Yongle Ansiklopedisi

Yongle Ansiklopedisi veya Çince adıyla Yongle Dadian (English /jɒŋlə/) veya (Çince (geleneksel): 永樂大典; Çince (basitleştirilmiş): 永乐大典; pinyin: Yǒnglè Dàdiǎn; Wade–Giles: Yung-lo Ta-tien; lit. 'Great Canon of Yongle') Çince derlenmiş ve altı yüz yıl boyunca dünyanın en büyük ansiklopedisi olarak kabul görmüştür. Ming Hanedanlığı (MS. 1368-1644) hanlarından Yongle Han (yönetim dönemi MS. 1402-1424) tarafından MS. 1403-1408 yılları arasında hazırlatılarak tamamlanmıştır. Toplamda 11.095 ciltten oluşan ansiklopedinin çoğu cildi 19.yy'da Çin'in İngilizler tarafından işgal edildiği Afyon Savaşları döneminde kaybolmuş ve geriye sadece 400 ciltten daha azı kalmıştır. Günümüzde 221 cildi Çin Ulusal Kütüphanesi'nde (Zhōngguó Guójiā Túshūguǎn) bulunmaktadır ve geri kalanı ise Çin'in sekiz farklı bölgesine dağıtılmıştır.^[1]

İçeriği

Yongle Dadien geleneksel Çin adeti üzerine konularına göre düzenlenmiştir. Qin hanedanlığı öncesinden, Ming Hanedanlığının ilk dönemlerine kadar olan neredeyse her konuda 8000 yazılı kaynağı toplayarak korumuştur. Astronomiden, coğrafya, toplumsal yaşam, sevilen nesneler, yin ve yang kuramı, Budacılık, Daoculuk, aletler ve teknolojiye kadar ne varsa ve daha birçok konu içinde yer almıştır.

Hazırlanış Süreci

Ansiklopedinin hazırlanışını Yongle Han bizzat kendisi yürütür. Han kendisinden önce de var olan ve sadece devlet idaresine ait resmi belgeler veya diğer büro işlerini kayıt altına alan Hanlin Akademisi'ni görevlendirir. Çoğu akademide görev alan 100 kişilik uzman ekip Edebiyat Toplu Eserleri adı altında bir el yazması hazırlar ancak Han tarafından bu çalışma yeterli bulunmaz. O güne kadar birikmiş her konuyu içeren bir toplu eser hazırlanmasını ister ve bunun üzerine Yongle Dadien diye anılan bu dev ansiklopedi ortaya çıkar.

Ansiklopedinin sayfaları alışılagelenden daha büyük sayfalardan oluşturulmuş, sayfalar bir yanından birbirine tutturulmuş ve birer kalın kapakla korunmuştur. Başlıklar ve yazanların ismi hanlığın özel kırmızı mürekkebi ile yazıldığı için hanedanlık ürünü olduğu anlaşılmıştır.

Kaynakça

^ "Yongle Encyclopedia". www.wdl.org. 1403. 24 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2021.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Yongle Encyclopedia ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Digitized chapters of the Encyclopedia:
- 221 chapters 24 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. held by the National Library of China in Beijing (online via the World Digital Library)
- 49 chapters 25 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. held by the British Library in London
- 9 chapters 25 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. held by the Chester Beatty Library in Dublin
Davis, Donald G.; Cheng, Huanwen (1996). Destruction of Chinese books in the Peking Siege of 1900. 62nd IFLA General Conference. Pekin.
China to Digitalize World's Earliest Encyclopedia 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. People's Daily Online. April 2002 - aspirations, pending approval.
Biggest and Earliest Encyclopedia. chinaculture.org.
Experts Urge Collectors To Share World's Earliest Encyclopedia 31 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. china.org.cn. April 2002.

İlgili Araştırma Makaleleri

Han Ulusu ya da Han Çinlisi Çin'de yaşayan en büyük etnik gruptur. Çin nüfusunun %92'sini ve dünya nüfusunun yaklaşık %19'unu oluştururlar. Türkçede Çinli kelimesi Han Ulusuna eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin Hanedanı</span>

Çin Hanedanı, MÖ 221 - MÖ 206 yılları arasında Çin'i yönetmiş ilk hanedandır. Qin Hanedanlığı adını bugün Gansu ve Shaanxi eyaletlerinin kalbinde bulunan Qin bölgesinden alır. Qin Hanedanlığı'nın gücü, Shang Yang'ın MÖ 4. yüzyılda Savaşan Devletler Çağı'ndaki kanunlarda yaptığı legalist reformlarla artmıştır. MÖ 3. yüzyılın ortalarında ve sonlarında, Qin Hanedanlığı güçsüz Zhou Hanedanlığı'ndan başlayıp kalan diğer altı savaşan devleti de fethetmiş ve tüm Çin üzerinde kontrol elde ederek yönetimi tek çatı altında toplamıştır.

Han Hanedanı, Çin'de MÖ 206 – MS 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedanıdır. Dönemin önemli klanlarından Liu tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Şian</span> Çinde bir şehir

Şian, Çin'de bir şehir olup Şensi bölgesinin başkentidir. Kent Çin'nin dört büyük tarihi başkentinden birisidir. 3100 yıllık tarihiyle Çin'in en eski şehirlerinden birisi olan Şian; Ming Hanedanından önce Çang'an olarak bilinmekteydi. Yaklaşık 13 milyon nüfusa sahip Şian'da halkın %99,1'ini Han Çinlileri oluşturmakla beraber azınlık olarak yaklaşık 50.000 Hui Müslüman vardır. Şian'da yedi adet cami bulunmakta olup en büyüğü ise Büyük Cami'dir.

<span class="mw-page-title-main">Geleneksel Çin tıbbı</span> Çindeki geleneksel tıp

Geleneksel Çin Tıbbı (GÇT),, Antik Çin'de ortaya çıkıp günümüze dek süregelen ve doğu Asya'da yaygın olarak kullanılan, temeli Dao Evren Anlayışına dayanan hekimlik bilgilerinin tümüne denir. MÖ 2500-300 arasında binlerce yıl boyunca hekim ve çırak ilişkisiyle geliştirilen ve aktarılan bilgi ve deneyimler yığılarak birikmiştir. Qin Hanedanlığı'ndan itibaren ise tüm klasik eserler sistematik bir düzen içinde tekrar yazıya geçirilmiş ve Çin Tıbbı da bu klasikler arasında yer almıştır. Hekimlik alanında Huang Di- Nei Jing adlı eser yazılı en eski tıbbi kaynak olduğu gibi günümüzde de Çin Tıbbı'nda başvuru kitabı olarak kullanılmaktadır. Huang Di, efsanevi bir karakter olarak anlatılsa da özünde bu tıbbı eserin, birçok hekimin deneyim ve yöntemlerinin derlemesi olduğu görüşü hakim dir. Rahatsızlıkların kökeni incelenirken Dao evren anlayışı ilkelerini temel alır. Sinosfer'de binlerce yıldır yaygınca kullanılmaktadır. Çin Tıbbı'nda, akupunktur, Çin Tıbbı bitkileri, Çin Tıbbı beslenmesi, çigong, tuina, kupa çekme, vs. gibi tedavi yöntemleri bir bütün olarak uygulanır. Çin Tıbbı'nın kuramsal yapısını, Çi ve Kan kuramı, Yin Yang ve Beş Unsur karşıtlık ve döngüsellik ilkeleri, Zang Fu Kuramı gibi kök kuramlar üzerine örmüştür.

Huiler,, Çin Halk Cumhuriyeti'nin 56 resmî etnik grubundan biri olan bir etno-dinî topluluktur. Huiler, dil ve fiziksel yapı açısından Han ulusu ile aynı olup İslam dinine bağlıdırlar. Dilleri Çince olan Huilerin dinî kelime hazinelerinde geniş kapsamlı Arapça, Farsça ve Türkçe kökenli kelimeler de mevcuttur.

Kağılık İlçesi,, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin batısında, Kaşgar İli'inde bir İlçedir.

Wei Hanedanı, Üç İmparatorluk döneminde Çin üzerinde hakimiyet mücadelesi veren devletlerden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çin imparatoru</span>

Çin İmparatoru, MÖ 221'de Qin Hanedanı'nın kurulmasından Qing Hanedanı'nın 1912'de yıkılmasına kadar Çin hükümdarlarının unvanıydı. İmparator, aynı zamanda "Cennetin Oğlu" olarak kabul edilmekteydi. Uygulamada, çoğunlukla olsa da Çin'de her imparator yüksek güç sahibi değildi.

<span class="mw-page-title-main">Guangwu</span>

İmparator Guangwu, Çin'in Han Hanedanı'nın imparatoru ve Doğu Han Hanedanı'nın kurucusudur. Saltanatı MS 25'ten MS 57 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Niya harabeleri, Çin'in Sincan eyaletinde, Tarım Havzası'nın güney kenarında, modern Niya ilinin yaklaşık 115 kilometre (71 mi) kuzeyinde bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. Antik site ana dilinde Caḍ́ota Han Hanedanlığı döneminde Çince Jingjue olarak biliniyordu.. Bölgede çok sayıda arkeolojik eser ortaya çıkarılmıştır.

Yumen Geçidi veya Yeşim Kapısı veya Yeşim Kapısı Geçidi, bugünkü Çin'in Kansu Eyaletinde Dunhuang'ın batısında bulunan Çin Seddi üzerindeki bir geçidin adıdır. Han Hanedanlığı sırasında, İpek Yolu'nun aştığı bir geçitti ve eski Batı Bölgeleri olarak adlandırılan Orta Asya ile Çin'i birbirine bağlayan tek yoldu. Sadece güneyde, İpek Yolu'nun da önemli bir noktası olan Yangguan Geçidi bulunmaktaydı.

Çin Ansiklopedisi, ilk geniş girişli Çince modern ansiklopedidir. Çin Ansiklopedisi Yayınevi tarafından 1978'den bu yana yayınlanmakta olup 1980'de astronomi üzerine bir ciltle başlayarak her seferinde bir cilt yayınlandı ve son cildi 1993 yılında tamamlandı. Ansiklopedi, 74 cilt ve 80.000'den fazla maddeden oluşmaktadır. Her konu içinde 66 numaralı konuya göre düzenlenmiş, girişler birçok modern Çince sözlükte olduğu gibi pinyin ile düzenlenmiştir. 2015 yılında bir Uygurca baskısı yayınlandı.

Geç Dönem Ming Hanedanlığı'ndaki Büyük Veba, Çin'deki Ming Hanedanlığı'nın son dönemi olan 1633 ve 1644 yılları arasında yaşanan büyük bir veba salgınıdır. Salgın 1633'te Şansi Eyaletinde başladı ve 1641'de Pekin'e ulaştı. Veba 1643'te 200.000'den fazla insanın ölümüne neden oldu ve 1644'te Ming Hanedanlığı'nın çöküşüne katkıda bulundu.

Han Yu veya onursal adıyla Tuizhi, Tang Hanedanı döneminde yaşamış bir Çinli şair, bilgin ve devlet adamı. Neokonfüçyüsçülüğün gelişimini önemli ölçüde etkilemiş olup Çin edebi geleneği üzerindeki etkisi nedeniyle Dante, Shakespeare veya Goethe ile karşılaştırılan Han Yu, siyasette güçlü bir merkezi otorite ve kültürel konularda sağlamlıkla durdu.

Ming, Çin'in Doğu Han Hanedanı'nın ikinci imparatorudur. Saltanatı MS 57'den MS 75 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Zhang (Han)</span>

Zhang, Çin'in Doğu Han Hanedanı'nın üçüncü imparatorudur. Saltanatı MS 75'ten MS 88 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Jing Fang, doğum adı Li Fang, mahalli isim Junming, Han Hanedanlığı döneminde bugünkü 東郡頓丘 'da doğdu. Çinli bir müzik teorisyeni, matematikçi ve astrologdu. Daha çok müzik ölçümleri alanındaki çalışmalarıyla tanınmasına rağmen, ay ve güneş tutulmalarının temel mekaniğini de doğru bir şekilde tanımlamıştır.

Huochong Çincede El topu için kullanılan genel bir isimdir. Teyit edilmiş en eski metal huochong, tarihi üzerine işlenmiş 1298 yılına ait bronz bir el topudur.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.