Yenilmez (roman)

Stanislaw Lem'in 1964 yılında yazdığı bilimkurgu kitabıdır. Almanca çevirisi 1967, İngilizce çevirisi ise 1973 yılında yayınlandı.

İkinci sınıf bir uzak kruvazörü, bilgi alınamayan kardeş gemisi Condor'un peşinden Regis III gezegenine gider. Ekip gemiyi bulur, fakat gezegende neler olduğunu ve Condor'dakilerin başına ne geldiğini açıklayamazlar.

Ekip daha sonra gezegende kendini kopyalayan, evrimleşmiş makine bir yaşam formu keşfeder. Bu form ufak robot-böceklerdir. Önceleri farklı türlerde robotların yaşadığı gezegende robot savaşı çıkmış ve bu savaştan bu ufak makineler sağ çıkabilmiştir. Tek başlarına zararsız ve az işleve sahip bu makineler tehdit edildiklerinde organize olurlar. Bir araya gelen bu böcek-makineler, elektromanyetik alan yaratarak, saldırganın beyninin elektrik yükünü sıfırlarlar. Bunun sonucunda saldırgan hafızasını yitirmiş, bilişsel kapasitesini kaybetmiş olur. Bu durum Condor'un başına geleni açıklamaktadır.

Yenilmez ekibi bu makinelere başta savaş açmış daha sonra başarısız olmaları ve yaptıklarını anlamsız bulmalarından dolayı gezegenlerine geri dönmüşlerdir.

Yazar birçok eserinde olduğu gibi, bu kitabında da evrim teorisinden çok etkilenmiştir. Lem, bu kitabında evrimin karmaşık, zeki, yetenekli canlılara yol açabileceği gibi, bazı durumlarda az enerji tüketen, basit canlılara neden olabileceğini anlatmıştır. Gezegende en başta zeki, büyük makineler de bulunmuş, ama doğal seleksiyon ve kaynak yetersizliğinden dolayı yaşamlarını ufak ve basit canlılar karşısında devam ettirememişlerdir.

Lem'in kitapta anlatmak istediği bir diğer nokta ise, yok etmenin yersizliğidir. Yenilmez en başta karşı kendilerinden farklı, aslında zararsız makine-medeniyeti ortadan kaldırmak istemiş, sonra bunun anlamsızlığını görmüştür. Bu da modern insanın bakış açısına güzel bir göndermedir.

Diğer eserlerinde olduğu gibi, bu kitapta da soğuk savaşın etkileri görülmektedir. Soğuk savaş zamanında atom bombası her savaşı durdurabilecek yegane yok edici olarak bilinmekteydi. Lem de Yenilmezin en büyük silahının nükleer olduğunu anlatır. Fakat bu da Yenilmez için işe yaramamaktadır. Ayrıca soğuk savaş sonrası dünya, nükleer silahların aslında çok da işlevli olmadığını göstermiştir.

• İletişim Yayınları