İçeriğe atla

Z

Latin alfabesi
Zz harfi
Zz
Zz

Zz, Türk alfabesinde 29. ve son harftir. Türkçede genel olarak okunuşu "ze" şeklinde iken pek çok Latin dilinde Yunan alfabesinin zeta harfiden türetilen telaffuz şekliyle ifade edilmektedir. Örneğin İngilizcede zed, Fransızcada zède, İspanyolca ve İtalyancada zeta şeklinde ifade edilir.

El yazısında

Latin harf Z

Ƶ, Türkçede yalnızca el yazısında rastlanan bir harftir, aslında ses değerleri açısından herhangi bir işlevi yoktur ve genellikle eşsesli kelimeleri ayırt etmekte veya bir el alışkanlığı olarak kullanılmaktadır. Örneğin: Ƶar ve Zar sözcükleri arasındaki farkta olduğu gibi.

ISO temel Latin alfabesi
AaBbCcDdEeFfGgHhIiJjKkLlMmNnOoPpQqRrSsTtUuVvWwXxYyZz
Özel işaret almış Z harfi

tarih •paleografitüretimler •diyakritik •noktalamarakamlarharf listesi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Rumence</span> Romanyanın resmî dili

Rumence, Romanya'nın resmî dilidir ve Latin dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.

A, a ISO temel Latin ve Türk alfabesinin ilk harfidir. İngilizce telaffuzu şeklindedir. Şekil olarak ise Yunan alfabesinde bulunan Αlfa'ya benzemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

Zita Yunan alfabesinin altıncı harfidir. Fenike alfabesinin zayin harfinden gelmektedir. Yunanca dışındaki dillerde Zeta olarak bilinir. Türkçedeki z sesi gibidir.

<span class="mw-page-title-main">Ayırıcı im</span>

Ayırıcı im, fonetik işaret veya diyakritik; telaffuz, ton ve diğer ayırıcı unsurları belirtmek için gliflere eklenen imdir. Örneğin Latin harflerine geçiş döneminde Türkçedeki ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli ünsüz sesini karşılamak için yeni arayışlara gidilmiş ve mevcut S harfine sedil eklenerek Ş harfi elde edilmiştir. O > Ö veya A > Â ya da Y > Ý gibi harflerde ayırıcı imlere örnekler görülebilir.

Е harfinin harfin Türkçedeki karşılığı "ie"dir. Kelime başlarında ve sonlarında "ye" diye okunur. Örneğin:

Ë, ë Arnavut ve Kaşubyan alfabelerinde bulunan bir harftir. Ayrıca Felemenkçe, Fransızca ve Lüksemburgca'da da kullanılır.

Є,є Ukraynacada kullanılan bir Kiril Alfabesi harfidir. Ukrayna Alfabesi'nin sekizinci harfidir ve sesini verir. Euro'nun sembolü € ile karıştırılmamalıdır. Türkçede günümüzde kullanılmayan İ-E arasında seslendirilen bir harftir.

Њ (Nje) Kiril alfabesinmde Н ve Ь harflerinin bir araya gelmesiyle meydana gelen bir harftir. Sırp ve Makedon alfabesinde kullanılır. Lâtin Alfabesi'ne göre karşılığı Njdır. Bu harf Latin Alfabesi kullanan Boşnaklarda da vardır. Ama Kiril Alfabesi şeklinde değil, Latin Alfabesi'ne çevrilmiş şekilde kullanırlar. Latin karşılığı Ņ şeklinde kullanılır.

Sad (‎ص‎), Arap alfabesinin on dördüncü harfi. İbranice muadili Tsadik harfidir. Ebced hesabındaki değeri 90'dır. Şemsî harflerdendir.

Ğayn, Arap alfabesinin on dokuzuncu harfi. Ebced hesabındaki değeri 1000'dir. Kamerî harflerdendir.

Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

Əə Kiril alfabesinin bir harfidir. Genellikle Tatarca, Başkurtça, Kazakça, Türkmence, Kalmukça, Azerice, Abhazca, Dunganca, Hantıca, Mansice, Hakasça dillerinde kullanılan Kiril alfabesinde kullanılan bir harftir. Latin alfabesinde karşılığı Ä ve Ə harfidir. Azericedeki karşılığı Əə dir. [æ] diye okunur. Ama Abhazca'daki fonemi [ʷ] şeklindedir, yani kendisinden önce gelen ünsüzün dudakların yuvarlatılarak söylenmesini sağlar. Kalmık dilinde ve Dungan dilinde ise [ә] diye okunur. Kimi latin alfabelerinde "Ǝɘ" biçiminde de kullanılır. Latin harfleri arasında da yer almaya başlamıştır. Bu biçimiyle günümüzde Azeri Latin alfabesinde kullanılır. Kısa, kapalı, gırtlaktan gelen ve sert bir E harfidir. Normal E harfine göre daha kısa ve serttir. Ayrıca A ve E arası bir ses olarak öngörülür (Æ). Ses ve harf karşılığı olarak Arapçada ve Almancada da bulunur. Türkçede normal e sesinden tam olarak ayırt edilebilmesi günümüzde çok zordur. Azericede yoğun olarak kullanılır. İnce bir harf olduğu halde kalın uyumludur. Bu harfi içeren sözcüklerin aslında Büyük Ünlü Uyumuna uymadığı hâlde kulağı tırmalamıyor olması bu nedenledir. Örneğin: İncə. Türkçede Selçuk ismi Azericede “Səlcuk” olarak yazılır. Kazakçada ise ince harftir ve ince uyumludur. Örneğin: Әріп/Harf, Әке/Baba, Әже/Nine

Ӷӷ (küçük), Abhazcanın yazımında kullanılan Kiril alfabesinde yer alan bir harftir. Türkçedeki "ğ" harfinin sesine yakın bir ses olan /ɣ ~ ʁ/'yi temsil etmektedir. Ӷ hırıltılı bir G sesidir (Ģ). “Yumuşak-G” (Ğ) harfine benzer ama sert ve hırıltılıdır. Almanların gırtlaktan çıkan R harfinin taşıdığı ses değerine benzer (Ř). Arapçadaki Gayın (غ) harfidir. Batı Anadolu Türkçesinde Ğ sesine dönüşmüştür, ancak Türkiye’nin doğu bölgelerinde yaygındır. Örneğin: Doģan (Doğan). Buradaki Ğ hırıltılı olarak söylenir. Bu nedenle Yumuşak Ğ harfinini aksine Arapçada kelime başında da yer alabilir. Mesela: Ģayb (Gayb)... Bazı dillerde, örneğin Gagavuzca ve Kırgızcada Ğ harfi sesli harflerin art arda iki kere yazılmasıyla -gizli olarak- elde edilir. Örneğin: Uur (Uğur). Uniform Türk Alfabesinde Ƣ olarak yer alır.

Ƶ, Türkçede yalnızca el yazısında da kimi zaman rastlanan bir harftir, aslında ses değerleri açısından herhangi bir işlevi yoktur ve genellikle eşsesli kelimeleri ayırt etmekte veya bir el alışkanlığı olarak kullanılmaktadır. Vurgulu bir Z sesini içeren ses ayrımlarını gösterir. Örneğin: Ƶar ve Zar sözcükleri arasındaki farkta olduğu gibi.

Ҡ Kiril alfabesinde bulunan bir harftir.

Çengel işareti, dil biliminde ve çoğu dilde kullanılan bir diyakritik işarettir. Türkçede yalnız sessiz harflerde kullanılan ve harflerin ses değerlerini değiştiren bir göstergedir.

İki nokta, Türkçede ve pek çok dilde yalnızca sesli harflerde kullanılan ve harflerin ses değerlerini değiştiren bir işarettir. Bu değişim genellikle ince bir harfe dönüme şeklinde ortaya çıkar.

Ü ya da orijinal biçimiyle Ү, Kiril alfabesini kullanan Türk dillerinde Türkçedeki ü sesini ifade etmek için kullanılan bir harftir.