Yezid bin Mühelleb

Yezid bin Mühelleb (Arapça: يزيد بن المهلب) (672-720) Emevîler döneminde vilayet valisi ve Abbâsîler döneminin başlarında önemli hale gelen Muhallabid ailesinin erken dönem bir üyesidir.

Hicri 78 (697-698 CE) yılında Halifeliğin doğu vilayetlerinin valisi Haccâc bin Yûsuf es-Sekafî, Yezid'in babası Mühelleb bin Ebi Sufra'yı Horasan valisi olarak atadı. Hicri 82 (701-702 CE) yılında Mühelleb'in oğlu Muğira öldü ve Mühelleb onun yerine Yezid'i gönderdi. Kısa süre sonra Mühelleb öldü ve Haccâc, Yezid'i Horasan valisi olarak atadı. Orada Yezid, Abd al-Rahman ibn Muhammed ibn el-Ash'ath'ın destekçileri olan eyaletine giren bazı isyancılar da dahil olmak üzere dış ve iç düşmanlarla karşı karşıya kaldı. Yezid onları mağlup etti. Yezid, Nizak'ın kalesini ele geçirdi ve onunla barıştı.

Hicri 85 (704-705 CE) yılında Haccâc, Yezid'i küçük kardeşi Mufaddal'ı Horasan valisi atadı. Haccâc'ın halefinin Yezid olacağına dair bir kehanetle karşılaşması ve Yezid'in Haccâc'ı endişelenecek kadar tehdit eden tek kişi olarak görmesi gibi çeşitli nedenler öne sürüldü. Haccâc, Yezid'i tutukladı ve işkence etti. Hicri 90 (708-709 CE) yılında Yezid kılık değiştirerek kaçarak Filistin'e gitti ve Süleyman bin Abdülmelik'e sığındı. Haccâc, kardeşi halife I. Velîd'e zincirler halinde Yezid'i göndermesi için baskı yaptı. Süleyman, kendi oğlunu Yezid'e zincirleterek halifeye yaklaştırdı ve Yezid'in güvenliği lehinde konuştu. Velîd bunu kabul etti ve Haccâc'a vazgeçmesini söyledi. Yezid, Süleyman'a geri döndü ve ikisi birbirine çok yakın oldular.

Hicri 96 (715 CE) yılında, Süleyman tahta çıkınca, Yezid'i Irak valisi atadı. Ertesi yıl, Süleyman Yezid'i Horasan valisi atadı. Yezid, Gürgan ve Taberistan'da bizzat savaştı. Hicri 99 (717-718 CE) yılında, yeni halife Ömer bin Abdülazîz, fethedilen topraklardaki insanlara, özellikle Soğdiana ve Türk halkları'na yaptığı işkenceler nedeniyle Yezid'i görevden aldı. Yezid, Basra'ya giderken yakalandı ve ondan çok hoşlanmayan Ömer'in önüne çıkarıldı. Ömer, Yezid'i tutukladı. Hicri 101 (719-720 CE) yılında Ömer hastalanınca Yezid kaçtı. Ömer öldü.

Yezid, Basra'ya yaklaştı. Birçoğu ona katıldı. Yeni halife II. Yezîd'e biat etmeyi reddetti. Kardeşlerini ellerinde tutanlara saldırdı, onları mağlup etti ve kardeşlerini serbest bıraktı. Oğlu Halid, Kufe'de tutuklandı ve ölene kadar hapishanede kaldığı Şam'a gönderildi. Yezid'e doğuya gitmesi tavsiye edildi, ancak bu tavsiyeye uymayı reddetti. Hicri 102 (720-721 CE) yılında Mesleme bin Abdülmelik ve Abbas bin Velid ona karşı güçleri komuta ettiler. 25 Ağustos'ta Mesleme'nin birliklerinin savaşa doğru ilerlemesi Yezid'in bazı adamlarının korkup, kaçmasına neden oldu. Yezid bunların başını kesti. Daha sonra doğrudan Mesleme'nin karşısına çıktı. Mesleme'nin süvarileri onu yakaladılar ve öldürdüler.

Mücadele devam etti. Vasit'te, Yezid'in oğlu Muaviye, babasının ölüm haberi üzerine, Yezid'i Hicri 99 yılında Ömer'e gönderen Basran valisi Adi bin Artat da dahil olmak üzere bazı mahkûmları idam etti. Muaviye ve Yezid'in ailesinin hayatta kalan diğer üyeleri Bahreyn'e sonra Kirman yakınlarına yelken açtı. Girişlerine izin verilmeyen Kandabil'e ilerlediler. İkisi hariç herkesin öldüğü muhteşem bir kavga oldu, o ikisi Zabulistan'a doğru yola çıktı. Yakalanan bazı çocuklar, başlarını kesen II. Yezid'e gönderildi.

• Büyük Farrukhan
• Kuteybe bin Müslim
• Muhammed bin Kasım es-Sekafî

• Muhammed bin Cerîr Taberî, v. 23 "The Zenith of the Marwanid House," transl. Martin Hinds, SUNY, Albany, 1990; v. 24 "The Empire in Transition," transl. David Stephen Powers, SUNY, Albany, 1989