Yusuf Agah Efendi (tablo)

Yusuf Agah Efendi
Sanatçı	Carl Frederik von Breda
Yıl	1794-1796
Tür	Tuval üstüne yağlı boya
Boyutlar	240 cm × 148 cm (94 in × 58 in)
Konum	Pera Müzesi, İstanbul

Yusuf Agah Efendi, 1794-1796 yılları arasında İsveçli ressam Carl Frederik von Breda tarafından yapılan anıtsal boyutlu tuval üstüne yağlı boya bir tablodur. Eserde Osmanlı Devleti'nin ilk daimi elçiliğini kurmak üzere Ekim 1793'te heyeti ile birlikte Londra'ya gönderdiği Büyükelçi Yusuf Agah Efendi Osmanlı kıyafetleri içinde oturur vaziyette tasvir edilmiştir. Resmin arka planında Batılı bir tarz görünmesine karşın, Yusuf Agah Efendi sağ elinde tuttuğu tespih ile Doğuya vurgu yapan bir poz vermiştir.^[] Eser halen Pera Müzesi Oryantalist Resim Koleksiyonu içinde yer almaktadır

1793’te Reis-ül küttabın Bebek’teki yalısında yapılan toplantıda “Avrupa kaidesince sefaret usulünün luzum-ı vaz’ ve tesisi” için Osmanlı Devleti’nin ilk daimi elçiliğinin İngiltere’de kurulması kararlaştırılmış; elçi olarak Girit doğumlu Kalyonlar Katibi Yusuf Agah Efendi görevlendirilmiştir. Elçi seferinin ayrıntıları İstanbul’daki İngiliz büyükelçisi Robert Ainslie tarafından ayarlandıktan sonra heyet Ekim 1793’te Londra’ya gitmek üzere yola çıkar. Avusturya, Almanya, Belçika üzerinden Ostend Limanı’na gidilerek deniz yoluyla İngiltere’ye geçilir. Fırtınalı bir havada Manş Denizi'ni geçerek Dover’a ulaşan elçilik heyeti top atışları ve askeri bando ile karşılanır.^[1]

Heyeti karşılayanlardan General Smith, Dışişleri Bakanı Lorg Grenville’e yazdığı mektupta Yusuf Agah Efendi’yi “sevimli ve saygıdeğer yaşlı bir adam”, sırkatibi Mahmud Raif Efendi’yi “genç ve makul”, baş tercüman Emanuel Persiani’yi “zeki, becerikli” biri olarak tanımlar. Yola çıkıldıktan yaklaşık iki ay sonra Londra’ya ulaşan heyet, bir süre Pall Mall’daki Royal Hotel’de konakladıktan sonra Thames Nehri kıyısında bulunan Adelphi’deki Adams Street’te seçtikleri konutlara yerleşir. Her hafta Çarşamba’ları Kral III. George’un üst düzey yetkililer ve elçilerin katıldığı kabullerine ve Perşembe’leri Kraliçe Charlotte’ün kadınların da katılabildiği, kraliyet ailesinin hazır bulunduğu toplantılarına katılırlar. Fakat İstanbul’dan deniz yoluyla gelen hediyeler ve itimatnameler 8 ay gecikmeyle Londra’ya ulaşınca, kralın bir süre Londra’da bulunmamasının da etkisiyle varışlarından ancak 14 ay sonra itimatnamelerini sunarak resmen göreve başlayabilmişlerdir. Parlamento’nun açılışına rastlatılarak 29 Ocak 1795’te gerçekleşen, 20’den fazla atlı arabanın 200 muhafızın yer aldığı görkemli bir geçit töreniyle gerçekleşen kabulün ardından, III. Selim’in gönderdiği değerli taşlarla işlemeli silahlar, altın koşum takımlı arap atları, ipekli kumaşlar türünden hediyeler, kral, kraliçe, Galler Prensi, Portland Dükü ve dışişleri bakanına sunulur. Londra’da üst düzey bürokratların katıldığı pek çok davette hazır bulunan Yusuf Agah Efendi’nin, St. James Caddesi’ndeki atölyesinde yaptığı portrelerle ün kazanmış İsveç’li ressam Carl Fredrik von Breda tarafından anıtsal boyutlu bir portresi yapılmıştır.^[1]

Yusuf Agah Efendi’nin elçilik görevi 1797 Temmuz’unda sona ermiştir, hazırladığı “havadisname” ve Mahmud Raif Efendi’nin Fransızca kaleme aldığı detaylı rapor siyasal olayların yanı sıra, ekonomi, sosyal yaşam, Parlamento’nun yapısı ve siyasal düzenin işleyişi, saray adetleri, Londra kenti, üniversiteler ve fabrikalar gibi pek çok gözlemleri içerir.^[1]

Ayrıca Pera Müzesi 09 Kasım 2013 tarihinde Kesişen Dünyalar: Elçiler ve Ressamlar Oryantalist Resim Koleksiyonu sergisi kapsamında "İngiltere'nin İlk Türk Büyükelçisi Yusuf Agah Efendi Londra'da" konulu bir konferans düzenlemiştir. Besteci ve müzik tarihçisi Dr. Emre Aracı'nın hazırladığı müzikli konferans, İngiltere’ye büyükelçi olarak tayin edilişinin 220. yılında, Yusuf Agâh Efendi’nin izinde, 18. yüzyıl Londrası’nın sokaklarında canlı bir tarih ve müzik yolculuğudur.^[2]