İçeriğe atla

ZİS-5

Kontrol Edilmiş

ZiS-5 (Rusça: ЗиС-5), Sovyetler Birliği'nde üretilen bir kamyon modelidir. Amerikan Autocar Model CA'nın kopyası olup, 1930'lar ve 1940'ların Kızıl Ordu'sunda temel taşıma birimi olarak GAZ-AA ve YaG kamyonları ile birlikte kullanılmıştır.

Üretimi

Ekmek taşıma görevinde kullanılmış bir ZiS-5.

ZiS-5, Zavod Imeni Stalina (bugünkü adıyla ZiL: Zavod Imeni Likhacheva) firması tarafından ilk defa 1931 yılında 3 farklı prototip olarak ortaya çıktı. Seri üretime 1933 yılında başlandı. ZiS-5, Sovyetler Birliği'nde üretilen ilk kamyon olan AMO F-15'in (Fiat F-15 kamyonlarının kopyası) yerini alacaktı.

Yeni kamyonun seri üretimine Ekim 1933'te başlandı. ZiS-5, metal gövdeli, 4x2 çekiş sistemi kullanan 3 ton ağırlığında bir araçtı. 1941 yılında Alman ordularının işgali başladığında üretim durduruldu. 1942 yılında yeniden üretime başlandığında bu sefer savaşın bittiği 1945 yılına kadar üretilen ZiS-5V modeli, daha az maliyetli olarak ahşap gövdeli kabine ve düz yüzeyli çamurluklara sahipti. ZiS-6, 6 tekerlekli olup motor gücü arkadaki 4 çift tekerleğe aktarılıyordu (6x4). Hem ZiS-5 hem de ZiS-6 II. Dünya Savaşı boyunca çeşitli görevlerde kullanıldı.

Varyantları

  • Metal ve yarı ahşap sürücü-yolcu kabini, Stalinez, Komintern ve Voroshilovez paletli traktörlerinde kullanıldı. Stalinez S-2 traktöründe iki ZiS-5 metal kabini ortasından birleştirilerek genişletildi.
  • ZiS-5 1937 model 45 milimetrelik anti-tank topu ve 6–10 mm'lik eğimli metal zırhıyla donatılarak sokak çatışmalarında ve cephe gerisi harekâtlarında kullanıldı.
  • ZiS-6'nın PARM-1b adı verilen ve seyyar atölye olarak kullanılan bir varyantı mevcuttu. Çabuk cephane yapımı için geliştirilen PARM seyyar atölye sistemi, daha sonraki Sovyet kamyonlarında da kullanıldı.
  • BZ kod adlı model, tankerdi. ZiS-5 BZ ve ZiS-6 BZ modelleri hem uçaklara hem de kara araçlarına akaryakıt desteği sağlayacak şekilde yapıldı.
  • ZiS-12 fener sistemi, gece harekâtında radarın olmadığı zaman düşman uçaklarını yakalamak için kullanılırdı. Elektrik bağlantılarıyla birlikte ZiS-5'e monte edilirdi.
  • ZiS-6 BM-8-36 ve BM-8-48 Katyusha füze rampası olarak kullanıldı.
  • ZiS-33 ve ZiS-42, ZiS-5'in yarı-paletli modelleriydi. Adolphe Kegressé tarafından geliştirilen, Citroen ve White araçlarında kullanılan yarı paletli araç modeli, direksiyonun olduğu ön dingilde normal tekerlekler ve tahriğin olduğu arka dingilde de lastikli paletlerden oluşuyordu. Kamyonların kar ve buz üzerinde sorunsuz yürüyebilmesi için idealdi. ZiS-33 normal ZiS-5'in arka lastik tekerleklerine geçirilen basit bir paletten oluşurken, ZiS-42'de de tam paletler bulunurdu.

Dışsatımı

ZiS-5 Sovyetler Birliği'nde ihraç edilen ilk motorlu taşıttır. 1934 yılında 100 parçalık bir parti takas yoluyla Türkiye'ye satıldı ve Türk Silahlı Kuvvetleri hizmetine katıldı. Aynı zamanda Afganistan, Irak, Moğolistan, İspanya, Letonya, Estonya ve Litvanya gibi ülkelere de satıldı. 1939 yılında Finlandiya'ya karşı yapılan Kış Savaşı'nda Finler ve Haziran 1941'deki Alman işgali sırasında Alman orduları tarafından ganimet olarak ele geçirildi.

Teknik özellikleri

  • Tipi: 4x2 çekiş sistemine sahip kamyon.
  • Üretim adedi: Yaklaşık 1 milyon.
  • Motoru: karbüratörlü, su soğutmalı 5,5 litre hacminde 73 BG/2300 d/dk güç üreten 6 silindirli benzin motoru. Bazı kaynaklarda ZiS-5'in gerçek motor gücünün 67-68 BG olduğu iddia edilmektedir.
  • Yakıt Tüketimi: 100 kilometrede 34 litre benzin.
  • En Yüksek Hızı: 67 kilometre/saat.
  • Uzunluğu: Tampon dahil 6060 mm
  • Genişliği: 2235 mm
  • Yüksekliği: 2160 mm

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">T-34</span> Rus menşei savaş tankı

T-34, 1940 ve 1958 yılları arasında üretimi yapılan Sovyet orta sınıf tankıdır. Çoğu otoriteye göre II. Dünya Savaşı'nın 2. en iyi tankı olarak kabul edilir. T-34, 1940'te piyasaya sürülen Sovyet orta boy bir tanktır. 76.2 mm'lik tank topu, çağdaşlarından daha güçlüydü ve 60 derece eğimli zırhı tank karşıtı silahlara karşı iyi koruma sağladı. T-34 o güne kadarki tank tasarımı anlayışını değiştirmiş, ondan sonraki bütün tanklar T-34'leri örnek almıştır. Doğu cephesinde Alman Ordusu bu tank karşısında zor durumda kalmıştır. Tiger ve Panther tanklarının çıkışı ile T-34 savaş alanındaki mutlak üstünlüğünü kaybetse de, Rusya iklimine uygunluğu, kolay üretilebilirliği ve bunun getirisi olarak tartışılmaz sayı üstünlüğü ile Alman askerleri arasında nefret edilen bir tank olarak kalmıştır. T-34 ateş gücünü, hızı ve sağlamlığı dengeli bir biçimde bir araya toplamıştır. Ayrıca eğimli zırh tasarımı, isabet eden mermilerin birçoğunun tanka zarar vermeden sekmesini sağlamıştır. Bazı askeri tarihçiler onu dünyanın ilk ana muharebe tankı olarak addederler.

<span class="mw-page-title-main">Zırhlı personel taşıyıcı</span> Cepheye asker taşımak için kullanılan araç

Zırhlı personel taşıyıcı veya kısaca ZPT, piyadeleri cepheye taşımak için üretilen Zırhlı savaş aracıdır. Genellikle Makineli tüfek ile silahlandırılan araçlarda kimi zaman geri tepmesiz top, güdümlü tanksavar füzesi ya da havan topundan yararlanılmaktadır. Bu araçlar doğrudan cephe savaşları için tasarlanmayıp, taşıdıkları askerleri şarapnel ve düşman pusu ateşlerinden korumak içinde üretilmiştir. Yürüyen aksamlarında genellikle tekerlek ve palet kullanılmıştır. Örneğin Birleşik Devletler Ordusuna ait M113'de (palet), Birleşik Krallık Ordusuna ait FV 432'de (palet), Fransız VAB'da (tekerlek), Alman Ordusu GTK Boxerda (tekerlek) ve Sovyet BTR'de (tekerlek) kullanmaktadır. Bu araçlardan daha zırhlı olan Zırhlı Muharebe Araçları (ZMA) ise doğrudan cephede düşmanla çarpışmak için üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">GAZ</span> Rus otomobil üreticisi

GAZ - Rusya merkezli, otomobil işletmesi, binek araba, hafif kamyon ve minibüs üreten büyük üreticisidir. Fabrika 1932 yılında V. M. Molotov ad. Nijniy Novgorod Otomobil Fabrikası isimle kuruldu. Sovyetler Birliği döneminden beri ülkenin en büyük ve en önemli otomotiv firmasıdır. 1994 yılında özelleştirilen firma, Pavlovo Otobüs (PAZ), KAvZ, LiAZ, Yaroslavl Motor Fabrikası (YaMZ) ve UMZ firmaları ile beraber GAZ Group'un yan kuruluşudur. Merkezi Nijni Novgorod'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu Isuzu</span>

Anadolu Isuzu Otomotiv Sanayi ve Ticaret A.Ş., Anadolu Grubu, Japon Isuzu motors ve Itochu ortaklığında halka açık bir anonim şirkettir.

<span class="mw-page-title-main">Kamyon</span> Motorlu taşıt

Kamyon, ağır yük taşımaya yarayan motorlu araçtır. Otomobil prensibine göre çalıştıklarından teknik sınıflandırmada büyük yük otomobili olarak tanımlanırlar. Türkçede genellikle uluslararası kara yolu taşımacılığında kullanılan, çok dingilli uzun kamyonlara tır denir. Bu sözcük Türkçeye TIR anlaşması gereğince TIR levhası taşıyan ve uluslararası taşımacılık yapan uzun kamyonlardan geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sd.Kfz. 4</span>

SdKfz 4 Gleissketten-Lastkraftwagen ya da Maultier 250 1933 1945 yılların arasında Nazi Almanyası ordusu Wehrmacht tarafından üretilen ve II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan yarı paletli bir araçları ailesinin bir üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Panzer I</span> Alman hafif tank

Panzerkampfwagen I, 1930'larda Nazi Almanyası tarafından üretilen hafif tank. Mühimmat envanter tanımı Sd.Kfz. 101 'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kliment Voroşilov (tank)</span> Sovyetler Birliği tarafından üretilen ağır sınıf topçu tankı

Kliment Voroşilov (KV) Sovyetler Birliği tarafından üretilen ve Kızıl Ordu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan ağır sınıf tank serisinin verilen genel isimdir. Adını Sovyet savunma bakanı ve politikacı Kliment Voroşilov'dan almıştır. Nazi Almanyası ordusu Wehrmacht'ın Sovyetleri işgali sırasında Alman zırhlı araçlarına rakip olabilecek tankların başında geliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Yarı paletli araç</span>

Yarı paletli araç, ön kısmında yönlendirme için tekerlek veya kızak çifti, arka kısmında ise tahrik ve yükünün büyük kısmını taşımak için palet bulunduran, sivil veya askeri amaçlı olarak kullanılan taşıttır. Yarı paletli taşıtlarda tank ve benzeri paletli araçlardaki yol dışı seyir ve yük taşıma faydaları ile tekerlekli bir taşıttaki sürüş karakteristikleri bir arada bulunmaktadır.

BA-3 Sovyetler Birliği tarafından 1930'lu yıllarda geliştirilen ve Kızıl Ordu tarafından kullanılan bir zırhlı arabaydı. T-26 ve BT-5 hafif tanklarında kullanılan 45 mm toplu taret bu arabada da kullanıldı. Araba GAZ-AAA şasesi üzerine yapıldı. Araçta kullanılan 6×4 şase Amerikan yapımı Ford AA 4×2 kamyonun değiştirilmiş haliydi. Bu şase, aracın hareket kabiliyetini yol ve sert toprak zeminle sınırlıyordu. Arka tekerlek çiftlerine palet takılarak aracın hareket kabiliyeti iyileştirilebilir, araç bir yarı-paletliye dönüştürülebilirdi.

<span class="mw-page-title-main">M2 (yarı paletli araç)</span> ABD yapımı zırhlı araç

M2 Yarı paletli Kamyon ABD tarafından üretilen ve Amerikan Ordusu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında olarak kullanılan Zırhlı savaş aracıydı.

<span class="mw-page-title-main">57-mm tanksavar topu M1943 (ZiS-2)</span>

ZiS-2 SSCB tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından kullanılan 57 mm kalibrelik tanksavar sınıfında bir toptu. Tanklar için üretilen ZiS-4 bu topun başka bir tasarımıydı. ZiS kelimesi Rusça Zavod imeni Stalina anlamına geliyordu.

<span class="mw-page-title-main">ZiS-3</span>

76-mm tümen topu model 1942 (ZiS-3) SSCB tarafından üretilen ve Kızıl Ordu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan toptur. ZiS kelimesi Rusça Zavod imeni Stalina anlamına geliyordu. Fabrikanın resmi adı Artillery Factory No. 92 idi. Toplar hakkında bilgili birçok kişi bu topu II. Dünya Savaşı sırasındaki kullanılan en başarılı tasarıma sahip Alman 88 mm top ile İngiliz 25pdr obüs ile eşdeğer tutmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sd.Kfz. 9</span> topçu traktörü

Sd.Kfz. 9 veya Schwerer Zugkraftwagen 18t, II. Dünya Savaşı boyunca Mihver güçlerince kullanılan bir Alman ağır yarı paletli topçu traktörüdür. Genellikle 24 cm Kanone 3 gibi çekili ağır top ve obüsleri çekme ve tank kurtarma çalışmalarında kullanılmıştır. 1938-1945 yılları arasında yaklaşık 2500 adet üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">OT-810</span>

OT-810, Wehrmacht envanter adı Sd.Kfz 251 olan Hanomag HKL-6p temelli bir Çekoslovak yarı paletli zırhlı personel taşıyıcısıdır. OT kısaltması, Obrněný transportér, Çekçe zırhlı personel taşıyıcı anlamına gelir. 1958'den itibaren Çekoslovak Halk Ordusu'nda hizmet gördü ve üstlendiği rol bakımından yerini tam paletli OT-62 ve tekerlekli OT-64 aldı.

Zavod imeni İ. A. Lihaçyova, Sovyet ve Rus kamyon ve ağır araç üreticisidir. Şirketin merkezi Moskova'da yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karmobil</span>

Karmobil veya kar motosikleti, kışın kar üzerinde seyahat, spor ve eğlence için tasarlanmış bir araçtır. Kar ve buz üzerinde çalışacak şekilde tasarlanmıştır ve gitmesi için yol vb gerektirmez ancak çoğu arazide ya da parkurda sürülür. Karmobil sürmek, birçok insanın önemli bir hobisi olduğu bir spordur.

<i>Sd.Kfz. 8</i> Almanya yapımı yarı paletli kamyon

Sonderkraftfahrzeug 8, Almanya yapımı yarı paletli kamyondur. Ana görevi 21 cm Mörser 18, 15 cm Kanone 18 ve 10,5 cm FlaK 38 gibi ağır çekili toplar için topçu traktörü olarak faaliyet göstermekse de, aynı zamanda piyade taşıma görevi de yapabilmekteydi. 1938 ve 1945 arasında yaklaşık 4.000 adet üretildi. II. Dünya Savaşı'nda Almanlar tarafından her cephede, özellikle Polonya'nın İstilası, Fransa Muharebesi, Balkan Cephesi, Doğu Cephesi, Kuzey Afrika Cephesi, Normandiya Savaşı ve İtalyan Cephesi'nde kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Peugeot Type 31</span>

Peugeot Type 31, Fransız otomobil üreticisi Peugeot tarafından, 1900 ile 1902 yılları arasında Audincourt fabrikasında üretilen bir otomobil modelidir. Muhtemelen şimdiye kadar satışa sunulan en küçük Peugeot modeliydi. Sadece 7 adet üretildi.

<span class="mw-page-title-main">MAN KAT1</span>

MAN Kategori 1, Alman Silahlı Kuvvetleri için MAN SE tarafından geliştirilen, yüksek hareket kabiliyetine sahip bir arazi kamyonu ailesidir. Üretim, tasarımın bir evrimi ile devam etmiş ve son neslin (SX) üretimi 2019'un başlarına kadar sürmüştür.