İçeriğe atla

Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi

Koordinatlar: 36°54′15″N 36°44′50″E / 36.9041°K 36.7472°D / 36.9041; 36.7472
Yesemek'ten bir görüntü

Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi, Gaziantep ilinin İslahiye ilçesine bağlı Yesemek mahallesi yakınlarındaki bir açık hava müzesi ve arkeolojik sit alanıdır. Alan Hitit zamanında bir taş ocağıydı, 100.000 m2 alanı ile antik Yakın Doğu'nun bilinen en büyük taş işçiliği atölyesiydi.[1]

Coğrafya

Müze, Gaziantep ilinin İslahiye ilçesine bağlı Yesemek köyünün güneyinde 36°53′35″K 36°44′40″D / 36.89306°K 36.74444°D / 36.89306; 36.74444'dadır. Dağlık alanın batı yamaçlarında ve Tahtalı baraj gölünün doğusundadır. Köye 15 kilometre (9,3 mi), İslahiye'ye 23 kilometre (14 mi) ve Gaziantep'e uzaklığı yaklaşık 113 kilometre (70 mi)’dir.[2] Ziyaretçiler siteye Gaziantep, İskenderun veya Antakya'dan gelebilirler.

Kazıların tarihi

Bir araba kabartması

Kalıntılar kısmen Avusturyalı arkeolog Felix von Luschan tarafından 1890 yılında bölgenin kuzeyindeki Zincirli Höyük'de yaptığı kazılarda ortaya çıkarılmıştır.[3] 1957-1961 yılları arasında Türk arkeolog Uluğ Bahadır Alkım, yaklaşık 200 heykel ortaya çıkararak kazılara devam etti.[4] En son çalışma Anadolu Medeniyetleri Müzesi müdürü İlhan Temizsoy tarafından 1990'larda yapılmış ve yüzlerce objeyi gün ışığına çıkarmıştır. Alan halen Gaziantep Arkeoloji Müzesi tarafından yönetilen bir açık hava müzesidir.

Yapılan kazılarda mimarî yapıların ön cephelerine yerleştirilmek üzere yapımına başlanan başta aslan ve sfenks gibi heykeller ile rölyefler bulunmuştur. Bu kalıntılardan hareketle Atölye'nin kuruluşu MÖ 900-800 yılları arasına tarihlendirilir.[5]

2019 yılında Yesemek'in doğusunda yer alan ve Doğu-Batı istikametinde 3,5 kilometre uzanan tepe üzerinde sur duvarları korunsa da yapımı yarım kalmış bir kentin kalıntıları tespit edildi. Bu keşiften hareketle Atölye'de yapılan eserlerin bu kentin mimarisinde kullanılacağını ancak Hitit İmparatorluğu'nun çöküşü ile birlikte yapımı devam eden kentin de yarım kaldığı ve Yesemek'in kuruluş tarihinin daha eski olduğu anlaşıldı.[6]

Tarihçe

Atölye binası

Heykel atölyesinin kökeni MÖ 14. yüzyılın ortalarında (MÖ 1344–1322) Hitit imparatoru Büyük Kral I. Şuppiluliuma hükümdarlığı dönemine tarihlenir. Hitit imparatorluğunun sona ermesiyle birlikte taş ocağı ve atölye muhtemelen terk edilmiştir. Geç Hitit küçük krallıkları döneminde, Yesemek MÖ dokuzuncu yüzyılda Aramice Samʼal krallığına (bugünkü Zincirli) ait olduğunda üretim yeniden başladı.[7] Bu dönemin ürünleri Arami ve Asur etkileri gösterir.

8. yüzyıldan sonra M.Ö. Sam'al Asur egemenliği altına girdiğinde site terk edildi. Taş ustaları işlerini bitirdiler ya da muhtemelen oradaki yöneticiler için çalışmak üzere Asur'a götürüldüler. Atölyenin çevresi çoğunlukla bazaltla kaplıdır ve heykellerin ham maddesi bazalttır. Atölyenin toplam alanı yaklaşık 100.000 metrekaredir (1.100.000 fit kare). Ortaya çıkarılan 300 parça arasında sfenks, aslan, savaş arabası, tanrılar vb. heykelleri vardır.[8]

Heykeller

Dağ tanrıları

Sitede birkaç temel heykel türü vardır. Çoğunluğu dişi başlı ve aslan gövdeli sfenksler veya aslanlardır (bazıları kanatlıdır). Bu sfenksler ve aslanlar muhtemelen Hitit şehirlerinin, saraylarının ve tapınaklarının kapılarını kuşatmak için tasarlanmıştı ve Hattuşaş ve Alacahöyük'te bulunan kapı heykellerine çok benzerler. Ayrıca kollarını göğüslerinin üzerinde kavuşturmuş dağ tanrısı grupları, av sahnesi kabartmaları ve bir de ayı-insan heykeli vardır. Bu nesnelerin özel siparişler olduğuna inanılıyor. Dağ tanrıları, Eflatunpınar'daki kuyu tapınağında destek olarak kullanılanlara çok benzerler. Heykeller üretimin her aşamasında görülebilir. Zincirli'de bulunan özellikle dikkat çekici bir sfenks, halen Gaziantep Müzesi'nde sergilenmektedir.

Taş işçiliği

Kapı aslanı

Ocakta, büyük kırmızı bazalt blokları, önceden var olan çatlaklara çekiç ve keski ile vurularak kırıldı. Bu çatlaklara tahta takozlar yerleştirildi ve üzerlerine su döküldü. Suyla tıkanmış tahta genişleyerek büyük parçaları ayırdı. Bunlardan keski ile kaba figürler oyulmuş ve dış yüzeyi düzeltilmiştir. Bunu ince oyma takip etti ve ardından parça parlatıldı.[9] Nihai detaylar genellikle atölyede değil, son varış yerlerinde yapıldı. Taş ocağından nasıl nakledildikleri belli değildir.

Dünya Mirası Statüsü

Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi, Kültürel kategorisinde UNESCO Dünya Mirası Geçici listesine 13 Nisan 2012'de eklenmiştir.[10][11] 2016 yılında Gaziantep Büyükşehir Belediyes ile Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yapılan görüşmelerin sonunda imzalanan bir protokol sonucunda, Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi UNESCO çalışmaları ve Alan Yönetim Planı hazırlanması yetkisi Gaziantep Büyükşehir Belediyesine verilmiştir.[12] 2018 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı görüşüyle Yesemek Alan Yönetim Başkanı atanmış, Danışma ve Eşgüdüm Denetleme Kurulları oluşturulmuştur.[12] Yesemek hakkında daha önce yapılan çalışmalar ve 2019 senesinde Atilla Engin tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırmasından elde edilen bilgiler doğrultusunda, 286.68 ha'lık bir alan, Alan Yönetim Planı kapsamına alınmıştır.[13]

Literatür

  • Marianne Mehling (Hrsg.): Knaurs Kulturführer in Farbe Türkei. Droemer-Knaur, München 1987, ISBN 3-426-26293-2.

Galeri

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Hürriyet-Meldung". 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  2. ^ "Sihirlitur:Yesemek (Türkçe)". 24 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  3. ^ "Neredekal:Yesemek page (Türkçe)". 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  4. ^ "Biography page (Türkçe)". 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016. 
  6. ^ "3500 Yıllık Yesemek Tarihe Işık Tutuyor". Amerika'nin Sesi. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
  7. ^ "Hittite monuments page (Türkçe)". 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  8. ^ "Antepegidiyorum: yesemek page (Türkçe)". 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  10. ^ "Unesco page". 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016. 
  12. ^ a b "Hakkımızda". 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024. 
  13. ^ "Yesemek Taş Ocağı ve Heykeltraşlık Atölyesi Alan Yönetim Planı" (PDF). Plato Planlama Limited Şirketi. Mart 2020. 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Şubat 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zeugma</span> Türkiyede bir antik kent

Zeugma, Gaziantep'in Nizip ilçesine bağlı Belkıs köyünde bulunan antik yerleşim.

<span class="mw-page-title-main">Hititler</span> Tunç Çağında Anadolu yarımadasının büyük çoğunluğunu egemenliği altına alan bir Hint-Avrupa kavmi

Hititler ya da Etiler, Tunç Çağı'nda Anadolu, Levant ve Kıbrıs'ta varlık göstermiş bir halk.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu Medeniyetleri Müzesi</span> Ankaradaki bir tarih ve arkeoloji müzesi

Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bir tarih ve arkeoloji müzesidir. Müzede, Anadolu'da yaşamış olan uygarlıklardan geriye kalan arkeolojik eserler kronolojik olarak sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Karkamış (antik kent)</span> Suriye - Türkiye sınırında, Fıratın batı kıyısında antik yerleşim

Karkamış, geçmişi Erken Bakır Çağına dek uzanan ve günümüzde Türkiye ile Suriye topraklarında yer alan antik kent. Hitit ve Asur İmparatorluğu dönemlerinde önemli bir şehir olan Karkamış, Roma döneminden sonra önemini kaybetmeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Adana Arkeoloji Müzesi</span> Arkeoloji müzesi

Adana Arkeoloji Müzesi, günümüzde Adana'nın Seyhan ilçesinin Döşeme Mahallesi'ndeki eski Millî Mensucat Fabrikası'nda bulunan müze kompleksinde hizmet vermekte olan bir müzedir.

İslahiye, Gaziantep ilinin güneybatısında yer alan ve geçim kaynağı tarım olan bir ilçedir. Nüfusu 67.862 kişidir. İdari bakımdan Gaziantep'in bir ilçesi olmasına rağmen Akdeniz Bölgesi'ne aittir. Akdeniz Bölgesi 'nin doğu ucunda bulunmasından dolayı iklim, bitki örtüsü ve tarımsal faaliyetler açısından Akdeniz Bölgesi'ni andırır. İlçede üzüm festivalleri yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Alacahöyük</span> ören yeri

Alacahöyük, Çorum'un Alaca ilçesinin 15 km kuzeybatısındaki Alacahüyük köyündeki bir höyüktür. Bu höyükte dört ayrı kültür evresinden kalma 15 yerleşim ya da yapı katı saptanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sfenks</span> Antik yapı, Antik Dünyanın 7 harikasından biridir

Sfenks, kafası koç, kuş veya insan, gövdesi ise uzanan bir aslan biçimini alan heykel. İlk önce Antik Mısır'da rastlanan Sfenks, antik Yunan mitolojisinde büyük kültürel önem taşımıştır ve ismini buradan almıştır. Sözcüğün Mısırca’daki orijinal biçimi kepes ankh ya da “yaşayan heykel” anlamında şeşep (sheshep) ankh'tır. Sfenkslerin en tanınmışı Büyük Gize Sfenksi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Konya Ereğli Müzesi</span>

Konya Ereğli Müzesi, Konya ilinin Ereğli ilçesinde yer alan müze.

<span class="mw-page-title-main">Kültepe</span> Eski yerleşke

Kültepe, Kayseri'de bulunan ve Kaniş (Kanesh) harabelerinin bulunduğu bir antik kent ve ören yeridir. 2014 yılından bu yana Türkiye'deki Dünya Mirası Alanları Geçici listesindedir. Ayrıca Hitit dilinin en erken izleri ile birlikte, MÖ 20. yüzyıla tarihlenen yazılı buluntularla, Hint-Avrupa dil ailesinin en eski izleri keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Melid</span> Türkiyede arkeolojik sit alanı

Arslantepe Höyüğü veya Melid, Malatya'nın 7 km. kuzeydoğusunda yer alan bir arkeolojik yerleşimdir. Türkiye'deki en büyük höyüklerden biridir. Höyük, Fırat üzerindeki Karakaya Baraj Gölü'nün batısındadır. Otuz metre yükseklikteki höyük MÖ 5 bin yıllarından MS 11. yüzyıla kadar iskan edilmiştir. Bölge MS 5. ve 6. yüzyıllarda bir Roma köyü olarak, daha sonra da Bizans nekropolü olarak kullanılmıştır. Yerleşim alanı 200 x 120 metre boyutlarındadır.

<span class="mw-page-title-main">Karatepe (antik kent)</span> Osmaniye Kadirlide bir antik kent

Karatepe, Osmaniye ili Kadirli ilçesi sınırları içerisinde bulunan MÖ 8. yüzyılda, Geç Hitit Çağı’nda Hitit Kralı Asivatas tarafından kuzeyden gelecek saldırılara karşı bir sınır kalesi olarak kurdurduğu Asitivada (Aslantaş-Karatepe) Kalesi’nin çevresi günümüzde Açık hava Müzesi’dir. Karatepe Adana’nın yaklaşık 135 km doğusunda, Osmaniye iline 25 km Doğusundaki Aslantaş Baraj Gölü kenarındadır. Doğal bir tepenin üzerindedir. Toros Dağları’nın eteklerindedir. Karatepe eskiden bir kervan yoluna da hâkimdi.

<span class="mw-page-title-main">Gaziantep</span> Gaziantep ilinin merkezi olan şehir

Gaziantep ya da eski ve halk arasındaki kısa adıyla Antep Türkiye'nin Gaziantep ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Hattuşa</span> Hititlerin Geç Tunç Çağı dönemindeki başkenti

Hattuşa ya da Hattuşaş, Hititler'in Geç Tunç Çağı dönemindeki başkentidir. Çorum il merkezinin 82 km güneybatısındaki Boğazkale ilçesinde bulunmaktadır.

Zincirli Höyük Gaziantep il merkezinin batısında, İslahiye ilçesinin 10 km. kuzeyinde yer alan bir höyüktür. Amanos Dağları'ndan doğu - batı yönünde geçit veren Beyhan Geçidi'ndeki ovada, küçük bir bataklığın batı kenarındadır. Geç Hitit Dönemi buluntuları ile tanınmıştır. Antik adı Aramice'de Sam'al olup Geç Hitit Dönemi'nin en önde gelen metropollerinden biri ve bir kraliyet merkezi olarak bilinmektedir. Günümüzden 3 bin yıl önce 40 hektarlık bir alana yayılmış bir kentti. Zincirli Höyük kazılarında ele geçen Asur Kralı Esarhaddon'a ait bir kitabe, kentin Sam'al olduğunu doğrulamaktadır. Hitit İmparatorluğu'nun MÖ 1.200'lerden sonra çöküşü ardından Güneydoğu Anadolu Bölgesi - Kuzey Suriye genel yayılımında, tarihçilerin Geç Hitit Devletleri, Kuzey Suriye Krallıkları ya da Suriye - Hitit Devletleri olarak adlandırdıkları devletler kurulmuştu. Bu devletlerin başkentlerinde, kentin merkezini oluşturan yönetsel ve dinsel yapılar bir yükseltide kurulmuş, ayrıca tahkim edilmiş bir kale içinde yer alınmıştır. Kentler, çift sur ile çevrilidir. Zincirli kenti de bu başkentlere bir örnek oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Coba Höyük</span>

Coba Höyük, Gaziantep il merkezinin yaklaşık 45 km. batı kuzeybatısında, eski adı Keferdiz olan Sakçagözü bucağına 3 km. mesafede yer alan bir höyüktür. Orta boy bir höyük olan Coba Höyük, 140 x 90 metre boyutlarında ve 9 metre yüksekliğinde bir tepedir. Bazı arkeolojik metinlerde Sakçegözü ya da Sakçagözü olarak de geçen höyük bu adı, İslahiye Ovası'nın devamı olan Sakçagözü Ovası'ndan almıştır. Ova, Amanos Dağları ve Sof Dağı'ndan kaynaklanan ve güneyde Asi Nehri'ne dökülen küçük derelerin yer aldığı verimli bir ovadır.

Kaman Kalehöyük, Kırşehir İl merkezinin kuzeybatısında, Kaman İlçesi'nin 3 km. doğu-kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Tepe yaklaşık 280 metre çapında olup 16 metre yüksekliktedir.

<span class="mw-page-title-main">Tell Tayinat</span>

Tell Tayinat Höyüğü, Hatay il merkezinin doğu – kuzeydoğusunda, Reyhanlı ilçesinin 17–18 km batısında, Asi Nehri'nin 1,5 km doğusunda yer alan bir höyüktür. Tepe, yamaçlar dahil olmak üzere 700 x 500 metre boyutlarında, 15 metre yüksekliktedir. Kazı yapılmadan önce üzerinde Tayinat Köyü bulunmakta idi.

<span class="mw-page-title-main">Boğazköy Müzesi</span>

Boğazköy Müzesi Çorum'un 82 kilometre (51 mi) güneybatısındaki Boğazkale ilçe merkezinde hizmet veren; ağırlıklı olarak Hitit dönemine ait eserlerin sergilendiği müze Boğazköy Müzesi, Çorum'un güneybatısındaki Boğazkale ilçe merkezinde yer almaktadır.

Uluğ Bahadır Alkım;, Kazı, yüzey araştırmaları ve tarihi coğrafya çalış­malarıyla Anadolu arkeolojisine ve özellik­le Hitit döneminin aydınlatılmasına büyük katkıda bulunan arkeologtur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.