İçeriğe atla

Yerinde Liç

Stráž pod Ralskem, Çek Cumhuriyeti'nde uranyum yerinde liç kalıntıları

Yerinde geri kazanım (In-Situ Recovery) veya çözelti madenciliği olarak da adlandırılan yerinde liç (In-Situ Leach) işlemi, maden yatağına açılan sondaj delikleri aracılığıyla bakır ve uranyum gibi mineralleri kazanmak için kullanılan bir madencilik işlemidir. Yerinde liç, doğal olarak katı halde bulunan mineralleri çözerek çalışır. Çözeltide doğal olarak oluşan malzemelerin geri kazanımı için bakınız: Tuzlu su madenciliği .

İşlem başlangıçta cevher yatağına deliklerin delinmesini içerir. Çözeltinin maden yatağına nüfuz edebilmesi amacıyla açık yollar oluşturmak için patlayıcı veya hidrolik kırılma kullanılabilir. Liç çözeltisi, cevherle temas ettiği yatağın içine pompalanır. Çözünmüş cevher içeriğini taşıyan çözelti daha sonra yüzeye pompalanır ve işlenir. Bu işlem, matkap ve patlama, açık kesim veya yeraltı madenciliği içeren geleneksel madenciliğe ihtiyaç duymadan bir cevher gövdesinden metallerin ve tuzların çıkarılmasına izin verir.

Uranyum

Uranyum için yerinde liç diyagramı (ABD NRC)

Uranyum için yerinde liç 1990'lardan beri hızla gelişmiş olup 2012 yılında dünya çapında uranyumun yüzde 45'i bu yöntemle çıkarılmaktadır.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Uranium 2014 13 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., International Atomic Energy Agency/OCED Nuclear Energy Agency, 2014.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bakır</span> Atom numarası 29 olan, 1B geçiş grubundaki metalik element

Bakır, Cu sembollü ve 29 atom sayılı bir kimyasal elementtir. Çok yüksek termal ve elektrik iletkenliği olan yumuşak, dövülebilir ve sünek bir metaldir. Yeni açığa çıkmış saf bakır yüzeyi pembemsi-turuncu renklidir. Bakır, ısı ve elektrik iletkeni olarak yapı malzemelerinde, çeşitli metal alaşımların bileşiminde, som gümüş gibi kuyumculukta, kupronikel denizcilik donanımı ve madenî para yapımında ve konstantan yük ölçerlerde ve sıcaklık ölçen termokupllarda kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Madencilik</span> maden cevherlerinin araştırılması, çıkarılması ve işletilmesiyle ilgili teknik ve yöntemlerin bütünü

Madencilik, yeraltındaki maden cevherlerinin araştırılması, çıkarılması ve işletilmesiyle ilgili teknik ve yöntemlerin bütünüdür. Yer kabuğunda bulunan cevher, endüstriyel hammadde, kömür ve petrol gibi ekonomik ekli doğal hammaddeyi sağlamaktır. Ekonomik önemi bulunan mineralleri rasyonel bir şekilde endüstriye sağlamak için geliştirilmiş uygulamalı bilim dalıdır. Maden yataklarının aranması, projelendirilmesi, işletilmesi ve çıkarılan madenin zenginleştirilmesi ile ilgili işlemleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Nikel</span> atom numarası 28 olan ve simgesi Ni olan kimyasal bir element

Nikel, atom numarası 28 olan ve simgesi Ni olan kimyasal bir elementtir.

<span class="mw-page-title-main">Çinko</span> Element

Çinko, sembolü Zn, atom numarası 30 olan kimyasal bir elementtir. Oda sıcaklığında hafif kırılgan bir metaldir ve oksidasyon giderildiğinde parlak gri bir görünüme kavuşur. Periyodik tablonun 12. (IIB) grubunun ilk elementidir. Bazı açılardan çinko kimyasal olarak magnezyuma benzer: her iki element de yalnızca bir normal oksidasyon durumu (+2) gösterir ve Zn2+ ve Mg2+ iyonları benzer boyuttadır. Çinko, Dünya kabuğundaki en bol bulunan 24. element olup beş kararlı izotopu vardır. En yaygın çinko cevheri, bir çinko sülfür minerali olan sfalerittir.

<span class="mw-page-title-main">Maden cevheri</span> Yer kabuğunda etkenlerle oluşan, ekonomik yönden değer taşıyan mineraller

Maden cevheri ya da kısaca maden ya da cevher, yer kabuğunda iç ve dış doğal etkenlerle oluşan, ekonomik yönden değer taşıyan minerallere verilen ad. Her mineral cevher değeri taşımaz. Bir mineralin cevher değeri taşıması için piyasa şartları gibi birtakım ekonomik etkenlerce belirlenen Tenör değerlerine sahip olması gerekir. Maden sözcüğü aynı zamanda "maden ocağı" anlamında da kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Açık ocak madenciliği</span>

Açık ocak madenciliği; yer altında bulunduğu saptanmış ya da mostra vermiş madenin ekonomik olarak, yer altına inilmeden üzerindeki örtü tabakasının kaldırılarak kazanılması işlemini anlatan madencilik yöntemidir.

<span class="mw-page-title-main">Stronsiyum</span> Sr sembollüne sahip, atom numarası 38 olan, toprak alkali metaller grubundan gümüşümsü beyaz renkli bir kimyasal element

Stronsiyum, Sr sembollüne sahip, atom numarası 38 olan, toprak alkali metaller grubundan gümüşümsü beyaz renkli bir kimyasal element. Oda sıcaklığında katı olan elementin atom ağırlığı 87,62 g/mol'dür. Stronsiyum, kimyasal olarak son derece reaktif olup, hava ile temas ettiği takdirde sarı rengine döner. Element sölestin ve strontianit minerallerinde bulunur. Elementin nükleer fisyon sonucunda oluşan 90Sr izotopu radyoaktiftir ve 28,90 yıllık bir yarılanma ömrüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Maden mühendisliği</span> madenlerin bulunması, çıkarılması ve zenginleştirilmesi konularında eğitim ve araştırma yapan mühendislik dalı

Maden mühendisliği, madenlerin bulunması, çıkarılması ve zenginleştirilmesi konularında eğitim ve araştırma yapan mühendislik dalıdır.

Liç işlemi temel olarak hidrometalurjik zenginleştirme yöntemlerinden biridir. Pirometalurjik işlemlere kıyasla, liçin uygulaması çok daha kolay ve işlem sırasında herhangi bir gaz salınımı olmadığı için çevreye çok fazla zarar vermemektedir. Liçin tek dezavantajı ise, düşük sıcaklık nedeniyle kimyasal reaksiyonların yavaş gerçekleşmesi ve bunun sonucunda tüm işlemin yavaş olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cevher hazırlama</span>

Cevher hazırlama, temel olarak, kıymetli mineralleri cevherden ayırma işlemidir. Endüstriyel ölçekli cevher hazırlama işlemleri birçok aşamadan oluşur. Cevher temelde fiziksel, kimyasal ve fizikokimyasal özelliklerinden oluşan farklara göre ayrılmaktadır.

Hidrometalurji temel olarak, sıvı kimyasalların kullanılmasıyla uygulanan ekstraktif metalurji yöntemlerden biridir. Temel amaç, kıymetli metalleri cevherden ayırmak, zenginleştirmek veya geri dönüştürmektir.

Türkiye'de madencilik gelişmiş sanayi kollarından biridir. Türkiye madenler bakımından zengin bir ülkedir. Ayrıca bazı madenler bakımından dünyanın önemli ülkeleri arasındadır. Türkiye'nin madenlerinin tamamı henüz belirlenmemiştir. Maden arama çalışmaları hızla devam etmekte ve yeni maden yatakları bulunmaktadır. Türkiye'nin madenciliğinin şu andaki üretimi, tümüyle kendi endüstri kuruluşlarımızın gereksinimine yönelik değildir. Bir kısmı ham olarak ya da yarı işlenmiş halde yurt dışına satılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Altın üretimi</span>

Altın üretimi öncelikle, metalin yer altından çıkartılması, ön zenginleştirme için uygun işlemlerin uygulanması ve ardından uygun metalurjik (hidrometalurji/pirometalurji) işlemlerin uygulanmasıyla gerçekleştirilir.

<span class="mw-page-title-main">Kazatomprom</span>

Kazatomprom (Tr: Kazakistan Ulusal Atom Kuruluşu Kz: Қазақстанның ұлттық атом компаниясы), Kazakistan Cumhuriyeti devletine ait nükleer yakıt ve enerji şirketidir. Enerji ve yakıt elde etmek amacıyla Uranyum, Berilyum,Tantal ve Niobyum gibi elementlerin ve ender bulunan metallerin arama ve üretimi gibi etkinliklerde bulunur. Nükleer enerji üretimi için yakıt hammaddesi ihraç eder. Kazatomprom, 1997 yılında kurulmuş olup, merkezi Kazakistan Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile Kazakistan Astana'da yer almaktadır ve Ulusal Refah Fonu "Samruk-Kazına"'nın bir girişimidir. 2010'dan beri Kazatomprom, doğal uranyum üretiminde dünya lideridir.

Bir maden yatağından çıkarılan cevher minerali ile birlikte bulunan istenmeyen malzemeler (gang) cevher işleme esnasında genellikle kolayca uzaklaştırılabilir. Ancak öyle haller vardır ki bu uzaklaştırma işlemi çok pahalıya malolabilir ve yatağın işletilmesi ekonomik olmayabilir. Örneğin bazı uranyum yataklarında uraninit (=peşblend, UO2)'le birlikte kalsit de bulunur. Cevher, öğütüldükten sonra uranyumca zenginleştirilmesi için asitle yıkanır. Kalsit bu asitle hemen reaksiyona girdiğinden zenginleştirme sırasında çok büyük hacimlerde asit kullanmak gerekir ki bu bazen elde edilecek uranyumun değerinden çok daha fazladır. Bazı kalay yatakları da kasiterit (SnS2)'le birlikte topaz da ihtiva eder ki bu mineral oldukça sert olup, öğütmede kulanılan aletlerin çabucak aşınmasına yolaçar. Bu durum aletlerin çok sık değiştirilmesini ve dolayısıyla yatağın ekonomik karlılığını doğrudan etkiler. Yine nikelden arseniğin, demirden fosforun, bakırdan da cıva ve arseniğin ayrılması çok pahalıya malolmakta ve yatakların ekonomik olarak işletilmeleri zorlaşmaktadır. Meram (Konya)'da bulunan Helvacıbaba magnezit (veya manyezit, MgCO3) yatağı %7'den fazla SiO2 içerdiği için kapatılmıştır, çünkü manyeziti SiO2'den ayırmak maliyetleri çok yükseltmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çevre sorunları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste, insan faaliyetlerinin, biyofiziksel çevre üzerindeki zararlı etkilere sebep olan çevre sorunlarının bir listesidir. Genel anlamda; sorunlar, etkileri ve hafifletici unsurlar olarak sınıflandırılırlarsa da, etkilerin birbirine bağlı olduğu ve yeni etkilere neden olabilecekleri gözden uzak tutulmamalıdır.

Öksüt Altın Madeni, Kayseri ili, Develi ilçesindeki Öksüt köyündeki altın madenidir.

Çevrede aktinitler, dünya ortamındaki aktinitlerin kaynakları, çevresel davranışları ve etkileri ile ilgilidir. Çevresel radyoaktivite yalnızca aktinitlerle sınırlı değildir; radon ve radyum gibi aktinit olmayanlar da dikkat çekicidir. Tüm aktinitler radyoaktif olsa da, yer kabuğunda uranyum ve toryum gibi birçok aktinit vardır. Bu mineraller, karbon tarihleme ve çoğu dedektör için, X-ışınları ve daha fazlası gibi birçok yönden faydalıdır.

Maden atıkları, bir cevherin ekonomik olmayan kısmından değerli fraksiyonu ayırma işleminden sonra arta kalan malzemelerdir. Artıklar, bir cevher veya mineral gövdesinin üzerinde yer alan ve madencilik sırasında işlenmeden yer değiştiren atık kaya veya diğer malzemeler olan aşırı yükten farklıdır. Maden atıkları, insanlığın ürettiği en büyük atık miktarıdır.