Yeryüzü Doktorları Türkiye

Yeryüzü Doktorları
Kısaltma	YYD
Kuruluş	2000
Tür	STK
Yasal statü	Dernek
Amaç	İnsani Yardım
Merkez	İstanbul, Türkiye
Hizmet bölgesi	Dünya geneli
Yönetim Kurulu Başkanı	Uzm. Dr. Yahyahan Güney
Gönüllü	45000
Resmî site	yyd.org.tr/tr/

Yeryüzü Doktorları Derneği; doğal afet, kriz ve acil durumlardan etkilenen, sağlık hizmetine erişimin kısıtlı olduğu ya da açlık, kuraklık, iç karışıklık gibi nedenlerden dolayı zorlu yaşam şartları ile mücadele eden ihtiyaç sahibi bölgelere yönelik olarak, kısa/uzun vadeli sağlık yardımı ve tedavi hizmeti vermeyi amaç edinmiş bir insani yardım kuruluşudur. Yeryüzü Doktorları faaliyetleri “ihtiyaç odaklılık, yetkinlik, insani değerlere saygı, bağımsızlık ve şeffaflık” ilkeleri çerçevesinde yürütülmektedir.^[1][2]

İlk olarak Bosna Savaşı, Kosova Savaşı ve 17 Ağustos depreminde harekete geçmiş olan bir grup gönüllü sağlıkçı, sağlık hizmetlerine erişemeyen ihtiyaç sahiplerinin hayata tutunmalarını sağlamayı kendine amaç edinmiş ve bu amacı daha geniş bir çerçevede gerçekleştirebilmek için 2000 yılında Yeryüzü Doktorları’nı kurmuştur. Kurulduğu dönemde afet acil bölgelerine yönelik olarak kısa vadeli pratik müdahaleler ile sağlık hizmeti vermeye başlayan kuruluş, daha sonra ihtiyaç sahibi bölgelerdeki sağlık sisteminin iyileşmesi ve sürdürülebilir olmasını sağlamak amacıyla ücretsiz sağlık hizmeti veren merkezler açmaya başlamıştır. Eylül 2020 itibarıyla Afganistan, Bangladeş, Çad, Filistin, Somali, Suriye, Yemen ve Türkiye’de toplam 31 kliniği ve 15 mobil sağlık ekibi bulunmaktadır.^[3][4][5][6]

45 binden fazla gönüllüsünün desteğiyle bugüne kadar 63 ülkeye yardım eli uzatmış olan Yeryüzü Doktorları, projelerini Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Dünya Gıda Programı (WFP), Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (UN OCHA), Avrupa Birliği Sivil Koruma ve İnsani Yardım Operasyonları (ECHO), Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu (GIZ) gibi uluslararası kuruluşlar, yerel sağlık otoriteleri ve ulusal/uluslararası STK’lar ile iş birliği içinde yürütmektedir.

Yeryüzü Doktorları Derneği’nin yönetim kurulu başkanlığı görevini ise Aralık 2015’ten beri Uzm. Dr. Yahyahan Güney 12 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. üstlenmektedir.

Yeryüzü Doktorları deprem, sel, yangın gibi afetler ile savaş ve kriz durumlarında, öncelikli olarak gönüllü sağlık ekipleri organize ederek ve ilaç-ekipman desteği sağlayarak bölgeye hizmet sunar. Tespit edilen ihtiyaçlar doğrultusunda sağlık sisteminin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla sahra hastaneleri ve klinikler kurar, mobil sağlık hizmetleri verir, tahrip olan sağlık merkezlerinin onarımına ve işletilmesine destek olur.

Yeryüzü Doktorları, yaklaşık 2 milyon Filistinlinin yaşadığı ve 2007 yılından beri devam eden ambargo sebebiyle barınma, beslenme ve sağlık hizmetlerinin yetersiz olduğu Gazze’deki faaliyetlerine 2015 yılında başlamıştır. Bölgede bir fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi ve 4 mobil sağlık ekibi ile birlikte hizmetlerine devam eden dernek, ihtiyaç sahiplerine fizik tedavi ve rehabilitasyon, evde sağlık hizmeti ve psikososyal destek hizmeti sağlamaktadır.^{[7][8][9][10][11][12][13][14][15][16]}

2011 yılından beri insani krizin sürdüğü ve 250 binden fazla insanın hayatını kaybettiği Suriye’de iç göçler yoğunlaşmış; barınma, beslenme ve sağlık hizmetlerine erişim gibi temel ihtiyaçlar karşılanamaz hale gelmiştir.

Yeryüzü Doktorları ise Suriye’deki bazı bölgelerde sağlanan güvenli ortamla birlikte iç göçlerin yoğunlaştığı, nüfusun giderek arttığı ve sağlık hizmetlerinin yetersiz olduğu Azez ile Afrin’de açtığı merkezler ile 2018 yılından beri mültecilere yönelik birinci basamak sağlık hizmeti sağlamaktadır. Aynı zamanda Gaziantep, Şanlıurfa, Kilis ve İstanbul’da toplum merkezleri açmış olan Yeryüzü Doktorları, proje kapsamında Türkiye içindeki mültecilere yönelik olarak psikososyal destek ve sağlık hizmeti vermektedir.^[17][18]

Yeryüzü Doktorları’nın Suriye Krizi kapsamında gerçekleştirdiği projeler:

Mart 2018’de Doğu Guta, Hama ve Humus bölgelerinden tahliye edilen halkın bir bölümü Afrin’in güneybatısında yer alan Cinderes’teki mülteci kamplarına yerleştirilmiştir. Yeryüzü Doktorları saha çalışmasıyla bölgede belirlediği ihtiyaçlar sonucunda, birinci basamak sağlık hizmetinin sunulacağı bir mülteci sağlığı kliniği açmayı kararlaştırmıştır. Bu kapsamda Cinderes Mülteci Sağlığı Merkezi, 2018 yılı ekim ayı itibarıyla hizmet vermeye başlamış olup halen faaliyetlerini sürdürmektedir.^{[19][19][20][21]}

Fırat Kalkanı Harekâtı sonrası güvenli hale gelen ve iç göçlerle nüfusu 250 bine yaklaşmış olan Azez ilinin Soran ilçesinde, temel sağlık hizmetleri sunan merkezlerin sınırlı olmasından dolayı; Yeryüzü Doktorları, anne-çocuk sağlığı ve birinci basamak sağlık hizmeti sunulacak bir klinik açılmasını planlamıştır. Planlamanın akabinde fiziki rehabilitasyon çalışmaları tamamlanarak Haziran 2018’de Azez – Soran Anne Çocuk Sağlığı Merkezinde hizmet verilmeye başlanmıştır. Merkez faaliyetlerine hala devam etmektedir.^[22][23]

Yeryüzü Doktorları, Suriye’nin Barış Pınarı Harekâtı ile temizlenen Tel Abyad ilçesinin Suluk bölgesinde de ihtiyaç sahiplerine birinci basamak sağlık hizmeti sunmak üzere bir sağlık merkezi açmıştır. Aralık 2020’de faaliyet gösteren merkezde muayene, acil müdahale, diş sağlığı ve ilaç desteği alanlarında hizmet verilmeye devam edilmektedir.^[24][25][26]

Suriyeli sağlık çalışanlarının Türkiye sağlık sistemine entegre edilerek mültecilere sunulan sağlık hizmetlerinin desteklenmesini amaçlayan Göçmen Sağlığı Eğitim Merkezleri Projesi, 2017 yılının ocak ayında T.C. Sağlık Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütü paydaşlığında başlatılmıştır. Bu proje kapsamında Hatay, Mersin, Ankara, İzmir, Şanlıurfa ve Gaziantep ve İstanbul’da Suriyeli doktor ve hemşirelere Türk Sağlık Sistemine yönelik 6 haftalık bir eğitim verilerek, Göçmen Sağlığı Merkezlerinde istihdamının sağlanması planlanmıştır.

2018 yılı nisan ayında projenin bütçesi ve hedefleri artırılmış ve süresi 2 yıl daha uzatılmıştır. Yeryüzü Doktorları, İstanbul, Gaziantep ve Şanlıurfa’daki merkezlerde psikososyal destek, vaka yönetimi, sağlık teşviki, evde bakım ve lojistik destek hizmetleri konularında iş birliğini sürdürmüştür. Proje 2020 yılında son bularak faaliyetler tamamlanmıştır.^[27]

Avrupa Birliği Sivil Koruma ve İnsani Yardım Operasyonları Birimi (ECHO) ile Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu (GIZ) tarafından fonlanan Türkiye Yerel İnisiyatif Fonu (LIFT) projesi kapsamında; Yeryüzü Doktorları Türkiye’de yaşayan yerinden edilmiş sığınmacı/mültecilere yönelik psikososyal destek hizmeti ve sağlık danışmanlığı hizmetlerinin sürdürülmesi amacıyla, 2020 yılının şubat ayında İstanbul ve Kilis’te iki toplum merkezi kurmuştur. Bu merkezlerde sağlık hizmetlerine erişimin geliştirilmesi, sağlık kurumlarına randevu, takip ve yönlendirme, psikolojik destek sunulması, vaka yönetim desteği gibi hizmetler sunulmaktadır.^{[28][29][30][31]}

Uzun yıllardır süren ve 2017 yılında yeniden şiddetlenen Myanmar Krizi sırasında Arakan bölgesinde yaşayan Rohingya Müslümanlarının maruz kaldığı şiddet olayları yüz binlerce Arakanlının topraklarını terk ederek Bangladeş’e göç etmesine ve mülteci kamplarına sığınmasına sebep olmuştur. 2021 yılı itibarıyla 2017 olayları sonrasında Bangladeş’e ulaşan mülteci sayısı 738 bine ulaşmıştır. (https://data2.unhcr.org/en/situations/myanmar_refugees)

Mülteci kamplarındaki zor yaşam koşulları ve sağlık hizmetlerinin kısıtlı olması nedeniyle, 2017 yılında Bangladeş’teki faaliyetlerine hijyen kiti dağıtımlarıyla başlayan Yeryüzü Doktorları, 2020 yılı haziran ayında Cox’s Bazar’da açılan Bangladeş Thaingkhali Mülteci Sağlığı Merkezinde ise birinci basamak sağlık hizmeti ve ilaç desteği hizmet vermeye devam etmektedir.

Yemen’de iç karışıklıklar nedeniyle yaklaşık 20 milyon insan beslenme, barınma ve sağlık hizmeti gibi temel ihtiyaçlarını karşılayamamakta ve yaşam mücadelesi vermektedir. En büyük sorunlarından biri açlık olan ülkede 16 milyon insan yeterli ve güvenli gıdaya ulaşamamaktadır. 2021 yılında ülkede akut malnutrisyondan muzdarip 1 milyon 200 bin hamile/emziren annenin, 2 milyon 300 bin çocuğun olduğu kaydedilmiştir. Bu çocukların 400 bininin ise hayatını kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğu raporlanmıştır.^[34]

Yeryüzü Doktorları, 2015 yılından önce birçok kez Yemen’e giderek gönüllü sağlık hizmetlerinde bulunmuş; binlerce hastayı muayene ederek, tedavi ve ilaç desteği sağlamıştır. 2016 yılında ise 4 beslenme sağlığı merkezi ile beslenme tedavisi ve birinci basamak sağlık hizmeti sunmaya başlayan Yeryüzü Doktorları, 2020 yılında da 3 merkez daha açarak toplamda 7 merkez ile bölgedeki faaliyetlerine devam etmektedir. Yeni açılan 3 merkezde anne-çocuk sağlığı alanında da hizmet verilmektedir.^{[35][36][37][38][39][40]}

Orta Afrika Cumhuriyeti’nde 2013 yılının sonlarına doğru siyasi belirsizlik ve politik nedenlerle başlayan şiddet olayları sebebiyle; binlerce insan hayatını kaybetmiş, yüz binlerce insan Kamerun, Kongo DC, Kongo ve Çad gibi komşu ülkelere göç etmek zorunda kalmıştır.^[41]

Yeryüzü Doktorları, krizin ilk günlerinden itibaren Orta Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti Bangui başta olmak üzere Kamerun, Çad gibi komşu ülkelerdeki kamplara sığınmak zorunda kalan insanlara yönelik olarak sağlık alanında insani yardım faaliyetinde bulunmuştur. Krizden etkilenip komşu ülkelere sığınan Orta Afrikalı mültecilere yönelik çalışmalar başlatan Yeryüzü Doktorları, halen Çad ve Somali’deki kliniklerinde birinci basamak sağlık hizmeti vermektedir. Bunun yanında bölgede su kuyusu, katarakt ameliyatları, kumanya ve kurban eti dağıtımlarıyla da ihtiyaç sahiplerine ulaşılmaktadır.

Yeryüzü Doktorları deprem, sel, yangın gibi afetler ile savaş ve kriz durumlarında, öncelikli olarak gönüllü sağlık ekipleri göndererek ve ilaç-ekipman desteği sağlayarak hizmet sunmaktadır. Tespit edilen ihtiyaçlar doğrultusunda, sahra hastaneleri ve klinikler kurularak mobil sağlık hizmetleri verilmektedir ve tahrip olan hastane ve kliniklerin onarımına, işletilmesine destek sağlanmaktadır. Kriz durumundan etkilenen sağlık altyapısına yönelik temel ihtiyaçların yeniden sağlanması için ise orta-uzun vadeli projeler geliştirilmekte ve uygulanmaktadır.

Yeryüzü Doktorları’nın bugüne kadar sağlık hizmeti sunarak müdahalede bulunduğu kriz ve acil durum listesini şöyle sıralayabiliriz:

• 2004 Hint Okyanusu (Endonezya Açe) Depremi ve Tsunamisi
• 2005 Sudan Darfur Krizi
• 005 Pakistan Muzafferabad Depremi ve Sel Felaketi
• 2006 Endonezya Yogyakarta Depremi
• 2007 Sri Lanka İç Çatışmaları
• 2008 Gazze Krizi
• 2009 Pakistan Swat Krizi
• 2011 Van Depremi
• 2011 Afrika Boynuzu Kuraklık Krizi
• 2012 Suriye Krizi
• 2013 Filipinler Tayfunu
• 2014 Orta Afrika Krizi
• 2014 Soma Faciası
• 2014 Gazze Krizi
• 2014 Batı Afrika Ebola Salgını
• 2015 Nepal Depremi
• 2015 Pakistan Sel Felaketi
• 2015 Yemen Krizi
• 2017 Arakan Krizi
• 2018 Endonezya Tsunami Felaketi
• 2020 Elazığ Depremi^[42][43]
• 2020 İzmir Depremi^[44]
• 2021 İsrail - Filistin Olayları
• 2021 Antalya Manavgat Yangınları^[45]
• 2021 Batı Karadeniz Sel Faciası^[46]

İlk dönemde kriz ve acil durumlara 11 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. kısa vadeli müdahalede bulunan Yeryüzü Doktorları, daha sonra bu iyilik hareketinin kalıcı çözümler sunması gerektiğini düşünerek merkezler açmaya başlamıştır.

Yeryüzünde tüm anne ve çocuk ölümlerinin %94’ü gelişmekte olan ülkelerde, kırsal alanlarda ve yoksul bölgelerde görülmektedir. Temel sağlık hizmetlerine erişemediği için her gün 800’den fazla kadın hamilelikte, doğum sırasında veya sonrasında oluşan komplikasyonlar nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Sadece 2019 yılında her gün 5 yaş altı ortalama 14 bin, toplamda 5 milyon 200 bin çocuk hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybeden bu çocukların 2 milyon 800 bini erkeklerden, 2 milyon 400 bini kız çocuklarından oluşmaktadır.^[47]

Yeryüzü Doktorları, anne ve çocuk ölümlerinin sık gözlemlendiği bölgelerde anne çocuk sağlığı klinikleri açmaktadır ve/veya mevcut klinikleri iyileştirmektedir. Bu kliniklerde hamile ve emziren annelerin rutin kontrollerinin yapılması, sağlıklı doğumların gerçekleştirilmesi, bebeklerin aşılanması ve diğer pediatri hizmetleri sağlanmaktadır. Ayrıca ailelere bebek bakımı ve üreme sağlığı ile ilgili eğitimler verilmektedir.^{[48][49][50][51][52][53]}

Suriye Azez – Soran Doğum ve Anne Çocuk Sağlığı Merkezi

Somali Mogadişu Anne Çocuk Sağlığı Merkezi

• http://egestetik.com/?page_id=70 22 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• https://web.archive.org/web/20171230040552/http://www.on5yirmi5.com/roportaj/guncel/stklar/129502/yeryuzu-doktorlari-saglik-koprusu-olacagiz.html
• https://web.archive.org/web/20151025002321/http://www.trtturk.com/haber/yeryuzu-doktorlari-afrikalilara-umut-oluyor-152170.html