İçeriğe atla

Yukarı Mısır

Aşağı ve Yukarı Mısır haritası.

Yukarı Mısır Mısır' da, (Arapça: صعيد مصر Sa'id Mısır) adı ile de bilinen Nil Irmağı vadisinin iki yanı boyunca uzanan, güney ucunda Nübye ve kuzey yönüne doğru akan Nil' in Akdeniz' e ulaşmasından önce başlayan Aşağı Mısır bölgesine kadar uzanan bölgeye verilen isimdir.

Coğrafya

Yukarı Mısır, günümüzdeki Mısır Arap Cumhuriyeti başkenti Kahire' nin güneyinde kalan parçasıdır. Güneyden Asuvan yerleşiminin yukarısındaki Nil Şelaleleri ile başlayıp ırmağın akış yönü olan kuzeyde, Kahire' nin güneyi olan, Zavyeh Dehşur (دهشور) ve El-'Aiyet arasında bulunmaktadır. Mısır' ın güneyinde kalan, Yukarı Mısır' ın kuzey kısmında bulunan Sohag ve El-Aiyet arasında kalan bölümü Orta Mısır olarak da adlandırılmaktadır. Arapça da, Arapça' nın Saidi Lehçesi 'ni konuşmakta olan Yukarı Mısır sakinlerine Saidi ismi verilmektedir.

Antik Mısır döneminde Yukarı Mısır, Sazlar Ülkesi anlamına gelen Ta Şemau olarak bilinirdi.[1][2] ve yirmiiki adet Nome adı verilen idari bölgelere ayrılmıştı.[3] İlk nome kabaca bugünkü Asuvan' ın bulunduğu yerde ve yirmiikinci ise Kahire' nin hemen güneyindeki günümüz Aphroditopolis yerleşiminin bulunduğu alanda idi.

Tarihçe

Hanedanlık öncesi dönemde Mısır

Hanedanlık öncesi Yukarı Mısır' ın ana kenti ise baştanrısı akbaba tanrıçası Nekhbet[4] olan Nekhen (Yunanca:Hierakonpolis) yerleşimi idi.[5]

Hanedanlık döneminde Mısır

Antik Mısır tarihinin büyük bir kısmı boyunca, Teb (Thebes) kenti Yukarı Mısır' ın idari merkezi oldu. Teb' in önemi azaldı. Asurlar tarafından yıkılmasından sonra Teb' in önemi azaldı. Teb, Helenistik Dönem' de Yukarı Mısır' ın başkenti yapıldı.[6] Yukarı Mısır uzun Beyaz Taç Hedjet ile tanındı ve simgesi ise çiçeklenen nilüfer ve kamış oldu.

Ortaçağ' da Mısır

11. yy' da Hilaliler olarak bilinen çobanlar sürüleri ile birlikte Yukarı Mısır' ı geçerek Libya' ya ve oradan Tunus' a kadar ulaştılar.[7] Yukarı Mısır' da azalan otlak koşullarının göçün temel nedeni olan Ortaçağ Ilıman İklimi ile ilgili olduğu düşünülmektedir.[8]

20. yüzyılda Mısır

20. yüzyılın Mısır'ında Said Prensi (anlamı Yukarı Mısır Prensi) terimi unvan olarak ilk defa Kral I. Fuat'ın oğlu ve vârisi Prens Faruk tarafından kullanıldı. Prens Faruk'a 12 Aralık 1933'te resmi olarak Said Prensi adı verildi.[9]

Mısır Monarşisi 1953 yılında 1952 devrimi ile kaldırılmış olsa da unvan Said Prensi Muhammed Ali ve Şeyh Beja Khawr al' Allaqi tarafından kullanılmaya devam etti.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Ermann & Grapow, op.cit. Wb 5, 227.4-14
  2. ^ Ermann & Grapow, op.cit. Wb 4, 477.9-11
  3. ^ The Encyclopedia Americana Grolier Incorporated, 1988, p.34
  4. ^ David, op.cit., p.149
  5. ^ Bard, op. cit., p.371
  6. ^ Chauveau, op.cit., p.68
  7. ^ Ballais, Jean-Louis (2000) "Chapter 7: Conquests and land degradation in the eastern Maghreb" p. 133 In Barker, Graeme and Gilbertson, David (2000) The Archaeology of Drylands: Living at the Margin Routledge, London, Volume 1, Part III - Sahara and Sahel, pp. 125-136, ISBN 978-0-415-23001-8
  8. ^ Ballais, Jean-Louis (2000) "Chapter 7: Conquests and land degradation in the eastern Maghreb" p. 134 In Barker, Graeme and Gilbertson, David (2000) The Archaeology of Drylands: Living at the Margin Routledge, London, Volume 1, Part III - Sahara and Sahel, pp. 125-136, ISBN 978-0-415-23001-8
  9. ^ Brice, William Charles (1981). An Historical Atlas of Islam. Leiden: Brill Publishers. s. 299. ISBN 90-04-06116-9. OCLC 9194288. 

Konuyla ilgili diğer yazılı kaynaklar

  • Bard, Katheryn A. and Shubert, Steven Blake (1999) Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt Routledge, London, ISBN 0-415-18589-0
  • Chauveau, Michel (2000) Egypt in the Age of Cleopatra: History and Society Under the Ptolemies Cornell University Press, Ithaca, New York, ISBN 0-8014-3597-8
  • David, Ann Rosalie (1975) The Egyptian Kingdoms Elsevier Phaidon, London, OCLC 2122106
  • Edel, Elmar (1961) Zu den Inschriften auf den Jahreszeitenreliefs der "Weltkammer" aus dem Sonnenheiligtum des Niuserre Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen, OCLC 309958651, in German
  • Ermann, Johann Peter Adolf and Grapow, Hermann (1982) Wörterbuch der Ägyptischen Sprache Akademie, Berlin, ISBN 3-05-002263-9, in German

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır</span> Kuzeydoğu Afrikada varolmuş bir antik medeniyet

Antik Mısır, Antik Çağ'daki medeniyetlerden biridir. Kuzeydoğu Afrika'da Nil Nehri'nin denize ulaştığı yarısı çevresinde yayılmış antik bir uygarlıktır. Uygarlığın yayıldığı bölge, bugünkü Mısır toprakları içinde yer almaktadır. MÖ 3.050 yılları civarında kuruluşundan önce, "Aşağı Mısır" ve "Yukarı Mısır" olarak ikiye ayrılmaktaydı. Uygarlık, MÖ 3.150 yılında ilk firavunun yönetimi altında Aşağı Mısır ve Yukarı Mısır'ı politik olarak birleştirdi. Bu politik birlik, izleyen 3 bin yıl boyunca sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Nemes</span>

Nemes eski Mısır'da firavunlar tarafında başa giyilen giysi. Nemes Ebu Simbel'deki bazı II. Ramses heykellerinde taç ile kombine edilmiş olarak görülür.

<span class="mw-page-title-main">Nil Deltası</span>

Nil Deltası, Nil Nehri'nin yayılarak Akdeniz'e döküldüğü Aşağı Mısır'da oluşan deltadır. Batıda İskenderiye'den, doğuda Port Said'e kadar yayılan delta, dünyanın en geniş deltalarındandır. Akdeniz kıyı şeridinin 240 kilometre (150 mi)'sini kaplar ve zengin bir tarım bölgesidir. Kuzeyden güneye delta yaklaşık 160 km uzunluğundadır. Delta Kahire'den nehrin biraz aşağısında başlar.

<span class="mw-page-title-main">Zünnûn-ı Mısrî</span>

Zünnûn-ı Mısrî veya Zû'n-Nûn el-Mısrî, tasavvuf felsefesinin kurucuları arasında gösterilen Mısırlı Arap düşünürdür. Tam ismi ise Zünnûn Ebû'l Faid Savban ibn İbrâhim el-Mısrî olarak bilinir.

Mısır Yahudileri, dünyanın hem en eski hem en yeni cemaatini oluşturur. Tam bir nüfus bilgisi bulunmasa da Mısır'daki Yahudi nüfusunun 2004 itibarıyla 100'den az olduğu düşünülür, bu sayı 1922'de 75 ila 80 bin arasındaydı. Tarihi yerli cemaatin çekirdeğini Rabinik ve Karay Yahudileri oluşturur. İspanya'dan kovulmanın ardından Mısır'a daha çok Sefarad ve Karay yerleşmiştir. Nüfus, Süveyş Kanalının açılmasının ardından artan ticaret olanakları sebebiyle yükselişe geçti. Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı topraklarda yaşayan Yahudiler Mısır'ın ana şehirlerine yerleşip modern cemaatin ticari ve kültürel elit tabakasına girdiler. 19. yüzyılın sonlarında Avrupa'da yaşanan pogromlardan kaçan Aşkenaz cemaati çoğunlukla Kahire'nin Darb el Barabira çeyreğinde toplanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">II. Mentuhotep</span> Antik Mısırın 11. Hanedanı döneminde 51 yıl hüküm süren bir firavun

II. Nebhepetre Mentuhotep Antik Mısır'ın 11. Hanedan'ı döneminde 51 yıl hüküm süren bir Firavun'dur. Tahtta bulunduğu 39 yıl boyunca Mısır'ın çeşitli sorunlarla mücadele ettiği Birinci Ara Dönem denilen dönemde ekonomik ve siyasi problemlerle uğraştı ve sonunda Mısır'ı yeniden bir araya getirdi. Dolayısıyla Mısır Orta Krallık Döneminin ilk firavunu olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Palermo Taşı</span>

Palermo Taşı Antik Mısır'ın Eski Krallık döneminden kalma Kraliyet Yıllıkları olarak bilinen bir dikili taşın geniş bir parçasıdır. Bu parça Mısır ilk hanedan döneminden Beşinci Hanedan dönemine kadar olan Mısır firavunlarının isim kayıtlarını içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Teb</span> Antik Mısırın şehirlerinden birisinin Yunanca ismi

Teb, Thebes, Thebai veya Mısır dildeki adıyla Waset, Nil Nehrinin kıyılarına kurulmuş ve Akdeniz'in yaklaşık olarak 800 km güneyinde yer alan Antik Mısır'ın önemli şehirlerinden biridir. Yukarı Mısır'ın dördüncü nomunun ana şehridir ve Orta Krallık ve Yeni Krallık dönemlerinde uzun süre Mısır'a başkentlik yapmıştır. Nübye ve Doğu Çölüne yakın lokasyonda bulunan şehir aynı zamanda bir ticaret rotalarının üzerindeydi. Aynı zamanda dini bir merkez olan şehir, Antik Mısır'da en saygı duyulan şehirlerindendi. Şehir, Nil Nehrinin yakasına yayılmıştır. günümüzde Nil'in doğu tarafında Luxor kenti ve Karnak ve Luksor Tapınaklarının harabeleri, batı tarafında ise Teb Nekropolü bulunmaktadır. 1979 senesinde UNESCO Dünya Mirası listesine dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır hanedanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Mısır Hanedanları listesi aynı aileden gelen ve ortak bir kökeni paylaşan yöneticiler listesidir.

Agilika, Mısır'ın güneyinde Nil'de kurulu olan Aşağı Asuan Barajı'nda bir adadır.

<span class="mw-page-title-main">Neith</span> Antik Mısır tanrıçası

Neith, ilk ve birincil yaratıcı olduğu söylenen erken bir eski Mısır tanrısıydı. Evrenin ve içerdiği her şeyin yaratıcısı olduğu söyleniyordu ve nasıl işlediğini o yönetiyor. Bilgeliğin, dokumanın, kozmosun, annelerin, nehirlerin, suyun, doğumun, avlanmanın, savaşın ve kaderin tanrıçasıydı. Savaşçı bir tanrıçaydı.

<span class="mw-page-title-main">Ash (tanrı)</span>

Ash, Eski Mısır'da vahaların ve batı Nil Deltası'nın üzüm bağlarının tanrısıdır. Vasıfları nedeniyle iyi huylu bir tanrı olarak görülüyordu. Flinders Petrie, Saqqara'ya yaptığı 1923 yılında yaptığı keşif seferinde Eski Krallık zamanına dayanan şarap kavanozu mühürlerinde Ash'e birkaç atıf keşfetti: "Ash tarafından tazelendim" yaygın bir yazıttı.

<span class="mw-page-title-main">Raet-Tawy</span> Antik Mısırlı güneş tanrısı

Raet (Rˁỉ.t) veya Raet-Tawy (Rˁỉ.t-tȝ.wỉ), Ra'nın dişi yönü olan eski bir Mısırlı güneş tanrısıdır. Onun adı basitçe Ra'nın isminin dişi formudur. Raet-Tawy'nin uzun adı "İki Ülkenin Raeti" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Werethekau</span>

Werethekau eski bir Mısır tanrısıydı. Doğaüstü güçlerin kişileştirilmesi olarak hizmet etti.

Ulusal Kardeşlik Partisi (Arapça: حزب الاخاء الوطني, romanize: Hizb el-Ikha el-Watani, kısaca UKP) 1930/1931'de Yasin el-Haşimi, Naci es-Suveydi ve Reşid Ali Geylani tarafından kurulan bir Irak siyasi partisiydi. Pan-Arabist ve güçlü bir milliyetçi partiydi, Britanya İmparatorluğu'na karşı muhalefetle ilişkilendirildi. Kuruluşundan 1936 darbesine kadar Irak hükûmetlerine egemen oldu.

Mısır Radyo ve Televizyon Birliği (ERTU), Mısır merkezli bir devlet televizyon ağıdır. 1971 yılında kurulmuştur. Merkezi Kahire'de yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Levanten koridoru</span> Afrikayı Avrasyaya bağlayan coğrafi koridor

Levanten koridoru, kuzeybatıda Akdeniz ile güneydoğuda çöller arasında Afrika'yı Avrasya'ya bağlayan nispeten dar bir şerittir. Bu koridor, Avrasya ve Afrika arasındaki hayvanların göçlerinin kara yoludur. Özellikle erken homininilerin Afrika'dan Avrasya'ya Levanten koridoru ve Afrika Boynuzu yoluyla yayıldığına inanılıyor. Koridor adını Levant'tan almıştır.

II. Akrep, Kral Akrep olarak da bilinir, Yukarı Mısır'ın Protodinastik Dönemi'nde hüküm süren bir hükümdardı.

<span class="mw-page-title-main">Elefantin</span> ada

Elefantin Yukarı Mısır'daki Asvan şehrinin bir parçasını oluşturan Nil üzerinde bir adadır. Adadaki arkeolojik sitler, Ebu Simbel ve Filai dahil olmak üzere Yukarı Mısır mimarisinin diğer örnekleriyle birlikte 1979'da UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dev Memnon Heykelleri</span>

Dev Memnon Heykelleri, Teb Nekropolü'ndeki en büyük tapınak olan III. Amenhotep Tapınağı'nda bulunan Firavun III. Amenhotep'in iki büyük taş heykelidir. Antik Yunanlılar ve Romalıların yanı sıra erken modern gezginler ve Mısırbilimciler tarafından da iyi bilinen heykeller MÖ 1350'den beri ayakta durmaktadırlar. Heykeller, MS 20 ile 250 arasına tarihlenen Yunanca ve Latince 107 Roma dönemi yazıtını barındırır. En kuzeydeki heykelin üzerindeki bu yazıtların çoğu, heykelin o zamanlar -yanlışlıkla- temsil ettiği düşünülen Yunan mitolojik kralı Memnon'a atıfta bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.