Yortanlı Barajı
| Yortanlı Barajı | |
|---|---|
 | |
| Havza | |
| Konum | Bergama, İzmir, Türkiye |
| Koordinatlar | 39°13′42″K 27°19′28″D / 39.22833°K 27.32444°D |
| Genel bilgiler | |
| Amaç | Sulama |
| Durum | Kullanımda |
| İşletme | Devlet Su İşleri |
| Tür | Dolgu baraj |
| Gövde dolgu tipi | Toprak |
| Gövde hacmi | 2.400.000 m3 (3.100.000 cu yd) |
| Yükseklik | 53 m (174 ft) |
| Oluşturduğu Göl | Yortanlı Baraj Gölü |
| Akarsu (giden) | Yortanlı Çayı |
| Su hacmi | 67,25 hm3 (67.250.000 m3) |
| Göl alanı | 4,25 km2 (1,64 sq mi) |
| Sulama alanı | 7.356 ha (18.180 akre) |
Yortanlı Barajı İzmir'in Bergama ilçesi merkezinin 18 km. kuzeydoğusunda Yortanlı Deresi üzerinde yer alır. Yapımı tamamlanmış olmakla birlikte, baraj su toplama alanı içinde yer alan Allianoi antik kalıntılarının kurtarılabilmesi için süren polemikler nedeniyle devreye girmemiştir.
Toprak gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 2.400.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 53,00 m., normal su kotunda göl hacmi 67,25 hm³, normal su kotunda göl alanı 4,25 km²'dir. Baraj 7.356 hektarlık bir alana sulama hizmeti verecektir.
Tarihçe
1963 yılında Kınık Ovası’nın sulanması amaçlı ilk proje Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından Kuzey Ege Havzası Araştırma Raporu içinde Paşaköy Barajı olarak önerilmiştir. 1970 yılında D.S.İ.'nin yaptırdığı Bakırçay Havzası Master Plan Raporu içinde Yortanlı Barajı ve Çaltıkoru Barajı'nın bugünkü yerlerinde inşa edilmeleri ve Kınık Ovası'nın kanaletli bir şebeke ile sulanması öngörülmüştür. 1981 yılında Bakırçay Kınık Projesi Planlama Raporu başlığı altında tekrar detaylı olarak ele alınmış ve her iki barajın yapımı uygun bulunmuştur. Kesin projeler Yortanlı Barajı için 1985'te, Çaltıkoru Barajı için 1986'da, Kınık Ovası sulaması için ise 1988 yılında, D.S.İ. tarafından hazırlanmıştır. Bakırçay-Kınık Projesi 1986 yılında uygulama programına girmiştir. Yortanlı ve Çaltıkoru Barajı ile Kınık Sol Sahil Sulama inşaatlarına 1993 yılında başlanılmıştır.
Yortanlı Barajı'nın Önemi
Yortanlı barajı 17.107 hektarlık Kınık sulamasının %43’ü olan 7.356 hektar tarım arazisine yılda ortalama 37 milyon m³ sulama suyu verecektir. Yortanlı barajı akarsu tabanından itibaren 53 m yüksekliğinde toprak dolgu tipinde bir barajdır. Yortanlı barajı potansiyeli itibarıyla Bakırçay-Kınık Projesinin anahtar tesisi durumundadır. Yortanlı barajının bir bütün olarak fiziki gerçekleşme oranı %95 dır. Hâlen devam eden baraj inşaatında, ana su tutucu yapı olan baraj gövdesinde toprak dolgu çalışmalarına devam edilmektedir. Çevirme tüneli ve dolusavak inşaatı tamamlanmıştır. Baraj gölü altında kalacak olan Bergama-İvrindi devlet yolunun güzergahında değişiklik yapılmış olup yeni yol inşaatı büyük ölçüde tamamlanmıştır.
Bakırçay-Kınık projesi sulama alanı içinde bulunan 5.600 çiftçi ailesinin sulama ile artan ürün verimi sonucu gelirleri artacaktır. Proje ile ayrıca 6.000 kişiye yeni iş olanağı sağlanacaktır. Kınık ilçesi kırsal nüfusu 2000 nüfus sayımına göre 18.973 kişi olup proje ile yaratılan yeni iş olanakları kırsal nüfusun %32’sine eşdeğerdir.
Bakırçay-Kınık projesinin 17.107 hektarlık sulama alanında yılda 52,5 milyon TL'lik net gelir artışı sağlanacaktır. Yortanlı barajı sulama alanında geçimini tarım yaparak sağlayan ortalama bir çiftçi ailesinin yıllık gelirinde normal gelirine ek olarak 8.600 TL'lik bir artış olacaktır.
Bakırçay-Kınık projesinin gerçekleşmesiyle sulama alanı içinde kalan tarımsal arazilerde pamuk üretiminin 26 bin ton’a, domates üretiminin 450 bin ton’a, hububatın 8 bin ton’a sebze üretiminin 107 bin ton’a ve patates üretiminin 29 bin ton’a ulaşması beklenmektedir.
Türkiye sanayi domatesi üretiminde ABD ve İtalya'dan sonra dünyada 3. sıradadır. Türkiye’de mevcut sanayi domatesi üretiminin %40 Kınık ovasındaki tarım alanlarında yapılmaktadır.
Allianoi (Paşaılıcası Kurtarma Çalışmaları)
Yortanlı barajının aks yerinde ve göl alanında varlığı bilinen ve bulunması olası eski eserlerin kurtarma kazıları yapılarak belgelenmeleri ve kurtarılmalarını sağlamak üzere, baraj inşaatı ihalesinin hemen sonrasında DSİ, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile bir protokol imzalamıştır. 4 Mayıs 1994 tarihinde imzalanan protokola göre kurtarma kazıları için ilk ödenek derhal sağlanmış ve kazılara 17 Ekim 1994 tarihinde Bergama Müze Müdürlüğünce başlanılmıştır.
Yortanlı barajı inşaatının Türkiye yatırım programlarındaki parasal kısıtlamalar nedeniyle ihtiyaç duyulan ödenek miktarını alamamasına karşın, DSİ, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğünce istenilen kurtarma kazısı ödeneklerini öncelikle ve hiçbir eksiltmeye gitmeksizin tümüyle karşılamıştır. Tarihî eserlere büyük değer veren ve kurtarılmalarını daima ön planda tutan Genel Müdürlüğümüz yaklaşımının bir sonucu olarak, Yortanlı barajı kurtarma kazılarına 1994 ile 2005 yılları arasındaki 12 yıllık dönemde 2007 yılı fiyatlarıyla toplam 3,17 milyon TL ödenek ayrılmış ve DSİ’ce Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğüne aktarılmıştır. Bu miktar Yortanlı barajı inşaatı için devletçe verilen ödeneğin %10'dur. Ayrıca nakdi katkının dışında kazı çalışmaları sırasında ihtiyaç duyulan araç, gereç, makine, su pompası gibi çok çeşitli donanım Devlet Su İşleri tarafından sağlanmıştır. Paşaılıcası arkeolojik kazı alanının kış aylarında olası taşkınlara karşı korunması amacıyla da kazı alanına komşu Yortanlı Deresinde ıslah çalışmaları Devlet Su İşlerince gerçekleştirilmiştir. DSİ tarafından hazırlanan koruma projesi İzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından uygun görülmüştür. Bilim Kurulunun görüşünün bildirilmesini müteakip barajda su tutulma işlemlerine başlanacaktır.
