Yorgo Hacıdimitriadis'in Aşkale-Erzurum Günlüğü (1943)

Yorgo Hacıdimitriadis'in Aşkale-Erzurum Günlüğü (1943), İkinci Dünya Savaşı yıllarında uygulanan Varlık Vergisi’nin kurbanlarından olan un tüccarı Yorgo Hacıdimitriadis'in 22 Mart 1943'te trenle yollandığı Erzurum Aşkale'deki çalışma kampında tuttuğu günlüklerinden yararlanılarak hazırlanan 2011 basımı kitap. Ayhan Aktar'ın yayına hazırladığı kitap İletişim Yayınları'ndan çıkmıştır.^[1]

Aşkale'ye gönderildiği dönemde 60 yaşında olan 1883 Niğde doğumlu Hacıdimitriadis İstanbul’da yaşayan bir Rum tüccardır ve 138.000 liralık vergi borcunun 5.590 lirasını ödeyebildiği için 5. kafile ile Erzurum’a yollanmıştır.^[2] Hacıdimitriadis 22 Mart ile 10 Ağustos 1943 tarihleri arasında tuttuğu günlüğünde geçirdiği fiziksel ve duygusal travmaları anlatır.^[3] Aktar’a bu günlüğü, 2005’te Atina’da katıldığı bir konferansta tanıştığı, Hacıdimitriadis’in torunu Niki Stavridi vermiştir. Günlük 2010 yılında Yunanistan’da da yayımlanmıştır.

Kitapta günlüklerin yanı sıra Ayhan Aktar'ın, Varlık Vergisi uygulamasına ilişkin bir yazısı, dönemin İstanbul Defterdarı Faik Ökte hakkında bir biyografik araştırma ve İstanbul’un ticaret hayatında gayrimüslimlerin konumuna ilişkin iki yeni çalışma, gazeteci Feridun Kandemir’in Aşkale izlenimlerinden seçmeler ve Aşkale-Erzurum, Eskişehir-Sivrihisar kamplarına yollanan gayrimüslimlerin isim listeleri de yer alır.^[4]

Aktar kitabını, Varlık Vergisi mükelleflerine yapılan zulme şahit olup görevlerinden istifa eden iki maliye müfettişinin, İhsan Arat ve Ekrem Türkay'ın anısına ithaf etmiştir. "Şimdi 2011 yılındayız. Artık Varlık Vergisi’nin nasıl bir felâket olduğu hakkında akademik çalışmalar yapılmış, romanlar yazılmış, hatta bir film çevrilmiş ve birçok televizyon kanalında tartışma programları düzenlenmiştir. Bütün bunlara rağmen, hâlâ bu ülkede birilerinin “bilirkişi” rolüne soyunarak yaklaşık 69 yıl sonra Varlık Vergisi rezaletini savunabilmeleri çok hazindir. Benim gibi “tarihle yüzleşmekten” yana olan insanların üzerine düşen görev, vicdan sahibi Maliye Müfettişleri olan merhum İhsan Arat ve Ekrem Türkay’ın hâtıraları önünde saygıyla eğilmekten ibarettir. Bu kitabı onlara ithaf ediyorum."^[5]