudi Problemine Nihai Çözüm, II. Dünya Savaşı'nda Yahudileri yok etmek için yapılan Nazi planıdır. 1942'nin ocak ayında Berlin'in yanında Wannsee Konferansı'nda Nazilerin liderliğinde sistematik ve kasten yapılacak soykırımın prosedürleri kesinleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar</span>

Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar, Nazi Almanyası'nın II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'ndeki çatışmalar sırasında 1941-1945 yılları arasında teslim olan veya zorla yakalanan Sovyet savaş tutsaklarına karşı kasıtlı olarak kötü muamele uygulamasıdır. Bu uygulamaların sonucunda esir alınan yaklaşık 5,7 milyon Kızıl Ordu askerinden 3,1 ila 3,5 milyon arası kişi yaşamını yitirdi.

<span class="mw-page-title-main">Chełmno imha kampı</span>

Chełmno imha kampı, II. Dünya Savaşı sırasında inşa edilen ilk Nazi imha kampı. Kamp Chełmno'nun 50 kilometre kuzeyinde yer alan Łódź yakınlarında yer alır. Nazi Almanyası 1939'da Polonya’yı işgalini takiben, ülkeyi yeni bir bölgeye ekledi. Kamp özellikle kitlesel katliamlar ve etnik temizlik yapmak için kuruldu. Bu dönemde ayrıca holokostun ve Reinhard Operasyonu'nın da en ölümcül dönemleriydi. Polonyalı Yahudiler ve yerel kişiler bu kampta yok edildi. 1943 yılında kampın ölüm yöntemlerinde değişiklikler yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">Açlık Planı</span> Nazi Almanyasının gıda talebini güvence altına almayı hedeflemiş plan

Açlık Planı, ana hatları Herbert Backe tarafından belirlenen, bununla birlikte Heinrich Himmler gibi üst düzey Nazi yöneticilerinin de katkı sunduğu, Nazi Almanyası'nın gıda talebini güvence altına almayı hedeflemiş plan.

<span class="mw-page-title-main">Dulag</span>

Dulag ya da tam adıyla Durchgangslager, Nazi Almanyası'nın İkinci Cenevre Sözleşmeleri kapsamındaki savaş esirlerinin kısa süreli konaklamaları amacıyla inşa edilen kamplardır. Birinci ve İkinci Dünya Savaşı döneminde kullanıldı. İlk başlarda sabit tesisler olarak değil, savaş esirlerinin bir yerden bir yere nakillerine hizmet eden doğaçlama savaş kamplarıydı. Daha sonra esirlerin parmak izi alınmaya başlandı ve Stalag ve Oflaglara bölündü.

<i>Untermensch</i> Terim

Untermensch veya alt insan, Naziler tarafından sık sık "Doğu’dan gelen kitleler" olarak adlandırılan, Aryan olmayan kitleleri alt insan olarak betimleyen terim. Yahudiler, Romanlar, Slavlar bu tanımlama içerisine sokulmuştur. Terim aynı zamanda Siyahlar, Mulattolar ve Fin-Asya'ya da uygulandı. Nihai Çözüm ile Yahudilerin Holokost ile Polonyalı ve Romanların, ayrıca fiziksel ve zihinsel engelli insanların yok edilme planları bu fikre dayanır. Generalplan Ost’a göre, Doğu-Orta Avrupa’nın Slav nüfusu kısmen Holokost’taki toplu cinayetlerle azaltılacaktı, çoğunluğu Asya’ya sürüldü ve Almanya'da köle emeği olarak kullanıldı. Bu kavram Nazi ırk politikasının önemli bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Stalag 319</span>

Stalag 319, Temmuz 1941 - Nisan 1944 arasında yılında Chełm'de kurulan Nazi esir kampı. Kampta yaklaşık 180 bin Sovyet askeri kaldı. Savaştan sonra kamp mezarlığında 60 bin kişinin cesedi bulundu. Ayrıca tanıkların ifadelerine göre buradaki 30 bin civarında kişi savaş sona ermeden önce Naziler tarafından yakıldı. Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında pek çok kişi burada öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">İmha kampı</span>

İmha kampları, II. Dünya Savaşı dönemindeki Holokost sırasında Nazi Almanyası tarafından milyonlarca Yahudiyi sistematik bir şekilde öldürmek için inşa ettirilmiştir. Polonyalılar, savaştaki Sovyet esirleri ve Çingeneler gibi diğer etnik gruplar da imha kamplarında öldürülmüştür. İmha kamplarındaki kurbanlar en çok gaz odalarında öldürülmüştür. Öldürülmeler ya bu özel amaç için yapılmış kalıcı tesislerde ya da gaz kamyonetlerinde gerçekleşmiştir. Auschwitz-Birkenau ve Majdanek gibi bazı Nazi toplama kampları, 1945 yılında savaşın bitiminden önceki dönemde ikili bir amaca hizmet etmiştir: zehirli gazla imha ve açıktan ölmek üzere olan insanları çok yoğun bir şekilde çalıştırma.

<span class="mw-page-title-main">Trawniki</span>

Trawniki, Barbarossa Harekatı'ndan sonra Orta ve Doğu Avrupa'da Nazi Almanyası tarafından savaş esiri alınan kişilerden Kızıl Ordu'ya karşı savaşan işbirlikçilere verilen isim. Binlerce işbirlikçi Haziran ayında başlatılan Polonya'nın işgali operasyonunda Genel Hükümet için çalıştı. Polonya'da faaliyet yürüten Trawniki'ler Hiwi kategorisindeydiler. Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında pek çok kişinin ölümünden sorumlu oldular.

<span class="mw-page-title-main">Dęblin</span> şehir

Dęblin, Polonya'nın Lublin Voyvodalığı'na bağlı Vistül ve Wieprz nehirlerinin birleştiği noktada yer alan yerleşim yeri. 2016 sayımına göre nüfusu 16.656'dır. Dęblin, tarihi Küçük Polonya eyaletinin bir parçasıdır. 1927'den beri Polonya Hava Kuvvetleri Akademisi'nin önemli yerlerinden biridir.

NKVD mahkûm katliamları, Nazilerin Sovyetler Birliği’ni işgal girişimi sonrası Doğu Avrupa'da, başta Polonya, Ukrayna, Baltık ülkeleri, Besarabya olmak üzere, Sovyetler Birliği İçişleri Halk Komiserliği NKVD tarafından yürütülen bir dizi kitlesel infazlardır. 22 Haziran 1941'de işgalin başlamasından sonra, NKVD'de görevli askerlerin siyasi mahkûmları Sovyetler Birliği'nin iç bölgelerine doğru tahliye etmesi gerekiyordu. Ancak işgalin ardından Kızıl Ordu'nun aceleci bir şekilde geri çekilmesi, ulaşım ve diğer malzemelerin yetersizliği ve yasal prosedürlere genel olarak uyulmaması nedeniyle mahkûmlar genellikle idam edildi.

<span class="mw-page-title-main">Olsztynek</span>

Olsztynek, kuzey Polonya'da yer alanı Olsztyn ilçesindeki Varmiya-Mazurya Voyvodalığı'na bağlı bir kasaba. Mazurya'nın tarihi bölgesinin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Stalag II-B</span>

Stalag II-B, II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan Nazi esir kampı. Pomeranya'ya bağlı Hammerstein köyünün 2.5 km batısında kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Poniatowa</span> Polonyanın bir kasanası

Poniatowa, Polonya'nın güneydoğusunda yer alan Lublin Voyvodalığında yer alan Opole Lubelskie İlçesine bağlı kasana. 2006 sayımına göre nüfusu 10.500'tür. Küçük Polonya zamanında da var olan tarihî bir yerleşim merkezidir. 17.yüzyıldaki Polonya-Litvanya Birliği sırasında Poniatowa yine Lublin Voyvodalığının bir parçasıydı. Tarihinin çoğunda Poniatowa bir köydü; 18 Temmuz 1962’ye kadar şehir tüzüğü almadı. Kasabanın 1951 yılında kurulan Stal adlı bir spor kulübü vardır.

<span class="mw-page-title-main">Danzig-Batı Prusya Reich Gausu</span>

Reichsgau Danzig-Batı Prusya, Nazi Almanyası'nın 8 Ekim 19a39'da Serbest Şehir Danzig, Büyük Pomeranya Voyvodalığı ve Regierungsbezirk Batı Prusya'nın ilhak edilmiş topraklarından oluşturulan idari bir bölümüydü. Gau Doğu Prusya.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.