İçeriğe atla

Yeraltından Notlar

Kontrol Edilmiş
Başlığın diğer anlamları için Yeraltından Notlar (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Yeraltından Notlar
Записки из подполья
Zapiski iz podpolya
1866 baskısının kapak resmi
YazarFyodor Dostoyevski
ÜlkeRusya
DilRusça
TürUzun hikâye
YayımOcak-Nisan 1864
YayımcıEpoch [en] (Rusya)
OCLC31124008
891.73/3 20
PG3326 .Z4 1993

Yeraltından Notlar (Rusça: Записки из подполья, Zapiski iz podpolya), Dostoyevski'nin, Camus dahil olmak üzere birçok Batılı düşünürü varoluşçu anlamda etkilemiş bir klasik olarak kabul edilen kısa romanıdır. 1864 yılında Sankt-Peterburg'da basılmıştır.

Yeraltından Notlar, gerçek dünyadan kendini soyutlamış veya buna zorunlu kalmış bir kişinin iç çatışmalarını ve hezeyanlarını ana eksen olarak belirler. Yeraltı Adamı'nın monoloğu ve ünlü "Ben hasta bir adamım." ifadesi ile romana giren Dostoyevski bu romanıyla sonraki döneminin büyük eserlerine bir giriş yapar.

Yeraltından Notlar, modernite eleştirileri için erken sayılabilecek bir yılda, 1864'te, Rusya'da köleliğin feshedildiği 1861'den üç yıl sonra basılır. Köleliğin kaldırılması ile Rusya'da yeni bir havanın estiği bilinmektedir. Ancak Dostoyevski'nin karakteri ayrı bir alemdedir. İçerdiği temalar Rus edebiyatına dışsal olarak görülse de Rus düşünsel yaşamına dışsal değildir, ancak çoğuna ters bir yanıttır. Dostoyevski'nin bu eserini Çernişevski'nin "Nasıl Yapmalı" adlı ütopik sosyalist eserine bir nevi cevap olarak yazdığı kabul edilir. Çernişevski'nin yine Petersburg'da geçen romanındaki iyimserliğin karşısında Yeraltı'nın karanlık gurultusunu seslendirir Dostoyevski.

Dostoyevski'nin Rus aydınına karşı seslendirdiği haklı sitem ve bunun getirisi olarak romana sinen kötümserce eleştirisi aslen yine Dostoyevski'nin "Rusluk" olarak tanımladığı Batı Hayranlığına karşıdır. Batılılaşma, modernizasyonun Rusya'da şehir olarak temsili olan Petersburg'un seçilmesi batılılaşma sorununu bir şekilde ele alan veya ona dokunan tüm romanların, hikâyelerin zorunluluğudur. Çernişevski'nin "Nasıl Yapmalı"sı gibi Gogol'ün ünlü "Palto"'su da St. Petersburg'u mekan olarak alır, keza Dostoyevski'nin bir sonraki romanı olan ve belki de en ünlü romanı olan "Suç ve Ceza"nın da mekanı St. Petersburg'dur.

Romanın ilk bölümü bu romanın ardından zamanla "Yeraltı Adamı" olarak tanınan karakterin itirafları, serzenişleri, hakaretleri, hayıflanmaları kısaca iç dünyası üzerine bir monologdur. Çevresindeki insanlardan tiksinen, nefretle insanları anan, insanları belki de hiç sevmemiş gibi görünen kapalı bir karakterin fazlasıyla açık ifadeleridir. İkinci bölümde ise Yeraltı Adamı'nın yeraltından bir anlık çıkışı ve daha önceden arkadaşı olduğu anaşılan kişilerle bir hesap görmeye çabalamasını izleriz.

Dostoyevski Yeraltından Notlar ile yeni çağına girer. Bu romanını takip eden "Suç ve Ceza" ile büyük ün kazanır. Suç ve Ceza ile Yeraltından Notlar arasında sürekli bir bağlantı kurma çabası vardır, ancak Suç ve Ceza büyük bir ahlak öğretisidir aynı zamanda, Yeraltı ise bu minvalde sert bir eleştiri olabilir ancak. Yazarın tarihi kendisini bu ahlâk kavgasında bularak başlamıştır.

Zeki Demirkubuz, 2012'de Yeraltından Notlar'dan serbest bir uyarlama olarak "Yeraltı" filmini çekmiştir.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Roman</span> bir kişi ya da bir grup insanın başından geçenleri, onların iç ve dış yaşantılarını belli bir kronolojik, mantıksal, duygusal ya da sanatsal ilişkiyi gözeterek öyküleyen uzun kurgusal anlatı

Roman, genellikle düzyazı biçiminde yazılan, kurgusal, görece uzun, insanın (ya da insan özellikleri atfedilen varlıkların) deneyimlerini bir olay örgüsü içinde aktaran ve genellikle kitap halinde basılan bir edebî tür. Uluslararası ve akademik platformlarda beşinci sanat olarak kabul gören edebiyatın bir alt türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Fyodor Dostoyevski</span> Rus romancı (1821-1881)

Fyodor Mihayloviç Dostoyevski (Rusça: Фёдор Миха́йлович Достое́вский,

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Puşkin</span> Rus yazar (1799-1837)

Aleksandr Puşkin, Rus şair ve yazardır. Rusya'nın "ulusal şair"i ve modern Rus edebiyatının kurucusu olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Vladimir Nabokov</span> Rus-Amerikalı romancı (1899 – 1977)

Vladimir Vladimiroviç Nabokov Rus asıllı Amerikalı yazar. İlk eserlerini Rusça yazdı, uluslararası ününü İngilizce yazdığı romanlarla kazandı. En tanınmış eseri Stanley Kubrick ve Adrian Lyne tarafından filme de çekilen Lolita adlı romanıdır.

<span class="mw-page-title-main">İvan Turgenyev</span> Rus yazar

İvan Sergeyeviç Turgenyev Rus şair, yazar, oyun yazarı, çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Çernışevski</span>

Nikolay Gavriloviç Çernişevski Rus devrimci demokrat, materyalist filozof, eleştirmen ve sosyalist. Bazıları tarafından bir ütopik sosyalist olarak değerlendirilmiştir. 1860'larda devrimci demokratik hareketin önderi konumundaydı. Sovyetler Birliği'nin kurucusu Vladimir Lenin, Emma Goldman gibi önemli isimleri etkilemiştir.

Mazlum Beyhan, Türk çevirmen.

<i>Suç ve Ceza</i> Dostoyevskinin 1866 tarihli Rusça romanı

Suç ve Ceza, Rus yazar Fyodor Dostoyevski tarafından yazılan psikolojik ve dram türündeki romandır. İlk olarak 1866 yılı boyunca Rus Habercisi adlı edebiyat dergisinde on iki ayda yayımlandı. Daha sonra ise tek cilt olarak yayımlandı. Dostoyevski'nin beş yıl süren Sibirya sürgününün dönüşünde yazdığı tam uzunluktaki ikinci romanıdır. Suç ve Ceza, yazarın "olgunluk" döneminin ilk büyük romanı olarak kabul edilir.

<i>Budala</i> roman

Budala, 19. yüzyıl Rus yazarlarından Dostoyevski'nin 1868 yılında yazdığı bir romandır. İlk olarak 1868-1869 yıllarında Russki Vestnik dergisinde tefrika edilmiştir.

<i>İnsancıklar</i> Dostoyevski romanı

İnsancıklar, 19. yüzyıl Rus yazarlarından Dostoyevski'nin ilk romanı (1846). İlk Rus toplumsal romanı sayılır. Romanın ana teması diğer Dostoyevski romanlarında olduğu gibi "acıma"dır. Eserin ortaya çıkışı ilginçtir:

<span class="mw-page-title-main">Rodion Romanoviç Raskolnikov</span> Suç ve Cezanın baş kahramanı

Rodion Romanoviç Raskolnikov, Dostoyevski'nin en ünlü eserlerinden Suç ve Ceza romanının baş karakteridir. Çarlık Rusyasında geçen olayda, Rodion Hukuk Fakültesini ekonomik sebeplerle terk etmiş bir gençtir.

<i>Ecinniler</i>

Ecinniler, Fyodor Mihayloviç Dostoyevski'nin 1872 yılında yayımlanmış romanıdır. Türkçeye Cinler adıyla da tercüme edilmiştir.

<i>Babalar ve Oğullar</i> İvan Turgenyevin en meşhur eseri (1862)

Babalar ve Oğullar, İvan Turgenyev’in 1862'de kaleme aldığı en meşhur eseridir. Romanın Rusça adı Отцы и дети ’dir. Birebir anlamı “Babalar ve Çocuklar” olan bu roman Türkçeye “Babalar ve Oğullar” olarak tercüme edilmiştir.

Rus Edebiyatı, 11. yüzyılda Ruslar'ın Hristiyanlığı benimsemesinden sonra yazılan yapıtlarla başlar. Doğu Slav toplulukları ilk kez 10. yüzyılın hemen başında Kiev'de merkezi bir yönetim altında bir araya gelmişlerdi. Aynı yüzyılın sonlarında Kiev prensi tarafından benimsenen Hristiyanlığın halkın arasında yayılmasıyla okuryazarlık gelişebilme olanağı buldu. Bu yeni dinle birlikte Rusya'ya Yunanca ya da Slavca dinsel yapıtlar girdi. Yunancadan çeviriler yapılmaya başlandı.

<i>Öteki</i> (roman)

İkiz, Öteki veya Öteki Ben 'Bir Petersburg Şiiri', Fyodor Dostoyevski'nin 1846 yılında yayımlanan novellasıdır.

<i>Ezilenler</i>

Ezilenler Dostoyevski'nin bir romanı. 1861 yılında ilk baskısı yapılmıştır. Dostoyevski'nin en başarılı eserlerinden biri olarak kabul edilir. Yazar, bu eseri 1849-1859 yılları arasındaki 10 yıllık Sibirya sürgünü deneyiminin ardından St. Petersburg'da yazdı. Roman, yazarının yaşamından izler taşır. Romandaki anlatıcı, Ivan Petroviç adında, gelecek vadeden genç bir yazardır ve büyük bir ünden yoksulluğa düşer. Ivan Petroviç'in yazma yöntemleri ve toplumsal konumu Dostoyevski'ninkine benzemektedir.

Ebedi Koca Rus yazar Fyodor Dostoyevski'nin yazdığı, ilk kez 1870 yılında Zarya dergisinde yayınlanmış romandır. Novella'nın konusu Velçaninov ile merhum eski sevgilisinin kocası Trusotki arasındaki karmaşık ilişki üzerine kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Dostoyevski</span>

Mihail Mihailoviç Dostoyevski bir Rus öykü yazarı, yayıncı, Edebiyat eleştirmeni ve Fyodor Dostoyevski'nin ağabeyi idi.İkisi, yaşları arasında bir yıldan azdı ve çocukluklarını birlikte geçirdiler.

<i>Nasıl Yapmalı?</i> Nikolay Çernişevskinin bir romanı

Nasıl Yapmalı?, Rus filozof, gazeteci, yazar ve edebiyat eleştirmeni Nikolay Çernişevski'nin, İvan Turgenyev'in Babalar ve Oğullar (1862) adlı romanına yanıt olarak yazdığı 1863 tarihli bir romandır. Asıl adı Ne Yapmalı? olan ve günümüzden yaklaşık 140 yıl önce yazılan Nasıl Yapmalı?'dan gerek yazıldığı dönemde, gerekse sonraları o kadar çok söz edildi ve bu 'roman bile olmayan roman'da fuhuş edebiyatından siyasal propagandaya kadar o kadar çok şey yapıldığı öne sürüldü ki, Çernişevski'nin hem karşıtları, hem de yandaşları için soru sürekli olarak gündemde kaldı: Ne Yapmalı'da ne yapılıyor?

"Uysal Bir Ruh", Fyodor Dostoyevski'nin Kasım 1876'da yazdığı kısa öyküdür. Bir tefeci ile dükkânına sık sık gelen bir kız arasındaki ilişkiyi anlatır. Hikâye, Dostoyevski'nin Nisan 1876'da okuduğu, bir terzi intiharı hakkındaki haberden esinlenilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.