Yurttaş Kane
| Citizen Kane | |
 | |
| Yönetmen | Orson Welles |
|---|---|
| Yapımcı | Orson Welles |
| Senarist | Orson Welles Herman J. Mankiewicz |
| Oyuncular | Orson Welles Agnes Moorehead Joseph Cotten Everett Sloane Dorothy Comingore |
| Müzik | Bernard Herrmann |
| Görüntü yönetmeni | Gregg Toland |
| Dağıtıcı | RKO Radio Pictures |
| Yapım yılı | 1941 |
| Süre | 119 dakika |
| Ülke | Amerika Birleşik Devletleri |
| Dil | İngilizce |
| Bütçe | 686.000 dolar |
Yurttaş Kane (Citizen Kane), yönetmen Orson Welles’in ilk uzun metrajlı filmidir ve pek çok eleştirmen tarafından sinema tarihinin en iyi eseri olarak görülmektedir.[1][2][3]
1941 yılında gösterime giren film, sinema anlayışına, özellikle montaj, deep focus tekniği ve makyaj bakımdan birçok yenilikçi katkılarda bulunmuştur. Filmin sinemaya en büyük katkısı alt açının doğru bir biçimde kullanılmaya başlanmasıdır. O zamana kadar kullanılmayan alt açılar nedeniyle, tavan hiç gözükmemekte; aydınlatma amacıyla kullanılan ışıklar da burada bulunmaktaydı. Ancak bu filmin getirdiği bu yenilik sonucunda yandan aydınlatma etkili bir biçimde kullanılmaya başlanmıştır.
Genç bir gazeteci, Kane’in vefat ettiğinde sarf ettiği son söz olan Rosebud isminin anlamını çözmek için, Kane’in yakınlarıyla temas kurarak bu renkli kişiliğin geçmişine tanık olmamızı sağlamaktadır. Rosebud, filmde eksik olan yapboz parçası görevini üstlenmekte, bu sayede filme dedektiflik unsurları eklenmektedir. Orson Welles'in yaratmış olduğu Kane karakterinin, Amerikalı medya patronu William Randolph Hearst'le ortak değerlere sahip olması dikkat çekici bir noktadır.
Filmin öyküsü birçok katmandan oluşmaktadır. İktidarın doğası, karakter ve kader ilişkisi gibi kavramsal temaların yanı sıra "Amerikan rüyası" kamuoyu, siyaset, medya ve halkla ilişkiler gibi artık gündelik yaşamın biçimlendirici güçleri olan "modern yaşamın olguları" ve aralarındaki ilişkiler, bu olguların henüz yeni ortaya çıkmaya başladığı zamanlarda yaşamış, dönemin Donald Trump'ı, William Randolph Hearst'ın (1863-1951) yaşamı üzerinden anlatılmaktadır.
Bu bireysel hikâye aynı zamanda mükemmeliyetçiliğin, otoriter yönetimin (hard pazarlamanın), hazin sonuçlarını da göstermektedir. Daha sonraları, Orson Welles'in mükemmel bir film yapma konusundaki zorlayıcı çabalarının olumsuz sonuçlarını kendi hayatı ve sinema kariyeri üzerinde yaşadığı söylense de bu film hâlâ gelmiş geçmiş en iyi filmler listesinde yer almaya devam ediyor.
Film, 1942 yılında 9 dalda Akademi Ödülleri'ne aday gösterilmiş; ancak sadece en iyi senaryo dalında ödül almayı başarmıştır.[4]
"Yurttaş Kane", 1989 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihî ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.
Oyuncular
| Oyuncu | Rol |
|---|---|
| Orson Welles | Charles Foster Kane |
| William Alland | Jerry Thompson |
| Georgia Backus | Bertha Anderson |
| Fortunio Bonanova | Sinyor Matiste |
| Sonny Bupp | Charles Foster Kane III |
| Ray Collins | Jim W. Gettys |
| Dorothy Comingore | Susan Alexander Kane |
| Joseph Cotten | Jedediah Leland |
| George Coulouris | Walter Parks Thatcher |
| Agnes Moorehead | Mary Kane |
| Erskine Sanford | Herbert Carter |
| Gus Schilling | Başgarson |
| Harry Shannon | Kane'in Babası |
| Everett Sloane | Mr. Bernstein |
| Paul Stewart | Raymond |
| Buddy Swan | Genç Charles Foster Kane |
| Ruth Warrick | Emily Monroe Norton Kane |
| Philip Van Zandt | Mr. Rawlston |
Politik Tema
Laura Mulvey, 1992'deki British Film Institute için kaleme aldığı monografisinde Citizen Kane'in anti-faşist temalarını araştırdı. News on the March haber filminde Kane'in Hitler ve diğer diktatörlerle vakit geçirdiği görülürken, halka savaş olmayacağını kendinden emin bir şekilde garanti etmektedir.[5] Mulvey, filmin "Amerika Birleşik Devletleri'nde sürmekte olan müdahale ve izolasyonizm arasındaki mücadeleyi" yansıttığını yazmıştır; film, Pearl Harbor saldırısından altı ay önce, Başkan Franklin D. Roosevelt'in II. Dünya Savaşı'na girme konusunda halkın desteğini kazanmaya çalıştığı bir dönemde yayınlandı. Mulvey, "Citizen Kane'in retoriğinde", "izolasyonizmin kaderinin bir metaforla gerçekleştiğini" yazmaktadır: Kane'in kendi kaderinde, zengin ve yalnız ölmesi, Avrupa kültürü ve tarihinin artıklarıyla çevrili olması.[6]
Gazeteci Ignacio Ramonet, filmi kamuoyu manipülasyonunun erken bir örneği ve medya holdinglerinin demokratik sürece etkisini gösteren bir güç olarak göstermiştir. Ona göre, medya patronlarının politikayı etkilemesinin bu erken bir örneği artık eskimiş durumda ve bugün "Binlerce Citizen Kane'in gücüne sahip medya grupları var."[7][8] Bazıları medya patronu Rupert Murdoch'u modern bir Citizen Kane olarak adlandırmıştır.[9][10]
Donald Trump'ın kariyeri ve karakteri ile Charles Foster Kane'in kariyeri ve karakteri arasında da karşılaştırmalar yapılmıştır.[11][12] Citizen Kane'in Trump'ın favori filmlerinden biri olduğu ve biyografyacısı Tim O'Brien'ın Trump'ın Kane'le hayranlık duyduğunu ve kendini onunla özdeşleştirdiğini söylediği bildirilmektedir.[13] Bir röportajda filmdeki temaların kendi yorumunu açıklayan Trump, "Kane'de zenginliğin her şey olmadığını öğreniyorsunuz, çünkü o zengindi ama mutluluğu yoktu. Gerçek hayatta, zenginliğin sizi diğer insanlardan izole ettiğine inanıyorum. Bu bir koruyucu mekanizmadır - zenginliğiniz olmasaydı, muhtemelen duvarlarınızı o kadar yüksek tutmazdınız... Belki de bunu anlayabiliyorum." şeklinde konuşmuştur.[14]
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2008.
- ^ "Oscar adaylığı". 19 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2010.
- ^ McBride, Joseph (2006). What ever happened to Orson Welles? : a portrait of an independent career. Internet Archive. Lexington, Ky. : University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-2410-0.
- ^ Mulvey, Laura (2012). Citizen Kane. 2nd ed. Londra: Palgrave Macmillan on behalf of the British Film Institute. ISBN 978-1-84457-497-1.
- ^ "Set the media free - Le Monde diplomatique - English edition". web.archive.org. 9 Ekim 2014. 9 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 4 Mart 2016. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ "BBC NEWS | UK | Rupert Murdoch: Bigger than Kane". web.archive.org. 31 Ocak 2011. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ Tuccille, Jerome (1989). Rupert Murdoch: creator of a worldwide media empire. Washington, D.C: Beard Books. ISBN 978-1-58798-224-8.
- ^ "US election: Trump's reaction compared to Citizen Kane scene | indy100 | indy100". web.archive.org. 16 Nisan 2021. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ "Is Donald Trump Charles Foster Kane in disguise?". Chicago Tribune (İngilizce). 26 Ağustos 2015. 13 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ "BBC Two - The Trump Show, Downfall, Donald Trump and Citizen Kane". BBC (İngilizce). 20 Ocak 2021. 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ Guerrasio, Jason. "Donald Trump has revealing things to say about the movie everyone compares him to". Business Insider (İngilizce). 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
Dış bağlantılar
- Yurttaş Kane, IMDB 16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
