Yol Türküsü (film)
| Pather Panchali (পথের পাঁচালী) | |
 "Yol Türküsü" (Pather Panchali) filminin sinema afişi | |
| Yönetmen | Satyajit Ray |
|---|---|
| Senarist | Bibhutibhushan Bandyopadhyay Satyajit Ray Bibhutibhushan Bandyopadhyay (roman) |
| Müzik | Ravi Shankar |
| Görüntü yönetmeni | Subrata Mitra |
| Kurgu | Dulal Dutta |
| Stüdyo | Batı Bengal Hükümeti |
| Dağıtıcı | Sony Pictures Classics Columbia TriStar (DVD) |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Dram |
| Renk | Siyah-beyaz |
| Yapım yılı | 1955 |
| Çıkış tarih(ler)i | 26 Ağustos 1955, Hindistan 22 Aralık 1958, ABD Nisan 1995, 14. İstanbul Film Festivali |
| Süre | 115 dakika 122 dak (Hindistan'da) |
| Ülke |  Hindistan |
| Dil | Bengalce |
| Bütçe | 3000 $ |
| Devam filmi | Aparajito (Yenilmez) 1956 |
| Diğer adları | Yol Türküsü (Türkiye) Yol Ağıtı (Türkiye, festival) La complainte du sentier (Fransa) Il lamento sul sentiero (İtalya) Apus Weg ins Leben - 1.: Auf der Straße (Batı Almanya) Ballade vom Weg (Doğu Almanya) Song of the Little Road (Uluslararası) Song of the Road The Lament of the Path The Saga of the Road |
Yol Türküsü,[1] 1955 Hindistan yapımı dramatik filmdir. Özgün adı Pather Panchali (Bengalce: পথের পাঁচালী) olan film 1970'lerde TRT'de Zorlu Yaşam adıyla,[2] Nisan 1995'te 14. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde de Yol Ağıtı adıyla gösterilmiştir.[3] Film uluslararası gösterimlerde Song of the Little Road adıyla da gösterilmiştir.
Senaryosunu Bengalli yazar Bibhutibhushan Bandyopadhyay'in aynı adlı yarı otobiyografik romanından kendisinin uyarlayıp yazdığı filmi Bengalli sinemacı Satyajit Ray yönetmiştir. Ray'in senaryosunun yazılmasına da katkıda bulunduğu filmin yapımcılığını Batı Bengal Hükûmeti üstlenmiştir. "Yol Türküsü" sanatçı bir aileden gelen Ray'in ilk sinema filmidir. Üniversitedeyken hümanist şair Rabindranath Tagore'la da tanışmış ve ondan dersler almış olan Ray,[4] Londra ziyaretinde İtalyan Yeni Gerçekçiliği sinema akımından çok etkilenmiş, hattâ akımın en ünlü filmi olan Vittorio De Sica'nın Bisiklet Hırsızları'nı seyrettikten sonra bu filmi yapmaya karar vermiştir.[5]
Tamamen amatör oyuncularla ve deneyimsiz bir teknik ekiple çekilen ve 3.000 dolar gibi komik derecede düşük bir bütçeyle tamamlanan "Pather Panchali" (Yol Türküsü), Satyajit Ray'in Apu Üçlemesi'ni oluşturan filmlerinin ilkidir. Üçlemenin diğer filmleri ise: 1956 tarihli Aparajito (Yenilmez) ve 1959'da tamamlanan Apur Sansar (Apu'nun Dünyası)'dır. Her üç film de Bandyopadhyay'ın kitaplarından uyarlanmış ve müzikleri Ravi Shankar tarafından bestelenmiştir.
1920'li yıllarda Bengal'in kırsalında geçen film, Apu adlı çocuğun yoksul ve umutsuz dünyasını anlatır. Bunu yaparken duygu sömürüsüne başvurmaz.
1947 yılında bağımsızlığını kazanmış olan Hindistan'dan çıkmış uluslararası çapta ilk önemli film olan "Yol Türküsü", 1956 yılında Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye'ye aday gösterilmiş aynı festivalde "İnsanlık Belgesi Ödülü" ve "OCIC Özel Mansiyon Ödülü" nü almıştır. Ayrıca "En iyi film" dalında Bodil Ödülü'nü kazanmış, BAFTA ödülüne de aday gösterilmiştir.
Konusu
Film 1920'li yıllarda Hindistan'ın Batı Bengal bölgesinde Nishchindipur köyünde yaşayan fakir bir aile hakkındadır. Nesillerdir bu köyde yaşayan ailenin reisi Harihar (Kanu Bannerjee) beceriksiz, kaderci ve hayalperest bir adamdır. Toprak sahiplerinin ufak tefek işlerine koşan, dini törenlerde de dualar ederek kıt kanaat ailesini geçindirmeye çalışan eski bir Budist rahibidir. Sürekli olarak gezginci tiyatrolar için piyesler ve şiirler yazma hayalleri kurar. Eğitimli olmakla öğünür ama bu karınlarını doyurmaya yetmemektedir. Gamsızdır, ölen kardeşinin borçlarını ödeyebilmek için atadan kalmış meyve bahçelerini bile komşularına bırakmıştır ancak bunun için pek tasalanmaz.
Kocasının aksine becerikli ve otoriter bir kadın olan karısı Sarbojaya (Karuna Bannerjee) ondan çok daha gerçekçidir. Evi çekip çeviren de odur. Evin iki çocuğu Durga (Uma Das Gupta) ve Apu (Subir Bannerjee)'nun sorumluluğu onun üzerindedir. Evde bir de iki büklüm yürüyen, dişleri dökülmüş ihtiyar halaları Indir Thakrun (Chunibala Devi) vardır. Sarbojaya, Indir halayı çocuklarından Durga'yı şımartmak ve onu komşuların bahçesinden meyve çalmaya teşvik etmekle, bir de mutfaktan sürekli yiyecek aşırmakla suçlar. Indir hala ara sıra bu konuda biraz aşırıya kaçtığında Sarbojaya'nın öfkesinden uzaklaşmak için yegane eşyaları olan su çanağını ve üzerinde oturduğu hasır örtüsünü yanına alarak, senli benli olduğu başka bir akrabasının evine sığınır. Bazı zamanlar Sarbojaya tarafından açık açık kovulduğu da olur.
Durga cana yakın, güzel ve hayat dolu bir kız çocuğudur. Komşunun bahçesinden (bir zamanlar kendilerine ait olan bahçe) çaldığı meyveleri ihtiyar halasıyla paylaşmaktan ve onunla vakit geçirmekten çok mutludur. Zaten kendisini ailede en çok halasına yakın hisseder. Mahallelerinden sıklıkla geçen seyyar tatlıcıdan bir şeyler satın alacak paraları bile yoktur, ama satıcının peşinden mahalle mahalle giderler ve başka çocukların yaptıkları alışverişleri seyrederler. Durga mahallenin 'fakir kızı' olarak aşağılanmaktan hoşlanmaz ama buna katlanmak durumundadır. Mahalledeki kızlardan birinin süslü kolyesini çalarak saklar. Sorulduğunda bunu inkâr edecektir. Kolyesi çalınan kızın annesi evlerine hesap sormaya gelince Durga kendi annesinden sıkı bir dayak yer.
Durga'nın erkek kardeşi yeni yetme Apu ise her şeyi gözlemlemekle yetinir. İki kardeş bir yandan iç parçalayan bir yoksulluğu ve çaresizliği aileleriyle birlikte iliklerine kadar yaşarlarken diğer yandan da çocukluklarını keyifle ve doyasıya yaşarlar. Çevrelerindeki ormanlar onların oyun alanıdır. Evlerinden biraz uzaklaştıklarında hayatlarında ilk kez buharlı bir tren görürler ve büyülenirler. Dönüşte ormanda Indir halanın ölüsünü bulurlar, oturur vaziyette kalbi durmuştur bu çok yaşlı kadının. Yaşadıkları her acı deneyim onları biraz daha olgunlaştırır.
Artık kendi köyünde iş bulmakta zorlanan baba Harihar gurbete para kazanmaya gider. Onun yokluğunda aile daha da derin bir yoksulluğa gömülür. Sarbojaya evin bazı eşyalarını satarak idare etmeye çalışır. Sonunda Muson mevsimi de gelmiştir, hiç dinmeyen fırtına ve yağmurlar Durga'yı hastalandırır. Tıbbi yardım almak aile için ulaşılması imkânsız bir lükstür. Evleri fırtınada temellerinden sarsılırken Durga yüksek ateşten ölür. Baba Harihar sonunda eve döndüğünde kaybettiklerinin kazandıklarından çok daha fazla olduğunu acı içinde görür. Ailecek eşyalarını toparlayıp kente göçmeye ve orada yeni bir hayata başlamaya karar verirler. Bir kağnı arabasına sığan eşyalarıyla kente doğru yol alırlarken film sona erer.
Oyuncu kadrosu
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Kanu Bannerjee | Harihar Ray |
| Karuna Bannerjee | Sarbojaya Ray |
| Subir Bannerjee | Apu |
| Uma Das Gupta | Durga |
| Chunibala Devi | Indir Thakrun |
| Runki Banerjee | Küçük Durga |
| Reba Devi | Seja Thakrun |
| Aparna Devi | Nilmoni'nin karısı |
Satyajit Ray'in Apu Üçlemesi
Satyajit Ray 1955 yılında çektiği "Yol Türküsü" nün uluslararası alanda yarattığı büyük sansasyon üzerine ilk filmin kahramanı Apu'nun öyküsünün devamını da yapmaya karar verdi. 1956 ve 1959'da tamamlanan devam filmleri ilki kadar ses getirmedi. Bu üç filme birlikte "Satyajit Ray'in Apu Üçlemesi" adı verilmektedir.[6]
| Yıl | Özgün adı | Türkçe adı | Eser | Müzik |
|---|---|---|---|---|
| 1955 | Pather Panchali | Yol Türküsü | B. Bandyopadhyay | Ravi Shankar |
| 1956 | Aparajito | Yenilmez | B. Bandyopadhyay | Ravi Shankar |
| 1959 | Apur Sansar | Apu'nun Dünyası | B. Bandyopadhyay | Ravi Shankar |
Çekim öyküsü
"Yol Türküsü" (Pather Panchali) Satyajit Ray'in ilk filmidir. Ödenek yokluğundan film parça parça çekilebilmiş ve tam 5 yılda tamamlanabilmişti. Sonunda Batı Bengal Hükûmetinin mali desteği ile filmin tamamlanabilmesi mümkün olmuştur. Filmin uluslararası büyük başarısı üzerine hükûmet projeye desteğini sürdürmüş, o zamanki Hindistan Başbakanının da özel ilgisiyle daha sonra gelecek olan üçlemenin son iki filmi daha rahat tamamlanabilmişti.
Yönetmenin kendisi de dahil tüm ekip tamamen amatörlerden oluşuyordu. Hatta söylenenlere göre çekimlerin başladığı güne kadar ne Satyajit Ray tek bir sahne film yönetmiş; ne de kameraman tek bir makara film çekmişti. Oyuncular da tamamen amatörler arasından seçilmişlerdi. Hatta Apu rolünü oynayan çocuk Ray'in mahallesinde oturan komşulardan birinin oğluydu ve Ray'in karısı onu terasta otururken görmüş ve beğenmişti. Kameraman Subrata Mitra ise aslında bir fotoğrafçıydı ve hiç film kamerası kullanmamıştı. Ödünç aldığı 16 mm'lik bir film kamerasında alıştırma yaparak sinema kameramanlığını kendi kendine öğrenmişti. Ravi Shankar bile filmin müziğini yaptığında hiç tanınmamış bir sitar sanatçısıydı. O da sonradan dünya çapında ünlü olmuştur.[7]
Filmin dört dörtlük tamamlanmış bir senaryosu da ortada yoktu. Satyajit Ray aslında 1945 yılında filmin uyarlandığı kitabın çocuklar için yayımlanan bir versiyonunun resimlendirilmesiyle görevlendirilmişti. Ray çekimler sırasında senaryodan çok 10 yıl önceki bu kendi çizimlerine ve notlarına başvurmuştur. Çekimlere başlanacağı zaman kitabın yazarı Bibhutibhushan Bandyopadhyay ölmüş olduğu için telif hakları için karısından izin alınmıştır.
Film 3.000 dolar gibi çok düşük bir bütçeyle kotarılmıştır. Ray, ilk aşamada çekimleri finanse edebilmek için çok sevdiği long play plaklarını ve hayat sigortasını satmış, karısı da mücevherlerini rehinciye vermişti. Projenin ortasında bu paralar da suyunu çekince Bengal hükûmeti destek vermiş ve film o şekilde tamamlanabilmişti. Filmi Hollywood'da tanıtan kişi ise John Huston olmuştur. Filmin kurgusu yapılmamış ilk halini seyreden Huston filmden çok etkilenmiş ve Amerikan sinema camiasının dikkatine sunmuştur.[8]
Ödülleri
| Yıl | Ödül | Film Festivali | Ülke |
|---|---|---|---|
| 1955 |
| 3. Ulusal Film Ödülleri |  Hindistan |
| 1956 |
| 9. Cannes Film Festivali (1956) |  Fransa |
| 1956 | Vatikan Ödülü, Roma | -- |  İtalya |
| 1956 | Altın Carbao, Manila | -- |  Filipinler |
| 1956 | Liyakat Diploması | Edinburgh Uluslararası Film Festivali |  İskoçya |
| 1957 | En İyi Film, Selznick Altın Defne Ödülü | Berlin Uluslararası Film Festivali |  Almanya |
| 1957 |
| San Francisco Uluslararası Film Festivali |  ABD |
| 1958 | En İyi Film | Vancouver Uluslararası Film Festivali |  Kanada |
| 1958 | Film Eleştirmenleri Ödülü, En İyi Film | Stratford Film Festivali | Kanada |
| 1958 | Yabancı Dilde En İyi Film, Ulusal Eleştirmenler Kurulu Ödülü | -- | ABD |
| 1959 | En İyi Yabancı Film | New York Film Festivali | ABD |
| 1966 | Kinema Jumpo Ödülü, En İyi Yabancı Film | -- |  Japonya |
| 1969 | Avrupa Dışından Gelen En İyi Film | -- |  Danimarka |
Kaynakça
- ^ Dorsay, Atilla (1996). 100 Yılın 100 Filmi. Remzi Kitabevi. ss. sayfa 188. Türkçe isim için referans
- ^ Dorsay, Atilla (1995). 100 Yılın 100 Yönetmeni. Remzi Kitabevi. ss. sayfa 373.
- ^ "14. Uluslararası İstanbul Film Festivali". iksv.org. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.[]
- ^ "Satyajit Ray/bio" (İngilizce). IMDb. 15 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
- ^ "Satyajit Ray" (İngilizce). en.wikipedia.org. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
- ^ "The Apu Trilogy" (İngilizce). en.wikipedia.org. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009.
- ^ "The Apu Trilogy" (İngilizce). Chicago Sun-Times. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.
- ^ "Pather Panchali (1955)/trivia" (İngilizce). IMDb. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.
Dış bağlantılar
- Üçüncü Dünya Sineması[]
- IMDb'de Yol Türküsü
- allmovie.com'da "Pather Panchali"
- Roger Ebert'in eleştirisi2 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Epinions.com'da "Pather Panchali" analizi26 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Ambarish.com'da Satyajit Ray6 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
