Belize, Orta Amerika'nın kuzeydoğu kıyısında bir Karayip ülkesidir. Kuzeyinde Meksika, batı ve güneyinde Guatemala, doğusunda ise Karayip Denizi yer almaktadır. Yüzölçümü 22.970 km² ve nüfusu 2020 verilerine göre 419.199'dur. Ülke toprakları doğu-batı ekseninde 110 km, kuzey-güney ekseninde ise 290 km uzunluğundadır. Orta Amerika'nın en düşük nüfusa ve nüfus yoğunluğuna sahip ülkesidir. Buna karşın yıllık %1,87'lik nüfus büyüme hızı Belize'yi Batı Yarımküre'nin en hızlı kalabalıklaşan ülkelerinden biri yapmaktadır.
Maya uygarlığı, Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biridir. Bir Orta Amerika uygarlığı olan Maya uygarlığı, binlerce yıl boyunca Meksika'nın güneydoğusundan, Honduras, El Salvador ve Guatemala'ya kadar uzanan Mezoamerika bölgesinde hüküm sürmüştür. Meksika'nın güneydoğusunda beş devlet kurmuş Mayalar, tarihleri boyunca yüzlerce lehçe üretmişlerdir ve bu lehçelerden bazıları günümüzde hâlen konuşulan 21-44 Maya dilinin oluşumunu sağlamıştır. Bu uygarlık MÖ 600 dolaylarında yükselişe geçmiş, MS 3. yüzyılda altın çağına adım atmış, kent-devletlerinin siyasi kargaşalar sonucunda çöktüğü MS 900'e dek, geniş bir alanda varlığını sürdürmüş ve İspanyol işgaliyle de sona erme sürecine girmiştir. Maya uygarlığı birçok bakımdan sona ermişse de, yaygın inanışın aksine Mayalar yok olmamışlardır, hâlen bu ülkelerde yaşamakta ve Maya dillerinden bazılarını konuşmaktadırlar.
Tüylü yılan, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarında önemli doğaüstü varlık ya da tanrı.
Yucatán, Meksika'nın doğusunda yer alan bir eyalet. Yucatán Yarımadasının kuzeyinde yer alır. Yucatan yarımadası üç eyalet içerir. Komşuları Quintana Roo ve Campeche'dir. Meksika Körfezi'ne kıyısı vardır. Meksika'nın 31. eyaletidir. Yucatan eyaletinin başkenti Mérida dır.
Toltekler, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından birini oluşturan halk olup, Meksika'daki Aztek-öncesi üç kültürden biri olarak kabul edilirler. Meksika topraklarında ilk insan topluluklarına ait izler, tarihçilere göre, yaklaşık 20.000 yıl öncesine dayanır.
Maya dilleri, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarından birini oluşturan Mayalar'ın vaktiyle kullanmış oldukları Klasik Mayaca dahil hepsi ana Proto-Mayacadan türemiş olan dillerdir. SIL International (Ethnologue) verilerine göre 68 dilden oluşur ve 6.038.172 kişi tarafından konuşulur.
Mayapán, Meksika’nın Yucatan Yarımadası’nda, Kristof Kolomb öncesi dönemde kurulmuş bir Maya kentidir. Mérida’nın 40 km. güneydoğusunda ve Chichen Itza’nın 100 km. batısında yer alır.Bkz. Haritası, uydu fotoğrafı ve arazisi Mayapan’ın en parlak çağında nüfusunun 11.000 ile 15.000 kişi arasında olduğu sanılmaktadır.
Yukatek Mayacası ya da Yukatekçe veya kısaca Mayaca, Mezoamerika'nın Atlantik tarafında Yukatan Yarımadası'nda daha çok Meksika'da, daha az olarak da Belize ve çok az olarak Guatemala'da (Petén) Yukatek Mayaları tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Yukatek dilleri grubunun Yukatek-Lakandon dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Lakandoncadır (Jach-t’aan). Meksika'da resmi dillerdendir.
Yukatek İspanyolcası ya da Yukatan İspanyolcası, Meksika'da Yukatan Yarımadasında konuşulan İspanyolcanın bir şivesi. Yöredeki yerli Yukatek Mayacasından leksikal, fonolojik, morfolojik ve sentaks olarak etkilenmiştir. Bu hâliyle Meksika'da konuşulan diğer İspanyolca şivelerinden çok belirgin biçimde ayrılır
Mayalar ya da Maya halkları, Mezoamerika'da Maya uygarlığını kuran atalarının topraklarında, günümüzdeki Guatemala, Güney Meksika ve Yukatan Yarımadası, Belize, El Salvador ve Batı Honduras'ta yaşayan ve 7 milyon nüfusa sahip olan Orta Amerika'nın en tanınmış yerli Kızılderili halkıdır. Konuştukları anadil Maya dillerine giren dil ve lehçeler olsa da İspanyolca ve İngilizce (Belize) gibi sömürge dilleri de kullanılır.
Yukatek dilleri, Orta Amerika'da Meksika, Belize ve Guatemala’da Maya halkları tarafından konuşulan Maya dilleri grubu.
Yukatek Mayaları ya da Yukatekler veya kısaca Mayalar, Yukatan Yarımadasında daha çok Meksika'da, daha az olarak da Belize ve çok az olarak Guatemala'da (Petén) yaşayan Maya Kızılderili halkıdır. En yakın akrabası birlikte Yukatek-Lakandon dilleri grubunu oluşturan Lakandonlardır
İtza ya da Itza/Itza’/Itza'/Itzá şu anlamlara gelebilir:
- İtzalar = los itzá/itzáes, Guatemala'da yaşayan bir Maya halkı.
- İtzaca = idioma itzá, Guatemala'da İtza Mayalarının konuştuğu dil.
Mopan ya da Mopán şu anlamlara gelebilir:
- Mopanlar = los mopánes/maya mopánes/mopanes, Belize ve Guatemala'da yaşayan bir Maya halkı.
- Mopanca = idioma mopán/maya mopán/mopane, Belize ve Guatemala'da Mopan Mayalarının konuştuğu dil.
Mopanca ya da Mopan Mayacası, Belize'nin Toledo, Stann Creek ve Cayo ilçeleriyle Guatemala'nın El Petén departmanının San Luis, Poptún, Melchor ve Dolores kasabalarında yaşayan Mopanlar tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Yukatek dilleri grubunun Mopan-İtza dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir.
Lakandonca, Meksika'nın Chiapas eyaletinde Selva Lacandona denen ormanlarda yaşayan Lakandonlar tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Yukatek dilleri grubunun Yukatek-Lakandon dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Yukatek Mayacasıdır. 2000 yılında 1.000 kişilik etnik nüfustan çok az kişinin konuşabildiği sanılıyor.
Lakandonlar, Meksika'nın Chiapas eyaletinde Selva Lacandona denen ormanlarda yaşayan Maya Kızılderili halkıdır. En yakın akrabası birlikte Yukatek-Lakandon dilleri grubunu oluşturan Yukatek Mayalarıdır. Bir kısmı yakın Maya dillerinden olan Çolca ya da Tzeltalca da konuşur.
Belize Kızılderilileri, Belize'de yaşayan Mezoamerika ve Orta Amerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. Günümüzde ana yerli halk Mayalardır ve onları Afrikalı-Kızılderili melezi olan Garifunalar izler.
Yerel olarak ATM olarak da bilinen Actun Tunichil Muknal, Belize'nin Cayo İlçesi'ndeki San Ignacio şehri yakınlarında yer alan ve içerdiği iskeletler, seramikler ve taş eşya ile dikkat çeken bir Maya arkeolojik sit alanı ve mağaradır. Mağaranın ana odasında iskelet kalıntılarına sahip birkaç bölüm bulunmaktadır. En iyi bilinen iskelet, büyük bir olasılıkla 18 yaşlarındaki bir kıza ait olan ve kristal parlaklığı nedeni ile Kristal Bakire olarak bilinen kireçlenmiş bir kurbana ait iskelettir.
Pozol hem fermente mısır hamurunun hem de ondan yapılan içeceğin adıdır ve kökeni Kolomb Öncesi Meksika'ya kadar dayanmaktadır. Pozol hazırlanırken mısır hamuru ve su dışında kakao gibi başka bileşenler de eklenebilir. İçecek Meksika'nın güneyinde Chiapas ve Tabasco eyaletlerinde tüketilmektedir. Hastalıklarla savaşmak için de kullanılan pozol susuzluğu da gidermektedir. Ayrıca ormandaki uzun yolculuklarında geçim kaynağı olarak Amerika'nın yerli halkları tarafından da kullanılmıştır.