Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.
Spinosaurus, günümüzden 99 ila 93.5 milyon yıl önce Kuzey Afrika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi. Alman paleontolog Ernst Stromer tarafından tanımlanan bu cins ilk olarak 1910'larda Mısır'da keşfedilen kalıntılardan bilinir. Bu kalıntılar 2. Dünya Savaşı esnasında yok edildi; ancak kafatasına ait ekstra parçalar son yıllarda gün yüzüne çıktı. Tanımlanan fosillerin bir veya iki türe ait olduğu konusu açık değildir. Fas'ta toparlanan S. marocannus potansiyel bir tür olmasına rağmen cinsin en iyi bilinen türü Mısır'daki S. aegyptiacus'tur. Bilinen en büyük etçil dinozordu.
Stegosaurus, Stegosauridae familyasından Geç Jura döneminde Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış, bir kuş kalçalı dinozordur. Sırt levhaları ve kuyruk dikenleriyle ünlüdür.
Ceratosaurus, Üst Jura döneminde yaklaşık 160-145 milyon önce Kuzey Amerika, Avrupa ve Afrika’da yaşamış ceratosaurian teropod dinozor cinsi.
Dilophosaurus, Erken Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış bir bazal teropod dinozor cinsidir.
Eosinopteryx, Çin'in geç Jura döneminde bilinen, soyu tükenmiş bir theropod dinozor cinsidir. Tek bir tür içerir: Eosinopteryx brevipenna.
Camarasaurus, geç Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış dört ayak üzerinde yürüyen dev bir otçul dinozor cinsidir. Bu canlının kalıntıları Amerika Birleşik Devletleri'nin Utah eyaletinde Geç Jura yaşlı Morrison oluşumunda bulunmuştur.
Gigantoraptor, Geç Kretase döneminde (Senoniyen) Moğolistan'da yaşamış, dev bir Oviraptorosaurian teropod dinozor cinsidir.
Saurischia, kuşları (Aves) ve kuşlarla kuş kalçalı dinozorlara göre daha yakın akraba olan tüm dinozorları barındıran iki ana dinozor grubundan biridir.
Carcharodontosaurus Geç Kretase (Cenomanian) zamanında Kuzey Afrika'da yaşamış Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir. Cins adı Carcharodon'dan gelir, Grekçe karchar[os] ve odōn sözcükleri ve -saurus ("kertenkele") son ekinin birleşmesiyle oluşur. Cins güncel olarak iki tür içerir; C. saharicus ve C. iguidensis.
Ouranosaurus Erken Kretase (Aptian) döneminde bugünkü Nijer dolaylarında yaşamış otçul ornithopod dinozor cinsidir.
Oviraptorosaurlar, Asya ve Kuzey Amerika'nın Kretase döneminden bilinen tüylü, maniraptoran dinozor grubudur. Kısa, gagalı ve papağan benzeri kafatasları ile ayırt edilirler. Boyutları hindi büyüklüğündeki Caudipteryx'ten 8 metre uzunluğunda ve 1,4 ton ağırlığında Gigantoraptor'a kadar değişiyordu. Grup kuşların atalarıyla yakın akrabadır ve pek çok kuş benzeri özelliğe sahiptir. Maryanska vd. (2002) ve Osmólska vd. (2004), ilkel uçamayan kuşları temsil edebileceğini öne sürmüştür. En eksiksiz oviraptorosaur örnekleri Asya'da bulunmuştur. Kuzey Amerika'daki oviraptorosaur fosilleri seyrektir.
Saurophaganax, Amerika Birleşik Devletleri'nde Oklahoma eyaletinde Geç Jura yaşlı Morrison Formasyonundan büyük bir allosaurid dinozor cinsidir. Bazı paleontologlar, onun daha genç bir Allosaurus türü olduğunu düşünmektedir. Saurophaganax, sırt omuru dikenlerinin tabanındaki yanal tabakalanma ve kuyruk omurlarının ön yüzündeki kemiksi yay ile karakterize edilmiş çok büyük bir Morrison Allosaurid'idir. S. maximus'un uzunluğunun 10,5 m ila 13 m kadar geldiği, ve ağırlığının 3 ton ila 4,5 ton geldiği tahmin edilmektedir. 2020 yılında yapılan bir çalışmada, minimum ortalama ağırlığı 2,6 ton ve maksimum ortalama ağırlığı 4,7 ton olmak üzere genel ortalama olarak 3,5-3,8 ton ağırlık değerleri ortaya konmuştur.
Anchiornis, Üst Jura'da (Oxfordiyen) yaşamış, Paraves grubundan küçük, kuş benzeri bir dinozordu. Hayvanın kollarında ve bacaklarında iyi gelişmiş tüyleri ve dolayısıyla raptorgil Microraptor'a benzeyen dört kanadı vardı.
Brighstoneus, İngiltere Wight adasındaki Erken Kretase yaşlı Wessex Oluşumundan bilinen bir kuş kalçalı hadrosauriform dinozor cinsidir. Cinsin şimdilik içerdiği tek tür B. simmondsi'dir.
Bashanosaurus Çin'in Chongqing kentinde yer alan Orta Jura yaşlı Shaximiao Oluşumundan çıkarılan bir stegosaur cinsidir. Tip türü B. primitivus'tur. İlkin stegosaur cinslerinden biri olarak düşünülmektedir, bir önceki en yaşlı stegosaur olan Adratiklit'ten 1 milyon yıl daha yaşlıdır.
Agilisaurus, günümüz Doğu Asya'sının Orta Jura Dönemi'nden bir ornithischian dinozor cinsidir. Yaklaşık 1,2-1,7 m uzunluğunda, 0.6 m yüksekliğinde ve 40 kg ağırlığındadır.
Mamenchisaurus, toplam vücut uzunluğunun neredeyse yarısını oluşturan oldukça uzun boyunları ile tanınan bir sauropod dinozor cinsidir. Bu cinse çok sayıda tür atanmıştır; ancak bunların çoğu sorgulanabilir olabilir. Çin'in Sichuan Havzası ve Yunnan Eyaletinde fosiller bulundu. Birkaç tür, jeolojik yaşı belirsiz olan Yukarı Shaximiao Formasyonundandır. Bununla birlikte, kanıtlar bunun Geç Jurassic'in Oxfordian aşamasından daha erken olmadığını gösteriyor. M. sinocanadorum, Oxfordian aşamasına ve M. anyuensis, Erken Kretase'nin yaklaşık 114,4 milyon yıl öncesine ait Aptiyen aşamasına aittir. Çoğu tür orta ile büyük boy sauropodlardı, yaklaşık 15 ila 26 metre uzunluğundadır ve tanımlanmamış iki omura dayanarak olasılıkla 35 metre (115 ft) uzunlukta olabilir.
Qianlong, Çin'in Erken Jura yaşlı Ziliujing Formasyonu'nda bulunan soyu tükenmiş bir bazal sauropodomorf dinozor cinsidir. Cins, bazıları embriyo içeren birkaç yumurtayla ilişkili, üç olgun bireyin parçalı iskeletlerinden bilinen Q. shouhu adında tek bir tür içerir. Bunlar şu anda bilinen en eski derimsi yumurtaları temsil ediyor olabilir.
Sinosaurus, Erken Jura Dönemi'nde yaşamış, soyu tükenmiş bir theropod dinozor cinsidir. Yaklaşık 5,5 metre (18 ft) uzunluğunda ve 300 kilogram (660 lb) vücut kütlesinde iki ayaklı bir etoburdu. Hayvanın fosilleri Çin'in Yunnan Eyaletindeki Lufeng Formasyonu'nda bulundu.
Wikimedia Commons'ta Yuxisaurus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Yuxisaurus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.