İçeriğe atla

Yetmiş dört (gemi)

Fransızlara ait bir yetmiş dört

Yetmiş dört, nominal olarak 74 silah taşıyan iki katlı bir hat gemisiydi. 1740'larda Fransız donanması tarafından geliştirildi ve daha sonra üçüncü sınıf olarak sınıflandırılarak Kraliyet Donanması'nın envanterine girdi. İngilizlerden sonra İspanyol, Hollanda, Danimarka ve Rus donanmaların envanterine girdi. Gemi; tasarım, ateş gücü ve yelken nitelikleri açısından iyi bir dengeye sahipti, ancak daha da önemlisi, gemi 1820'lerden itibaren geliştirilen daha fazla silah taşıyan ve daha büyük gemilere ve 19. yüzyılın sonlarında geliştirilen demir zırhlı savaş gemisine kadar gemi yapımında bir ideal form olarak kabul edildi.

Farklı donanmalarda bulunan Yetmiş dörtler arasında büyük farklılıklar vardı. 1750–1790 döneminde, gemiler 2.000 ila 3.000 ton arasında farklılık gösterebiliyordu. Silah taşıma kapasitesi ve topların menzilleri de değişebiliyordu.[1]

Yetmiş dördün ilk tasarımları

1755 tarihli bir Fransız 74 silahlı geminin bordası.

İlk 74 silahlı gemiler, Fransızlar tarafından, XV. Louis'in hükümdarlığının ilk yıllarında Fransız donanmasını yeniden inşa ederken inşa edildi. Yeni gemi tipi, alt top güvertesinde en büyük silah türünü taşıyacak kadar büyük, iki katlı çok büyük bir gemiydi, daha önce sadece üç katlıların yaptığı bir şeydi. Bu harika ateş gücü, hem daha uzun üç katlı hem de daha kısa olan eski stil 70 top iki katlılara kıyasla çok iyi yelken nitelikleriyle birleştirildi ve 74'ü ikisinin mükemmel kombinasyonu haline getirdi. 74'ün bir dezavantajı, eski tip iki katlı arabaya kıyasla inşa etmenin nispeten pahalı olmasıydı.

Yetmiş dördün güvertesinde 28, üst güvertesinde 28-30 ve en üstte ise 14-18 arasında top bulunuyordu.[2] Mürettebat büyüklüğü tasarıma, koşullara ve milliyete bağlı olarak yaklaşık 500 ila 750 askerdi. İngiliz gemileri diğer donanmalardan daha küçük mürettebata sahipti. Fransızların "grand modèle" ve "petite modèle" olarak adlandırdıkları irili ufaklı yetmiş dörtleri vardı, bir "grand modèle" 182 fit'e kadar çıkabilirdi.[3]

Günün yapım teknikleri göz önüne alındığında, yetmiş dört yapılabileceklerin sınırıydı. Tahtadan yapılan bu kadar uzun gövdelerin zamanla esneme ve sarkma durumu vardı. Artırılmış bakım, bunu bir dereceye kadar ortadan kaldırabilir, ancak bu elbette maliyetliydi. Yetmiş dört tanıtıldıktan sonra az sayıda inşa edilen farklı tipteki gemi yetmiş dört kadar etkili olabildi.

Kraliyet Donanmasında yetmiş dörtler

Kraliyet Donanması, Avusturya Veraset Savaşı sırasında ve Yedi Yıl Savaşları sırasında bir dizi Fransız yetmiş dört gemisini ele geçirdi ve 70 topluk küçük gemileriyle karşılaştırıldığında onlardan çok etkilendi. Sonuç olarak, diğer donanmaların çoğunda olduğu gibi, yaklaşık 1760'tan itibaren çok sayıda yetmiş dört gemisini inşa etmeye başladı. Hollanda ve İskandinav deniz kuvvetleri gibi sığ sular için gemi inşa eden deniz kuvvetleri, en azından erken dönemde boyutu ve su çekimi nedeniyle 74 silahlı gemiden belirli bir dereceye kadar kaçınma eğilimindeydiler, bunun yerine daha küçük iki katlı gemileri tercih ettiler. Öyle bile olsa, yetmiş dört, 1800 civarında tüm Avrupa donanmalarında standart bir özellikti. Birleşik Devletler Donanması'na yalnızca bir avuç 74 silahlı gemi görevlendirildi.

Tip, Napolyon Savaşları'ndan sonra, geliştirilmiş yapım teknikleri, gövde sertliğinden ödün vermeden 84 ve hatta 90 silahtan daha büyük iki katlı inşa etmeyi mümkün kıldığında, kullanılmaz hale geldi.

Son yetmiş dört, Fransız Trafalgar gazisi Duguay-Trouin, 1949'da batırıldı. Geminin kıç kısmı Greenwich Ulusal Denizcilik Müzesi'nde sergileniyor.

Kaynak

  1. ^ Glete (1993), pp. 83–86
  2. ^ Glete (1993), p. 84
  3. ^ Jean Boudriot, Hubert Berti, Les vaisseaux de 74 à 120 canons : étude historique, 1650–1850, ANCRE, Paris, 1995, p. 12

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kalyon</span> 16. Yüzyılda kullanılmaya başlanan, üç direkli bir savaş gemisi

Kalyon, İngilizler tarafından 16. yüzyılda geliştirilen rüzgarla giden, üç direkli, yelkenli, büyük savaş gemisi.

<span class="mw-page-title-main">Kadırga</span> savaş gemisi

Kadırga, daha çok Akdeniz'de kullanılan çektiri (çektirme) tipi bir savaş gemisi. İlk olarak 8. yüzyılda Akdeniz'de deniz savaşlarında kullanılmaya başlandı. 17. yüzyıla kadar gelişme göstermiştir. Antik çağlardan beri kullanılırdı. Asıl hareket mekanizması kürektir ve yelken buna yardımcı olması için tasarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Savaş gemisi</span>

Savaş gemisi, öncelikli olarak deniz kuvvetleri ve donanma tarafından deniz savaşlarında kullanılmak üzere yapılan bir askerî gemi türüdür. Genellikle ticari gemi ve diğer gemi türlerinden tamamen farklıdırlar. Silahlandırılmış olabildiği gibi, ticari gemilerden farklı olarak hasara dayanıklı, manevra kabiliyeti yüksek ve hızlı tasarlanırlar. Ticari gemilerde olmadığı gibi, tipik bir savaş gemisi sadece silahlar, cephane ve mürettebatı için erzak taşır. Genellikle bir donanmaya bağlı olduğu gibi bazı durumlarda özel şirketlerin de savaş gemileri bulunabilir. Yapımı çok eskilere dayanan bu aracın yapılma nedeni, deniz ve okyanuslarda yolcu taşıyabilmesi ve deniz savaşı yapabilmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kruvazör</span> ağır savaş gemisi

Kruvazör büyük savaş gemilerinin sınıfıdır. Muhrip sınıfı gibi dışarıda destek ihtiyacı olan bir sınıftı fakat modern zamanda bu fark ortadan kalkmıştır. Geçmişte bağımsız operasyonlar için en küçük gemi olarak düşünülürdü. Modern savaşta kruvazörün eski işlevi ortadan kalkmış, yerlerini muhriplere terk etmiştir. Askeri işlev nedeniyle kruvazör adı en büyük gemiler için kullanılmaktadır.

<i>Turgut Reis</i> (zırhlı)

Turgut Reis veya SMS Weißenburg, Alman İmparatorluğu Donanması'nın ilk okyanus ötesi savaş gemilerinden biridir. Alman İmparatorluğu Donanması'nın ardından son olarak Osmanlı donanmasında görev yapmıştır. Alman İmparatorluğu'nda 1890'larda yapılan Brandenburg sınıfı dört ön-dretnot zırhlısından üçüncüsüdür. 1890 yılında AG Vulcan firmasının Stettin tersanesinde inşası başlamış, 1891'de denize indirilmiş, 1894 yılında tamamlanmıştı. Brandenburg sınıfı zırhlılar, üç adet ikiz tarette taşıdıkları altı büyük kalibre top ile, dönemin standardı olan iki adet ikiz taret taşıyan zırhlılardan farklıydılar. İngiliz Kraliyet Donanması, bu gemilere "whaler" adını vermişti. Turgut Reis, kendisiyle aynı sınıftan gemiler olan SMS Brandenburg, SMS Wörth ve SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm ile aynı yıllarda suya indi.

<span class="mw-page-title-main">Fırkateyn</span>

Fırkateyn veya Firkate, büyük gemileri destekleyen, nispeten küçük; çeşitli tonajlarda olmakla birlikte genelde 2000 - 4000 tonluk modern savaş gemisidir. Günümüz Batı donanmalarındaki destroyere tekabül eder. Hafif yapılı, hızlı, orta derecede silahlı ve tek başına uzun menzillerde devriye, akın ve irtibat görevlerini yerine getirmek üzere tasarlanmıştır. Nispeten küçük ve hızlı olması sebebiyle, savaşlarda büyük gemilere destek verme veya kısa süreli savaşlara katılma hizmetinde bulunur.

<i>Abdülkadir</i> (zırhlı) tamamlanmayan ön dretnot savaş gemisi

Abdülkadir, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1890'da sipariş edilen, 1892'de İstanbul'daki Tersâne-i Âmire'de yapımına başlanan ancak inşası tamamlanmadan 1909'da hurdaya çıkartılan ön dretnot savaş gemisidir. On yıldan uzun bir aranın ardından Osmanlılar tarafından inşasına başlanan ilk büyük gemi olan Abdülkadir, aynı zamanda kendi sınıfının da ilk gemisiydi. Ana silah olarak dört 28 cm top taşıması ve kemer zırhının 230 mm kalınlıkta olması planlanmıştı. Maddi kaynak sorunu nedeniyle inşası yavaş ilerleyen geminin iki yıl sonunda yalnızca gövde iskeleti tamamlanabildi. 1906'da çalışmalara son verildiğindeyse yalnızca gövdenin bir kısmı plakalarla kaplanmış durumdaydı. Yapımı tamamlanamayan gemi, 1909 yılında hurdaya ayrılarak parçalandı.

<span class="mw-page-title-main">Almanya'nın zırhlı kruvazörleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kaiserliche Marine, 19. yüzyılın sonlarında çeşitli kruvazör tipleri denedi, küçük avisolar ve daha büyük korumalı kruvazörler bunlara dâhildi. Bütçe kısıtlamaları nedeniyle yurt dışı hizmetlerine veya iç hizmet filosuna özel kruvazörler hazırlanamadı. Sonuç olarak gemi inşa şubesi, her iki görevi de yerine getirebilecek uygun gemilerin üretilmesini planladı. İlk olarak 1886 yılında Irene sınıfı iki adet korumalı kruvazörün inşasına başlandı. Korumalı kruvazörler geliştirilerek daha da güçlendirildi ve Fürst Bismarck ile bu gelişimin doruğuna ulaşılarak Almanya'nın ilk zırhlı kruvazörü denize indirildi. Fürst Bismarck'ın inşası ilk Alman korumalı kruvazöründen 10 yıl sonra, 1896 yılında başlamıştı.

<i>Peyk-i Şevket</i> sınıfı torpido kruvazörü

Peyk-i Şevket sınıfı, Osmanlı donanması için Almanya'daki Germaniawerft tersanesinde 1906-1907 yıllarında inşa edilen bir çift torpido kruvazörüdür. Peyk-i Şevket ve Berk-i Satvet adlarında iki gemiden oluşuyordu. 20. yüzyılın başında Osmanlı donanmasını modernize etme programının bir parçası olarak sipariş edildiler. 775 metrik ton deplasmanındaki gemiler, görece küçük boyutlarına göre ağır silahlıydılar ve üç torpido tüpü, bir çift 105 milimetre (4,1 in) top ve birçok küçük silah taşıyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">LHD</span> savaş gemisi tipi

LHD, Türkçeye havuzlu helikopter gemisi şeklinde yetersiz olarak çevrilen bünyesinde helikopterler bulunduran ve çıkarma araçları için havuzlu güverteye sahip çok amaçlı amfibi hücüm gemisi tipidir. ABD Donanması ve NATO bu terimi, bu tip gemileri tanımlarken gövde sınıflandırma sembolü olarak kullanmaktadır.

<i>Feth-i Bülend</i>

Feth-i Bülend 1860'ların sonlarında sınıfının öncü gemisi olan demir zırhlı korvet savaş gemisidir. Osmanlı Donanması için İngiliz Thames Iron Works'ten sipariş edildi ve 1868'de inşasına başlandı, 1869'da denize indirildi ve 1870'te hizmete girdi. Dört 229 mm topu vardı, tek pervaneyi çeviren bileşik buhar motoru ile 13 deniz mili (24 km/sa) hıza ulaşabilmekteydi.

<i>Mukaddeme-i Hayr</i>

Mukaddeme-i Hayr, Osmanlı donanması için 1860'larda inşa edilen Feth-i Bülend sınıfı demir zırhlı korvetlerin ikincisidir. Gemi, İstanbul'daki Tersane-i Amire'den sipariş edildi. Omurgası 1870'te kızağa konan gemi, 1872'de denize indirildi ve 1874'te de hizmete girdi. Ana silah olarak dört adet 229 mm çapında topu vardı. Tek pervaneyi çeviren bileşik buhar motoru ile 12 deniz mili (22 km/sa) hıza ulaşabiliyordu. Gemi, 1877-1878 Rus-Türk Savaşı sırasında görev aldı, ardından 1878'den 1897'ye kadar Haliç'te yattı. 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında, Osmanlı donanması Mukaddeme-i Hayr'ı ve geri kalan zırhlı filoyu seferber etti ancak neredeyse tüm gemilerin kullanılamaz durumda olduğunu gördü. Mukaddeme-i Hayr ertesi yıl silahsızlandırıldı ve 1911'de sabit bir eğitim gemisine dönüştürüldü. 1914'te I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden sonra kışla gemisi haline getirildi ve 1923'te sökülmesine kadar bu sıfatla hizmet etti.

<span class="mw-page-title-main">Baş kasara</span>

Baş kasara, yelkenli gemilerde ön direğin ilerisinde üst güvertede yer alan kısmıdır.

<i>Feth-i Bülend</i> sınıfı zırhlı korvet

Feth-i Bülend sınıfı, 1860'larda ve 1870'lerde Osmanlı donanması için inşa edilmiş iki zırhlı savaş gemisini içeren bir gemi sınıfıdır. Sınıftaki ilk gemi Feth-i Bülend, Birleşik Krallık'ta inşa edildi ve Haliç'teki Tersane-i Amire'de inşa edilen ikinci gemi Mukaddeme-i Hayr için temel görevi gördü. Gemilerin tasarımı daha önce yine Birleşik Krallık'ta inşa edilen Avnillah sınıfına dayanıyordu. Ortadan bataryalı zırhlı korvetler Feth-i Bülend ve Mukaddeme-i Hayır ana silah olarak kazamatlarda yer alan namludan dolma dört 222 mm Armstrong top taşımaktaydı.

<i>Osmaniye</i> sınıfı zırhlı fırkateyn

Osmaniye, 1860'larda Osmanlı donanması için inşa edilmiş dört zırhlı fırkateynden oluşan bir gemi sınıfıdır. Sınıf; öncü gemi Osmaniye ile Aziziye, Orhaniye ve Mahmudiye'den oluşmaktaydı. Osmanlı İmparatorluğu için inşa edilecek demir zırhlı tipteki ilk gemilerdi. İlk üçü Robert Napier and Sons, dördüncüsü ise Thames Iron Works tarafından olmak üzere tamamı Birleşik Krallık'ta inşa edildi. Gemiler borda toplu zırhlılardı; taşıdıkları birer 229 mm top üst güvertenin ön kısmında, geri kalan on dörder 203 mm ve onar 36 librelik Armstrong top ise geminin bordalarında dizilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nun zırhlı korvetleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1860'larda ve 1870'lerde Osmanlı donanması, neredeyse tamamen yabancı tersanelerde inşa edilen bir dizi zırhlı korvet savaş gemisi sipariş etti ve satın aldı. Sipariş edilen ilk sınıf olan Osmaniye sınıfı, dört adet zırhlı fırkateynden oluşuyordu. Osmaniye sınıfı 1860'ların başında Birleşik Krallık'taki tersanelerinden sipariş edildi. 1864'te beşinci gemi Fatih sipariş edilse de bu gemi, 1867'de Prusya donanması tarafından satın alındı. Aynı yıl Osmanlılar, Feth-i Bülend ile iki gemiden oluşan Avnillah sınıfını yine Birleşik Krallık'tan sipariş etti. Osmanlı İmparatorluğu'nun bir eyaleti olan Mısır da o dönem, merkezî otoriteden bağımsız olarak Fransa'daki tersanelerden; Asar-ı Tevfik, Asar-ı Şevket ve Lütf-i Celil zırhlı korvet sınıflarına ait gemi siparişleri vermiş, bir Avusturya-Macaristan firmasıyla ise İclaliye için sözleşme imzalamışlardı. Mısır'ın bağımsızlığını savunmaya yönelik çabaları, Mısır'dan 1868'de yaptığı sipariş ettiği tüm zırhlı korvetleri teslim etmesini isteyen Padişah Abdülaziz'i kızdırdı. Bu esnada ikinci bir Feth-i Bülend sınıfı zırhlı olan Mukaddeme-i Hayr sipariş edilmiş ve Osmanlı Tersane-i Amire'sinde inşa edilen ilk zırhlı olmuştu. 1871'de Osmanlılar, iki Mesudiye sınıfını sipariş etti. İlk gemi teslim alınırken ikinci gemi Birleşik Krallık'ın 1878'de Rusya ile savaşa girmesi korkusunun ortasında Kraliyet Donanması tarafından satın alındı ve yerini Tersane-i Amire'de inşa edilecek üçüncü bir gemi olan Hamidiye'ye bıraktı. Son iki gemi, Peyk-i Şeref sınıfı, 1874 yılında Birleşik Krallık'tan sipariş edildi fakat Kraliyet Donanması 1878'de savaş beklentileri sırasında her ikisini de satın aldı.

Jeune Ecole, 19. yüzyılda geliştirilen deniz stratejisi konseptidir. Daha büyük savaş gemileriyle savaşmak için küçük, ağır silahlı gemilerin kullanılmasını ve rakip ulusun ticaretini sakatlamak için ticaret akıncılarının kullanılmasını savundu. Fikir Fransız deniz teorisyenleri arasında geliştirildi : Fransız hükümeti zamanın en büyük ikinci donanmasına sahipti ve teorisyenler daha büyük İngiliz Kraliyet Donanması'nın gücüne karşı koymak istiyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Dunkerque (zırhlı)</span>

Dunkerque, 1930'larda Fransız Donanması için inşa edilen ve II. Dünya Savaşı'nda kullanılan en önemli Fransız gemilerinden biriydi. Kardeş gemisi Strasbourg ile birlikte Dunkerque sınıfı zırhlıları oluşturuyordu. Bu iki zırhlı, I. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransız Donanması için inşa edilen ilk büyük gemilerdi. En son planlanan Normandie ve Lyon sınıfı gemiler, savaşın patlak vermesiyle iptal edilmişti. Bütçe sorunları Fransızların 30'lara kadar yeni savaş gemileri inşa etmesini engelledi. Dunkerque, Aralık 1932'de kızağa kondu, Ekim 1935'te denize indirildi ve Mayıs 1937'de tamamlandı. Dörtlü halde düzenlenmiş iki tarette toplam 8 adet 330mm/50 Modèle 1931 toptan oluşan bir ana bataryaya sahipti ve maksimum seyir hızı 29.5 knot'du (54,6 km/h).

<span class="mw-page-title-main">Fransız donanmasının Toulon'da batırılması</span>

Fransız donanmasının Toulon'da batırılması II. Dünya Savaşı'ndaki Fransa Muharebesi sonucunda Nazi Almanyası'na yenilmiş olan Fransa'da kurulan kukla devlet olan Vichy Fransası'nın Almanya ve İtalya Silahlı Kuvvetleri tarafından 1942 yılı Kasım ayında işgal edilmesi harekâtı olan Anton Harekâtı sürerken donanmanın Almanların eline geçmesini engellemek üzere Fransız donanma komutanları Jean de Laborde ve André Marquis öncülüğünde 27 Kasım 1942 tarihinde Toulon limanında yapılan sabotaj eylemidir. Sabotajın ardından Fransız donanmasının geriye kalan varlığı belirleyici bir faktör olmaktan çıkmıştır.