Yirminci Hanedan

Mısır'ın Yirminci Hanedanı, MÖ 1189'dan MÖ 1077'ye kadar süren Eski Mısır Yeni Krallık döneminin üçüncü ve son hanedanıdır. 19. ve 20. Hanedanlar ayrıca Ramsesler dönemi olarak bilinen bir çağı oluşturur.

19. Hanedanlığın son firavunu Kraliçe Twosret'in ölümü üzerine, Setnakhte tarafından yaptırılan Elephantine stelinden kanıtladığı gibi, Mısır bir iç savaş dönemine girdi. Twosret'in iktidarının nasıl son bulduğu belirsizdir, hükümdarlığı sırasında ölmüş olabilir veya Setnakhte tarafından devrilmiş olabilir.^[1]

Setnakhte Mısır'daki durumu stabilize etti. Deniz Halkları tarafından yapılan bir işgal girişimini püskürtmüş olabilir. Oğlu III.Ramses yerine geçmeden önce yaklaşık 4 yıl hüküm sürdü.

III.Ramses, en çok Denyen, Tjekker, Peleset, Shardana ve Weshesh dahil olmak üzere Deniz Halklarının bir konfederasyonunu, Delta Savaşı ve Djahy Muharebesi'nde hükümdarlığının 8. yılında kesin bir şekilde yenmesiyle ünlüdür.^[2][3]

Ramses saltanatının 11. yılında, Libyalı işgalcilerden oluşan bir başka koalisyonu Mısır'da yenildi.

Saltanatının 12 ve 29. yılları arasında, yeni kültler yaratıp finanse ederek ve tapınakları restore ederek, Eski Mısır dininin çeşitli kültlerinin yeniden düzenlenmesi için sistematik bir program başlattı.

Ramses'in hükümdarlığının 29. Yılında, Set Maat köyünde (şimdi Deir el-Medina olarak bilinir) seçkin kraliyet mezarı inşaatçıları ve zanaatkârlar için yiyecek tayınlarının yapılamaması sonrasında, insanlık tarihinde kaydedilen ilk işçi grevi gerçekleşti.^[4]

III.Ramses'in saltanatı, küçük eşlerinden biri olan Kraliçe Tiye'nin oğlu Pentawer'i tahta çıkarmak amacıyla krala yönelik bir suikast girişimine karıştığı bir harem komplosuyla da bilinir. Darbe başarısız oldu,kral öldürüldü fakat meşru varisi ve oğlu IV.Ramses yaklaşık 30 komplocuyu tutuklayarak ve ölüme mahkûm ederek tahta çıktı.^[5][6]

IV.Ramses, saltanatının başlangıcında, Büyük Ramses'in projeleri ölçeğinde muazzam bir inşaat programı başlattı. Ramses, babasının Karnak'taki Khonsu Tapınağını genişletti ve muhtemelen Hatşepsut Tapınağı yakınlarındaki bir alanda kendi tapınağını kurdu.

IV.Ramses, babasının durumuyla benzer şekilde, işçilerine yiyecek tayın sağlanmasında sorunlar yaşadı. O zamanki Amon Başrahibi Ramessesnakht, işçilere erzaklarını vermeye gittiklerinde devlet yetkililerine eşlik etmeye başladı ve en azından kısmen Amon Tapınağı'nın sorumlu olduğunu, Mısır devletinin sorumlu olmadığını öne sürdü.

V.Ramses, MÖ 1143'te çiçek hastalığından öldüğü için 4 yıl gibi kısa bir süre hüküm sürdü. Hükümdarlığı sırasında işçilerin Ramses'in mezarı üzerinde çalışmayı "düşman korkusu" nedeniyle periyodik olarak bırakmaya zorlandığı görülüyor. Bu durum Mısır'daki istikrarsızlığın arttığını ve ülkeyi Libya akınına karşı savunmanın yetersiz kalındığını gösteriyor.

VI.Ramses yanlışlıkla mezarını Firavun Tutankamon'un mezarının üzerine inşa ettirmiştir. Böylece Firavun Tutankamon'un mezarı soygunlara karşı korunmuştur.

VII.Ramses'in tek anıtı mezarı KV1'dir.

VIII.Ramses'in bir yıl süren saltanatı hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmiyor. Saltanatından kalan tek anıt, VIII.Ramses'in kendisinden ziyade IX.Ramses'in oğlu Mentuherkhepeshef için kullanılan mütevazı mezardır.

IX.Ramses'in saltanatının 16. ve 17. yılları boyunca, ünlü mezar soygunu davaları gerçekleşti. Bir vezir komisyonu tarafından on kraliyet mezarı, Teb vatandaşlarının mezarları dikkatlice incelendi. Bunların çoğunun, tıpkı mumyası çalınan Firavun II.Sobekemsaf'nin mezarı gibi kırıldığı bulundu.^[7]

IX.Rameses'in hükümdarlığı sırasında inşaat projelerinin çoğu Heliopolis'teydi.^[8]

X.Ramses'in hükümdarlığı kötü bir şekilde belgelenmiştir. Kısmen Libyalı akıncıların tehlikesine bağlı olarak, işçilerin genel aylaklığı kaydedilmiştir.^[9]

XI.Ramses, 20. Hanedanlığın son firavunuydu. Onun hükümdarlığı sırasında Firavunun yetkileri o kadar zayıfladı ki güneyde Teb'deki Amon Başrahipleri Yukarı Mısır'ın fiili hükümdarları olurken Smendes, XI.Ramses'in ölümünden önce Aşağı Mısır'ı kontrol etti. Smendes sonunda Yirmi Birinci hanedanı Tanis'te kuracaktı.^[10]

Ondokuzuncu Hanedan döneminde olduğu gibi, bu hanedan da, III.Ramses'in varisleri arasındaki çekişmenin etkileri altında mücadele etti. Örneğin, III.Ramses'in üç farklı oğlunun sırasıyla IV.Ramses, VI.Ramses ve VIII.Ramses olarak iktidara geldiği bilinmektedir. Bununla birlikte hanedanlık, Mısır da bir dizi kuraklık, Nil'in normalin altındaki sel seviyeleri, kıtlık, iç huzursuzluk ve resmi yolsuzluklarla giderek daha fazla kuşatılıyordu.

20. Hanedanlığın firavunları yaklaşık 120 yıl hüküm sürdü. Firavunların çoğu Teb'teki Krallar Vadisi'ne gömüldü.

Firavun	Resim	Taht Adı / Prenomen	Saltanat(MÖ)	Mezar	Eş(ler)	Notlar
Setnakhte		Userkhaure-setepenre	1189 – 1186	KV14	Tiy-merenese	Tahtı selefi Twosret'ten gasp etmiş olabilir.
III.Ramses		Usermaatre-Meryamun	1186 – 1155	KV11	Iset Ta-Hemdjert Tyti Tiye
IV.Ramses		Usermaatre Setepenamun, later Heqamaatre Setepenamun	1155 – 1149	KV2	Duatentopet
V.Ramses / Amenhirkhepeshef I		Usermaatre Sekheperenre	1149 – 1145	KV9	Henutwati Tawerettenru
VI.Ramses / Amenhirkhepeshef II		Nebmaatre Meryamun	1145 – 1137	KV9	Nubkhesbed
VII.Ramses / Itamun		Usermaatre Setepenre Meryamun	1136 – 1129	KV1
VIII.Ramses / Sethhirkhepeshef		Usermaatre-Akhenamun	1130 – 1129
IX.Ramses / Khaemwaset I		Neferkare Setepenre	1129 – 1111	KV6	Baketwernel
X.Ramses / Amenhirkhepeshef III		Khepermaatre Setepenre	1111 – 1107	KV18	Tyti
XI.Ramses / Khaemwaset II		Menmaatre Setpenptah	1107 – 1077	KV4	Tentamun