Yunus Emre Oratoryosu
Yunus Emre Oratoryosu Op. 26, Ahmet Adnan Saygun tarafından bestelenen ve Yunus Emre şiirlerine dayanan ilk Türkçe oratoryo.
Saygun'un 1943 yılında tamamladığı ve ilk kez 1946 yılında Ankara'da sahnelenmiş olan eser, bir Türk besteci tarafından bestelenmiş ilk oratoryodur.[1] Yunus Emre'nin yaşam, ölüm, Tanrı, alın yazısı ve sorunları karşısında çeşitli bocalama ve çabalarını; ve sonuçta 'dost'a ulaşmasını konu alır. Eserdeki şiirlerin tümü Yunus Emre'ye aittir; besteci tarafından seçilip sıraya konulmuştur.[2] 20. yüzyılda Türkiye'de yetişmiş en önemli edebiyat tarihçilerinden ve (şarkiyat) doğubilimcilerinden olan Abdülbâki Gölpınarlı'nın, 15 Ekim 1946 tarihli Yığın dergiside (s. 6-7) belirttiğine göre; oratoryodaki 13 şiirden 8'inin sözleri gerçek Yunus Emre'ye ait değildir, yalnızca No.1, 6, 11, 12 (yalnız ilk dizesi 'Aşkın Aldı Benden beni, Bana Seni Gerek Seni') ve 13. bölümler gerçek Yunus Emre'ye aittir. Diğer şiirler ise yakın tarihlerde yaşamış farklı Yunus Emre’lere ait olduğu fakat yanlışlıkla bilinen Yunus Emre'ye atfedildiği ya da bambaşka kimselere ait olduğu belirtilmiştir.[3]
Bestelenişi
Adnan Saygun'un oratoryonun bestelenişi süreci hakkında kendi sözleriyle şu şekilde açıklamıştır;
''İlk defa 1933 senesinde Yunus Emre’nin bazı şiirlerini bestelemeğe çalıştım. Fakat yaptıklarımı beğenmedim. 1939 yılında bir deneme daha yaptım, yine beğenmedim. Nihayet 1942 Haziran’ında CHP adına bir yurt gezisine çıkmıştım. Trende Yunus Divanı’nı okurken bende bir oratoryo yapmak fikri uyandı. Bu amaçla seçtiğim bazı şiirlerin müzik eskizlerini yaptım. Ağustos sonlarına doğru Ankara’ya döndüğüm zaman, yolda hazırladığım bu eskizleri orkestrasyon şekline soktum. Fakat beğenmeyip yırttım. Bir türlü o havayı, Yunus Emre’nin yarattığı o sihirli havayı bulamıyordum. Fakat ümidim kırılmamıştı. Aynı senenin Eylül’ünde tekrar çalışmaya koyuldum. Dört buçuk aylık sıkı bir çalışma sonunda 1943 yılının Ocak ayında eseri bitirdim.''[4]
Çalgılama
Eser solistler, karma koro ve orkestra için bestelenmiştir.
Solistler: Soprano, Alto, Tenor ve Bas
Koro: SATB (Soprano, Alto, Tenor ve Bas)
Orkestra:
Tahta Nefesliler: 2 Flüt, 2 Obua, Korangle (ya da İngiliz Kornosu), 2 Klarinet (Si-bemol), 2 Fagot
Bakır Nefesliler: 4 Korno (Fa), 3 Trompet (Do), 3 Trombon, 1 Tuba
Vurmalı çalgılar: Timpani, Zil, Trampet, Büyük davul, Tam-tam, Kudüm
Telli ve Klavyeli çalgılar: Arp, Çelesta, Kilise Orgu (opsiyonel)
Yaylılar: 1. Keman (16), 2. Keman (14), Viyola (12), Viyolonsel (10) ve Kontrabas (8)
Bölümleri
Eser üç temel bölüm ile ikinci ve üçüncü bölümler arasındaki bir ara bölümden oluşur. İlk iki bölüm beşer parça içerir. Birinci bölümde hayatı seven, ölümü düşünen ve hayatın ötesi konusunda hiçbir şey bilmediği için ağlayan Yunus Emre görülür. Yunus Emre ne yaparsa yapsın alın yazısını değiştirmek mümkün değildir ve ona boyun eğmekten başka yapacak bir şey yoktur.
İkinci bölümde Yunus Emre insanın, evrenin ve onların alın yazılarının yaratıcısı olan Tanrı'ya isyan eder. Fakat Yunus 'Emre'nin asıl benliği, onun hayata bağlı olan gönlünü sarsarak Tanrı'ya sığınmaya davet eder.
Ara bölümde aşkı bulmuş ancak henüz huzura kavuşamamış Yunus Emre gösterilir. İki parçadan oluşan üçüncü bölüm ise aşk içinde huzura kavuşmuş, Dost'a ulaşmış ve son nefesini vermeye hazırlanmış Yunus Emre'nin şiirlerinden dizeler ve kıtalar alınarak oluşturulmuştur.
BÖLÜM I
No. 1 Koral [Koro ve Orkestra] ''Teferrüc eyleyî vardım''
No. 2 Reçitatif [Tenor solo, Timpani ve Yaylılar] ''Yalancı Dünyaya Konup Göçenler''
No. 3 Arya [Alto solo, Obua, Korangle ve Org ya da Yaylılar] ''Ağlamaktır Benim İşim''
No. 4 Arya [Bas solo, Koro ve Orkestra] ''Sen Bunda Garip mi Geldin''
No. 5 Koral [Koro ve Orkestra] ''Benim Adım Dertli Dolap''
BÖLÜM II
No. 6 Aria [Bas solo ve Orkestra] ''Ya İlahi, Ger Sual Etsen Bana''
No. 7 [Solistler, Koro ve Orkestra] ''Yaktın Beni Yandırdın''
No. 8 Arioso [Soprano solo, Koro ve Orkestra] ''Gel Gönül Seninle''
No. 9 Reçitatif [Tenor solo ve Orkestra] ''Bad'ı Sabaya Sorsunlar''
No. 10 Koral [Koro ve Orkestra] ''Ya Rabbi Dilerim''
ARA KISIM
No. 11 Reçitatif [Bas solo ve Yaylılar] ''Gönlüm Düştü Bu Sevdaya''
BÖLÜM III
No. 12 [Solistler, Koro ve Orkestra] ''Aşk Gelecek... / Aşkın Aldı Benden Beni''
No. 13 Koral [Koro ve Orkestra] ''Sensin Kerim, Sensin Rahim''
Seslendiriliş
Eser ilk defa 25 Mayıs 1946'da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin Büyük Salonunda, bestecinin idaresinde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası tarafından seslendirildi. Eserin önsözüne besteci şöyle yazmıştır:[5]
| “ | Türk ulusunun ilk büyük şair Yunus Emre’nin ruhunu seslendiren bu Oratoryo, güzel sanatların eşsiz koruyucusu, Türkiye Cumhurbaşkanı İnönü'nün yüce varlığına armağanıdır. | „ |
İngilizce, Fransızca, Almanca ve Macarcaya çevrilen oratoryo, yurtdışında ilk kez 1 Nisan 1947'de Paris'te Playel Salonu'nda Saygun'nun kendi yönetiminde Lomoreux Orkestrası ve St. Eustaohe korosu eşliğinde seslendirildi.[2] Eser 25 Kasım 1958′de ünlü şef Leopold Stokowski'nin Türk Hükûmeti tarafından Genel Kurul'un Birleşmiş Milletler salonunda bir Türk konseri vermek üzere anlaşması üzerine New York'ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda seslendirildi. Bu konserde yer alan sanatçılar, Janice Harsanyi (Soprano), Carol Wolf (Contralto), James Wainner (Tenor), Scott Gibson (Bass), 110 koristten oluşan Potsdam, New York Öğretmen Koleji Crane Müzik Okulu Korosu ve 'Symphony of the Air' adlı orkestra idi.[6] Eser 14 Aralık 1958 tarihinde 350 kişilik Crane Müzik Okulu Korosu ve Orkestrası ile Newyork Potsdam Devlet Üniversitesi'nde Adnan Saygun'un yönetiminde seslendirildi.[7][8] Sonraki yıllarda Budapeşte, Viyana, Bremen, Berlin, Vatikan, Moskova, Nur-Sultan’da yorumlandı.[9][10]
ABD'de tekrar seslendirilmesi 54 yıl sonra 23 Nisan 2012 tarihinde New York'ta Lincoln Center'da, 25 Nisan 2012 tarihinde Washington'da olmak üzere, TÜRKSOY Senfoni Orkestrası ve 100 kişilik Jonathan Griffith Singers ile birlikte gerçekleşmiştir.[11]
Dış Bağlantılar
NOTALAR:
Eserin yayın haklarının sahibi olan 'Peer Music' şirketinin internet sitesindeki satılan notalar:
Ses ve Piyano redüksiyonu: https://shop.peermusic-classical.de/a-adnan-saygun-yunus-emre-op-26-for-mixed-chorus-and-orchestra-235531
KAYITLAR:
Naci Özgüç & Birgül Su Ariç (Soprano), Aylin Ateş (Alto), Aydın Uştuk (Tenor), Tevfik Rodos (Bas), Osnabrück Gençlik Korosu & Osnabrück Senfoni Orkestrası
https://www.discogs.com/Ahmed-Adnan-Saygun-Birg%C3%BCl-Su-Ari%C3%A7-Aylin-Ate%C5%9F-Ayd%C4%B1n-U%C5%9Ftuk-Tevfik-Rodos-Osnabr%C3%BCcker-Symphonieorc/release/12406883 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hikmet Şimşek, Ibolya Verebics (Soprano), Éva Pánczél (Alto), György Korondy (Tenor), Sándor Blazsó (Bas) Macar Radyo ve Televizyon Korosu ve Budapeşte Senfoni Orkestrası
https://www.discogs.com/A-Adnan-Saygun-Budapest-Symphony-Orchestra-Hungarian-Radio-And-Television-Chorus-Hikmet-%C5%9Eim%C5%9Fek-Yun/release/7331782 24 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hikmet Şimşek & Ankara Devlet Opera ve Balesi Solistleri, Korosu ve Orkestrası
https://www.discogs.com/Ahmed-Adnan-Saygun-Ankara-Devlet-Opera-Ve-Bale-Orkestras%C4%B1-Hikmet-%C5%9Eim%C5%9Fek-Yunus-Emre-Oratorio/release/12463582 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
- ^ Atlas Tarih dergisi, Sayı: 4, İstanbul (2011), s.12
- ^ a b Cemalcılar, Ali. "Ahmet Adnan Saygun ve Yunus Emre Oratoryosu" (PDF). Kurgu Dergisi, Sayı 11, Yıl 1992. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2017.
- ^ "Yığın Dergisi, Sayı 2, 15 Ekim 1946, S. 6-7" (PDF). 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2021.
- ^ Ahmed Adnan Saygun / Doğu-Batı Arası Müzik Köprüsü. Yapı Kredi Yayınları. Ocak 2001. ss. 109, 254. 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021.
- ^ Kıran, Sezgi Sevi. "Ahmed Adnan Saygun Üzerine Bir İnceleme Çalışması". fyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, yıl 2005. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2017.
- ^ "A Listing of the Concerts of Leopold Stokowski 1950 to 1974". 15 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021.
- ^ "Crane Singers Perform at United Nations". 4 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021.
- ^ "Annual Crane Mid-Winter Concert". 4 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021.
- ^ "Bilkent Üniversitesi "Ahmet Adnan Saygun" sayfası". 2 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011.
- ^ "Yunus Emre Oratoryosu'na, Astanalılardan büyük alkış". Haberalp.com sitesi, 26 Ekim 2013. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2017.
- ^ Purtaş, Fırat; Özkan, Ömer. "Yunus Emre Oratoryosu ve Türk Kültürünü Uluslararası Çapta Tanıtmak". Millî Folklor, Sayı 95, Yıl 2012. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2017.
