İçeriğe atla

Yerel Katman

Yerel katman
Gözlem verisi
En parlak üyeYerel grup
Büyük eksen (a)17 Mly (5 Mpc)[1]
Küçük eksen (b)1,5 Mly (0,5 Mpc)[1]

Astronomide Yerel Katman; Samanyolu, Yerel Grup üyeleri ve diğer gökadaların benzer özel hızı paylaştığı yakındaki galaksi dışı bir uzay bölgesidir.[2] Bu bölge yaklaşık 23 Mly (7 Mpc) yarıçapında, 1,5 Mly (0,46 Mpc) kalınlığındadır[1] ve bu mesafenin ötesindeki gökadalar belirgin şekilde farklı hızlara sahiptir.[3] Yerel Grup, Yerel Katman'a göre 66 km⋅s−1 gibi görece küçük bir özel hıza sahiptir. Gökadaların tipik hız dağılımı, radyal yönde sadece 40 km⋅s−1'dir.[2] Yakınlardaki parlak gökadaların neredeyse tamamı Yerel Katman'la bağlantılıdır.[1] Yerel Katman, Yerel Hacim'in bir parçasıdır ve Başak Süperkümesi'nde (Yerel Süperküme) yer alır.[4] Yerel Katman, Yerel Boşluğun sınırını belirleyen bir gökadalar duvarı oluşturur.[5]

Yerel Katman'daki gökadaların ortalama hızının önemli bir bileşeni, Başak Süperkümesi kütleçekimsel cazibesinin bir sonucu olarak ortaya çıkar ve bu, küme yönünde yaklaşık 185 km⋅s−1'lik bir özel devinime yol açar.[2] İkinci bir bileşen, seyrek olarak gökadalarla dolu yaklaşık 150 Mly (45 Mpc) alanı kaplayan ve genişleyen bir uzay bölgesi olan Yerel Boşluğun merkezinden uzağa doğru yönlendirilmiştir.[3] Bu bileşenin hızı 259 km⋅s−1'dir. Yerel Katman, Yerel Süperküme'den (Başak Süperkümesi) 8° eğimlidir.[4]

Sözde Devler Konseyi, Yerel Katman'daki Yerel Grup'u çevreleyen ve yarıçapı 1.220 Mly (375 Mpc) olan on iki büyük gökadanın oluşturduğu bir halkadır.[4] Bunlardan on tanesi sarmal, geriye kalan ikisi eliptik gökadadır. İki eliptik (Maffei 1 ve Centaurus A), Yerel Grup'un karşı taraflarında yer alır.

Yerel Katman (üstten görünüm)
"Devler Konseyi" gökadaları[4]
Katalog kimliğiAdıTakımyıldızUzaklık (Mly)Yıldız kütlesi *
NGC 253Heykeltıraş GökadasıHeykeltıraş1110.805
PGC 9892Maffei 1Kraliçe1110.928
PGC 10217Maffei 2Kraliçe1110.493
IC 342 Zürafa1110.302
NGC 3031M 81Büyük Ayı1210.905
NGC 3034M 82Büyük Ayı1110.573
NGC 4736M 94Av Köpekleri1510.458
NGC 4826M 64Berenices'in Saçı1610.496
NGC 5236M 83Suyılanı1610.642
NGC 5128Centaurus AErboğa1111.169
NGC 4945 Erboğa1210.528
ESO 97-G13Pergel gökadasıPergel1410.559

* Kütle, kütlenin güneş kütleleri içindeki logaritması (baz belirtilmemiş) olarak verilir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Milky Way amidst a 'Council of Giants'". Science Daily. 11 Mart 2014. 19 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023. 
  2. ^ a b c Tully, R. Brent; Shaya, Edward J.; Karachentsev, Igor D.; Courtois, Hélène M.; Kocevski, Dale D.; Rizzi, Luca; Peel, Alan (March 2008). "Our Peculiar Motion Away from the Local Void". The Astrophysical Journal. 676 (1). ss. 184-205. arXiv:0705.4139 $2. Bibcode:2008ApJ...676..184T. doi:10.1086/527428. 
  3. ^ a b Tully, R. Brent (May 2008), "The Local Void is Really Empty", Dark Galaxies and Lost Baryons, Proceedings of the International Astronomical Union, IAU Symposium, 244, ss. 146-151, arXiv:0708.0864 $2, Bibcode:2008IAUS..244..146T, doi:10.1017/S1743921307013932 
  4. ^ a b c d McCall, Marshall L. (29 Nisan 2013). "A Council of Giants". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 440 (1) (10 Mart 2014 tarihinde yayınlandı). ss. 405-426. arXiv:1403.3667 $2. Bibcode:2014MNRAS.440..405M. doi:10.1093/mnras/stu199. 
  5. ^ Shaya, Ed J.; Tully, R. Brent (December 2013). "The Formation of the Local Group Planes of Galaxies". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 436 (3). Oxford University Press. Royal Astronomical Society. ss. 2096-2119. arXiv:1307.4297 $2. Bibcode:2013MNRAS.436.2096S. doi:10.1093/mnras/stt1714. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Başak Süperkümesi</span>

Başak Süperkümesi veya Yerel Süperküme, Samanyolu ve Andromeda gökadaları ile diğerlerini de içeren Başak Kümesi ve Yerel Grup'u barındıran süperkümedir. Çapı yaklaşık 33 megaparsek olan bu süperkümede en az 100 adet gökada grubu ve kümesi bulunmaktadır. Gözlemlenebilir evrendeki yaklaşık 10 milyon süperkümeden biri olan Başak Süperkümesi, Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi adı verilen bir gökada iplikçiği içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Yerel Grup</span> Samanyolunu da kapsayan ve 35in üzerinde üyesi bulunan gökadalar grubu

Yerel Grup, Samanyolu Gökadası'nı da barındıran bir gökada grubudur. Çapı yaklaşık olarak 3 milyon parsek (10 milyon ışık yılı; 9×1019 kilometre) ve toplam kütlesi ise 2×1012 güneş kütlesi (4×1042 kg) civarındadır. "Dambıl" şeklinde iki gökada topluluğundan oluşur. Samanyolu ve ona bağlı cüce gökadalar bir lobu, Andromeda Gökadası ve ona bağlı cüce gökadalar ise diğer lobu oluşturur. Bu iki topluluk birbirinden yaklaşık 800 kiloparsek (3×10^6 ly; 2×1019 km) uzaklıktadır ve birbirlerine doğru 123 km/s hızla hareket etmektedir. Yerel Grup, daha büyük olan Başak Süperkümesi'nin bir parçasıdır ve bu da Laniakea Süperkümesi'nin bir parçası olabilir. Samanyolu bazı gökadaları gizlediği için Yerel Grup'taki tam sayı bilinmemekle birlikte, en az 80 üyesi olduğu tahmin edilmektedir ve bunların çoğu cüce gökadalardır.

Bu liste, Güneş Sistemi'ne 3,8 megaparsek uzaklıktaki bilinen gökadaları, güneş merkezli veya Güneş'e olan mesafeye göre artan sırada göstermektedir. Bu liste, yaklaşık 50 büyük Yerel Grup gökadasını ve komşu gökada gruplarının üyeleri olan bazı gökadaları ve şu anda tanımlanmış herhangi bir gökada grubunda olmayan bazı gökadaları içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Süperküme</span>

Süperkümeler küçük gökada kümelerinden ve gökada gruplarından oluşan büyük kümeler olup Evren'de şimdilik gözlemlenebilen en büyük yapı birimleridir. Süperkümelerin varlığı gökadaların Evren'de tek biçimli dağılmamış olduğunu gösterir.

<span class="mw-page-title-main">M81 Grubu</span> Büyük Ayı takımyıldızı yönündeki gökada grubu

M81 Grubu, Büyük Ayı takımyıldızı yönünde bulunan, yüksek parlaklıkta bazı gökadalar ve bunlara ek olarak çok iyi bilinen Messier 81 ve Messier 82'yi de içeren gökada grubudur. Grubun merkezi uzaklığı yaklaşık olarak 3,6 mega parsek olarak hesaplanır ve Yerel Grub'a yakındır. Grubun yaklaşık toplam kütlesi (1,03 ± 0,17)×1012M olarak tahmin edilir. M81 Grubu, Yerel Grup ve diğer yakın gruplarla birlikte Başak süperkümesi (yani Yerel süperküme) içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Suyılanı-Erboğa Süperkümesi</span>

Suyılanı-Erboğa Süperkümesi veya Suyılanı ve Erboğa Süperkümesi, Samanyolu'nun da bulunduğu Başak Süperkümesi'nin en yakın komşusu olan süperkümedir. Suyılanı Süperkümesi büyük bir süperküme olmadığı için, Erboğa Süperkümesi ile birlikte incelenir. Bununla birlikte iki süperkümeyi de inceleyen yazarların pek çoğu, iki süperkümenin birbirinden ayrı yapılar olduğu konusunda hemfikirdirler.

<span class="mw-page-title-main">Pavo-Indus Süperkümesi</span>

Pavo-Indus Süperkümesi, Yerel Grubu da içeren Yerel süperkümenin komşusu olan ve yaklaşık olarak 212 MIy (65 Mpc)uzaklıkta bulunan bir süperkümedir. Erboğa Süperkümesi'ni ve büyük bir ihtimalle Başak Süperkümesi'ni çevreleyen uzun bir gökada duvarının bir ucunu oluşturan oldukça zayıf bir süperkümedir. Önemli bir süperküme olarak kabul edilmemektedir. Dikkat çeken yoğun bir gökadalar topluluğu değildir ve herhangi birçok verimli gökada kümesi içermez.

<span class="mw-page-title-main">Su Yılanı Kümesi</span>

Suyılanı Kümesi, Suyılanı takımyıldızında yaklaşık olarak 193,1 Mly (59,2 Mpc) uzaklıkta bulunan ve 158 parlak gökadadan oluşan bir gökada kümesidir.

<span class="mw-page-title-main">Merceksi galaksi</span>

Merceksi gökada, biçimsel gökada sınıflandırma şemalarında eliptik (E) ve sarmal gökada (S) arasında yer alan bir gökada türüdür. Büyük ölçekli bir disk içermesine karşın, büyük ölçekli sarmal kollara sahip değildir. Merceksi gökadalar, yıldızlararası maddelerinin çoğunu tüketmiş veya kaybetmiş ve bu nedenle devam eden çok az yıldız oluşumuna sahip disk gökadalarıdır. Buna rağmen, disklerinde önemli miktarda toz barındırabilirler. Sonuç olarak, tıpkı eliptik gökadalar gibi çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşurlar. Merceksi ve eliptik gökadalar morfolojik farklılıklarına rağmen spektral özellikler ve ölçekleme ilişkileri gibi ortak bazı özellikleri paylaşırlar. Her ikisi de, en azından evrenin yerel kısmında, pasif olarak evrimleşen erken tip gökadalar olarak kabul edilebilir. "E" gökadaları ile "S0" gökadalarını morfolojik olarak birbirine bağlayan, orta ölçekli disklere sahip "ES" gökadalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi</span>

Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi, Başak Süperkümesi'ni de içeren gökada süperkümeleri veya gökada iplikçiklerinin bileşik yapısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Laniakea Süperkümesi</span>

Laniakea Süperkümesi, Samanyolu'nu ve yakınındaki diğer yaklaşık 100.000 gökadayı içeren bir süperkümedir. Süperkümenin kendisi ise evrendeki en büyük yapılardan biri olan ve Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi adı verilen iplikçik yapısının içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">UGCA 86</span> macellansı sarmal gökada

UGCA 86, Zürafa takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 9,71 MIy (2,98 Mpc)uzaklıkta bulunan macellansı sarmal gökadadır. Önceleri yerel grubun bir parçası olduğu düşünülüyordu, fakat gökadadaki parlak yıldızlar gözlemlendikten sonra Maffei 1 Kümesi'nin bir üyesi olduğu anlaşıldı. UGCA 86'nın, IC 342'nin uydu gökadası olduğu düşünülmektedir, fakat iki gökada arasındaki ayrım, Samanyolu ve Macellan Bulutları arasındaki mesafeden %50 daha fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Galaksi iplikçiği</span> evrendeki büyük boşluklar arasındaki sınırları oluşturan iplik benzeri yapılar

Gökada iplikçikleri kozmolojide kütleçekimsel olarak bağlı olan gökada süperkümelerinin duvarlarından oluşan evrendeki bilinen en büyük yapılardır. Bu devasa iplik benzeri oluşumlar, 80 megaparsek h−1'e ulaşabilir ve büyük boşluklar arasındaki sınırları oluşturur.

KBC Boşluğu, adını 2013 yılında bu boşluğu inceleyen gök bilimciler Ryan Keenan, Amy Barger ve Lennox Cowie'nin baş harflerinden alan devasa, nispeten boş bir uzay bölgesidir. Bu bölge, birçok yazı ve araştırma makalesine konu olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Saç I Grubu</span> Berenisin Saçı takımyıldızındaki gökada grubu

Saç I Grubu, Berenis'in Saçı takımyıldızında yaklaşık olarak 14,5 Mpc (47,3 Mly) uzaklıkta bulunan bir gökada grubudur. Sarmal gökadalar açısından zengin olmakla birlikte az sayıda eliptik ve merceksi gökada içeren grubun en parlak üyesi NGC 4725'tir. Saç I, daha uzakta bulunan Saç ve Aslan kümelerinin önünde yer alır ve Başak Süperkümesi'ne dahildir.

<span class="mw-page-title-main">Güney Süperkümesi</span> en yakın komşu gökada süperkümesi

Güney Süperkümesi, Balina, Ocak, Irmak, Saat ve Kılıçbalığı takımyıldızlarında yaklaşık olarak 19,5 Mpc (63,6 Mly) uzaklıkta bulunan yakın bir süperkümedir. İlk olarak 1953 yılında Gérard de Vaucouleurs tarafından tanımlanmıştır.

Güney Süperkümesi İplikçiği, Güney Süperkümesi ve Dürbün-Turna Bulutu'nu kapsayan bir gökada iplikçiğidir.

Dürbün-Turna Bulutu, Tavus, Hintli ve Dürbün takımyıldızları içerisinde bulunan bir gökada iplikçiğidir. Gök bilimci Brent Tully, The Nearby Galaxies Atlas ve ona eşlik eden The Nearby Galaxies Catalog kitaplarında bu yapıyı ilk kez tanımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yerel Boşluk</span> Yerel Gökada Grubuna bitişik boş uzay bölgesi.

Yerel Boşluk, Yerel Grup'a bitişik olarak uzanan çok geniş ve boş bir uzay bölgesidir. 1987 yılında Brent Tully ve Rick Fisher tarafından keşfedilen Yerel Boşluk'un, şu anda "narin iplikçikler" ile ayrılmış üç ayrı sektörden oluştuğu bilinmektedir. Boşluğun tam boyutu bilinmemekle birlikte en az 150 Mly (45 Mpc) genişliğinde olduğu ve muhtemelen 150 ila 300 Mpc arasında olabileceği düşünülmektedir. Yerel Boşluk, standart kozmolojiden beklenenden çok daha az sayıda gökadaya sahip gibi görünmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Boşluklar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu astronomideki boşlukların bir listesidir. Boşluklar, evrenin büyük ölçekli yapısını oluşturan, filamentler arasındaki uzayın özellikle galaksi açısından fakir bölgeleridir. Bazı boşluklara süperboşluklar denir.