İçeriğe atla

Zafernâme (Ziya Paşa)

Zâfernâme
ظفرنامه
Zafername Şerhi'nin tarihsiz bir matbu kopyasının iç sayfası.
YazarZiya Paşa
DilOsmanlıca
TürEleştirel şiir
Tam metinVikikaynak'ta Zâfernâme

Zafernâme, Tanzimat Dönemi yazarı Ziya Paşa tarafından Girit İsyanı’ndaki olaylar nedeniyle Âli Paşa’yı yermek amacıyla 1869 ilâ 1870 yılları arasında yazılan hiciv türündeki eserdir. Kaside, tahmis ve şerh olmak üzere nazım-nesir karışık üç bölümden oluşmaktadır. 66 beyitlik kaside Fazıl Paşa imzasıyla tarihsiz bir biçimde yayımlanmıştır. Sonrasında bu kasidenin tahmisi yine tarihsiz bir biçimde Hayri Efendi imzasıyla yayınlamıştır. Eserin nesir şerhi de Hüsnü Paşa imzasıyla yayımlamıştır. Bu üç isim Ali Paşa'nın en yakınında bulunan ve güvendiği kişilerdir. Ziya Paşa eseri Ali Paşa'nın en yakınlarının elinden çıkmış gibi göstererek ironik bir tavır sergilemiştir.

Yayımdan sonra Fazıl Paşa cevap mahiyetinde bir eser vermiştir.

Eser

Zafernâmeler, Osmanlı edebiyatında askerî zaferleri övgü amacıyla yazılmış eserlerdir. Ziya Paşa, Girit adasına özerklik verilmesini sanki bir zafermiş gibi ironik bir biçimde eleştirerek eserinin başlığını Zafername koymuştur.[1]

Ziya Paşa'nın eseri; 66 beyitlik bir kaside, bu kasidenin tahmisi ve ayrıca bunun şerhi olarak birbirini tamamlayan üç ayrı eserden oluşmaktadır. Şerhin tarihsiz birkaç baskısı bulunsa da tahminen 1869-1870 yılları arasında, baskıdan baskıya değişmekle beraber 65 ilâ 182 sayfa aralığında basılmıştır.

Kaside Âli Paşa'nın himayesindeki İzmit mutasarrıfı Fazıl Paşa; tahmis Âlî Paşa'nın yakın adamlarından Hayri Efendi; nesir şerhi de Zaptiye Nâzırı Hüsnü Paşa imzasıyla yayımlamıştır. Bu yönüyle Ziya Paşa'nın Londra'da bulunduğu sırada gündemde olan Robert Browning’in The Ring and the Book kitabıyla benzerlikler taşır. İngiliz yazar da eserini başkalarının ağzından kaleme almıştır.[2][3][4]

Eser, Türk edebiyatında hiciv konusunda geleneksel tarzdan ilk kopuşu temsil etmektedir. Geleneksel Osmanlı hicvinden unsurlar taşımakla birlikte Batılı anlamda satir türünün unsurlarını da içermektedir ve satir türünün ilk örneğidir. [5] Ayrıca 19. yüzyılın sonuna kadar kitap hacminde yaratılmış başkaca eleştirel şiir örneği yoktur. [6]

Etkisi ve sonrası

Ziya Paşa'nın bu eser neşredildiği dönemde büyük ilgi görmüş ve halkın Âli Paşa’ya dair görüşlerini önemli ölçüde etkilemiştir. Ahmet Hamdi Tanpınar, “Âlî Paşa’yı cenaze namazına kadar takip eden umumi kinde Zafername’nin hissesi unutulamaz.” diyerek eserin etkisini belirtmiştir.[7] Âli Paşa’nın cenazesinde yer alan ve en önde bulunan kişilerin bile ‘nasıl bilirdiniz’ sorusunu sükutla geçiştirdiği de anlatılan olaylar arasındadır.[1]

Fazıl Paşa, 33 beyitlik bir reddiye kasidesi ve Ziya Paşa hakkında ağır ithamlarda bulunduğu kıtalar yazmış ve yayımlatmıştır. Bu eserinde Ziya Paşa'yı hainlik ve nankörlükle suçlayıp Patrona Halil'e benzetmiştir.[8][9]

Kaynakça

Genel kaynakça

  1. ^ a b Göçgün, Önder (1986). "Tanzimat Devri'nin bir hiciv âbidesl : ZİYA PAŞA'NIN ZAFERNAME'Sİ". 0 (3). Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi: 1-27. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023. 
  2. ^ Turan, Namık Sinan (2012). "Osmanlı Politik Eleştiri Geleneğinde Ziya Paşa'nın Zafernâme'si" (PDF). Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. Cilt 7. ss. 3173-3203. 1 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ocak 2024. 
  3. ^ Okay 2015, s. 235.
  4. ^ Göçgün, Önder (1987). Ziyâ Paşa. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. ss. 26-27. 
  5. ^ Tanpınar 2016, s. 326.
  6. ^ Okay 2015, s. 236.
  7. ^ Tanpınar 2016, s. 325.
  8. ^ Güven, Hikmet Feridun (1999). "Fâzıl Paşa'nın Zafer-Nâme Reddiyesi ve Ziyâ Paşa Hakkındaki Kıtaları". ISSN 1302-1265. 19 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2023. 
  9. ^ UÇMAN, Abdullah (2014). "TANZİMAT'TAN SONRA EDEBİYAT VE SİYASET: NÂMIK KEMAL VE ZİYA PAŞA ÖRNEĞİ". 24. Türkiyat Mecmuası. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023. 

Kitap listesi

İlgili Araştırma Makaleleri

Mizah ya da gülmece, hayatın güldürücü yönünü ortaya çıkaran sanat türüdür. İnsanı gülmeye sevk eden resim, karikatür, konuşma ve yazı sanatıdır. Mizah eserleri sadece şaka, güldürme maksadıyla söylenip, yazılıp, çizilmediği gibi belli fikirleri ifade etmek için de ortaya konulabilir.

Tevhit ya da Tevhid, Türk ve İslam edebiyatında Allah'ı, yaratılış ve kainatın aslı gibi unsurları bir arada yorumlayan manzum –mensur edebî tür.

<span class="mw-page-title-main">Nef'î</span> hiciv şair

Nef'î,, , 17. yüzyıl Türk şâirlerindendir. Kasidede gerçek bir varlık göstermiş ve gerek kendi zamanında, gerekse sonraki yüzyıllarda kaside yazan bütün şairlere etki eden şâir, edebiyatçı ve hiciv üstadı.

Divan edebiyatı, Türk kültürüne has süslü ve sanatlı bir edebiyat türüdür. Bu edebiyata genellikle "divan edebiyatı" adı uygun görülmekte olup bunun en büyük nedenlerinden birisinin şairlerin manzumelerinin toplandığı kitaplara "divan" denilmesi olduğu kabul edilmektedir. Öte yandan, divan edebiyatı gibi tabirlerin modern araştırmacılar tarafından geliştirildiğini ve halk-tekke-divan edebiyatları arasındaki ayrımların bazen oldukça muğlak olduğu ve bu edebiyatlar arasında ciddi etkileşimlerin de bulunduğu vurgulanmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hayâlî Bey</span> Osmanlı şairi

Hayâlî Bey (خيالى) Türk Divan edebiyatı şairinin mahlası. Asıl Adı Mehmet'tir. “Bekâr Memi” diye anılmıştır. Eserleri zengin bir hayal gücüyle yazılmış, ince ve duyarlı bir üsluba sahiptir.

Neşati, Divan Edebiyatı şairi. Asıl adının ise Süleyman veya Ahmed olduğu sanılmaktadır.

Harâbat, Ziya Paşa'nın 1874-1875'te yayınlanan, içerisinde Türk, Arap, İran ve Çağatay sahasında yazılmış şiirlerden seçmeler bulunan 3 ciltlik divan edebiyatı antolojisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ziya Paşa</span> Osmanlı Türkü şair, mütefekkir ve devlet adamı

Ziya Paşa doğum adıyla Abdülhamid Ziyâeddin, Tanzimat devri devlet ve fikir adamı, gazeteci ve şairdir. Osmanlı İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın en önemli devlet adamlarından birisidir ve Tanzimat edebiyatının en fazla eser veren yazarlarındandır. Şinasi ve Namık Kemal ile birlikte “Batılılaşma” kavramını ilk defa ortaya atan Osmanlı aydınları arasında yer alır.

Tanzimat edebiyatı, Tanzimat döneminin kültürel ve siyasi hareketlerinin sonucu olarak ortaya çıkmış edebiyat akımı. 3 Kasım 1839'da Mustafa Reşid Paşa tarafından ilan edilen Gülhane Hattı Hümayunu da denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından doğmuştur. Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacak, gerek siyasi alanda gerek edebî ve gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır. Şinasi ile Agah Efendi'nin birlikte çıkarmış olduğu Tercüman-ı Ahval bu edebiyatın başlangıcı olarak kabul edilir.

Sünbülzade Vehbî, 18. yüzyılın dîvan şairlerindendir. Asıl adı Mehmet olup, Maraş'ta 'Sünbülzadeler' olarak anılan ailenin bireylerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Türk edebiyatı</span> Türkçe yazılmış edebî eserler

Türk edebiyatı, Türk yazını veya Türk literatürü; Türkçe olarak üretilmiş sözlü ve yazılı metinlerdir.

Ahmed Paşa, 15. yüzyılda Sultan II. Mehmed ve Sultan II. Beyazıd dönemlerinde kazaskerlik, vezirlik, sancak beyliği ve kadılık gibi yüksek görevleri yüklenmiş bir ulema sınıfı mensubu ve Divan Edebiyatı şairi.

Enderûnlu Fâzıl, 18. yüzyılda yaşamış olan divan şairidir. Enderûn mektebinde yetiştiği için bu lakabı almıştır. Açık bir eşcinsel olan şairin eserleri Osmanlı İmparatorluğu'nda eşcinsel edebiyatıyla ilgili en bilinen örneklerden bazılarını oluşturur.

İbrahim Gülşeni, mutasavvıf ve şair.

Mehmet Kaplan,, Türk edebiyat kuramcısı, eleştirmen, edebiyat tarihçisi, yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Fazıl Paşa</span> Mısırlı prens

Mustafa Fazıl Paşa, Mısırlı prens ve Türk siyaset adamıdır.

Hoca Sinan Paşa, 15. yüzyıl Osmanlı kelam alimi, matematikçi ve devlet adamı.

100 Türk Edebiyatçısı, 59. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti döneminde Millî Eğitim Bakanlığının (MEB) ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilere hem Türk Dili ve Edebiyatı dersi müfredatı ile ilişkilendirilerek yazarların kitaplarının okutulması hem de boş zamanlarını değerlendirmek üzere öncelikle başvurabilecekleri yazarların kaynak eserleri olarak tavsiye edilmesi için derlenmiş Türk yazarlar listesidir.

Fehim Nametak, Bosnalı Türkolog, çevirmen, akademisyen.

Tahmîs, Divan Edebiyatında daha önce yazılmış olan bir gazelin her beytinin başına birinci mısranın kafiyesine uygun bir biçimde ve anlam bütünlüğünü koruyarak üç dize daha katılması ile oluşturulan eserlerdir. Yapılan ekleme ile beş dizelik bir musammat elde edilir.