Yenibademli Höyük

Yenibademli Höyük, Kuzey Ege'de, Gökçeada'nın güneyinde, Kaleköy'ün yaklaşık 1,7 km. güney-güneybatısında yer alan bir höyüktür. Günümüzde denizden uzaklığı 1,5 km.dir. Tepe 130 x 120 metre ölçülerindedir.^[1]

Höyük ilk olarak 1963 yılında bildirilmiştir. Kazılar 1996 yılından bu yana Doç. Dr. Halime Hüryılmaz başkanlığında sürdürülmektedir. Kazıların yanı sıra 2005 yılından itibaren arkeozooloji ve litoloji konularında da araştırmalar yapılmaktadır.^[1]

Henüz ilk dört yılın çalışmalarıyla ilgili raporlar yayımlanmadığından tabakalanma ile ilgili kesin bir açıklama yoktur. Batı terastaki açmada 4 yapı katı, doğu terastaki açmada ise 5 yapı katı belirlenmiştir. Doğu terasındaki üç mimari tabaka Erken Tunç Çağı II'ye tarihlendirilmektedir. Höyükte MÖ 3. binyıl yerleşmeleri olduğu ve güney tarafta MÖ 2. binyıl sonu, Geç Miken Dönemi yerleşmesi bulunduğu belirtilmektedir.^[1]

İlk yerleşimcilerin kayalık bir burunda yerleştikleri, barınaklarını ana kayaya oyarak yaptıkları anlaşılmaktadır. Yuvarlak planlı, 3,65 metre çapındaki bir yapı 2 metre derinliktedir. Bulunan kaba nitelikli, açkısız çanak çömlek, henüz çömlekçi çarkının bilinmediğini göstermektedir. Barınakta bulunan geyik kemik ve boynuzları sürek avını düşündürmektedir. Yine aynı barınakta çeşitli midye kabukları bulunmuştur. Sınırlı sayıda bulunan taş ve kemik aletler, günlük yaşamın çok yönlü olmadığını göstermektedir. Kemik alet buluntuları da birkaç çeşitle sınırlıdır. Belirtilen bu buluntular, kısıtlı bir yontmataş alet endüstrisine ve teknolojik açıdan gelişkin olmayan bir topluma işaret etmektedir.^[1]

Yerleşmenin MÖ 3. binyıl başı itibarıyla üç yönden surla çevrili olduğu, kuzey tarafın derin bir körfeze dayanması nedeniyle doğal olarak korunaklı olduğu belirtilmektedir.^[2] Çoğunluğu konut olan dikdörtgen planlı yapılar taş temelli ve kerpiç duvarlıdır. Ağır düz damlar için ahşap dikmeler kullanıldığı anlaşılmaktadır. Uzun yapılar arasındaki 1,6 metre genişliğindeki sokakların, Thermi ve Bakla Tepe Höyüğü'nde görüldüğü gibi taş döşeli olduğu belirtilmektedir. Konutların iç boyutları 5,2 x 3,4 metre olup at nalı ya da armut biçimli fırınlarla birlikte yuvarlak ya da oval ocaklar barındırdıkları saptanmıştır. Konutların iç mekanında ayrıca iri, insan boyundaki erzak küplerine de rastlanmaktadır. Küpler, sıkıştırılmış topraktan tabana açılan çukurlara konmuştur.^[3]

Tahıllar ve baklagillerden olmak üzere en az dokuz çeşit bitkinin tarıma alındığı elde edilen buluntulardan anlaşılmaktadır. Fakat asmanın fazlaca kullanılmadığı belirtilmektedir. Tarımı yapılan bitkiler arpa, günümüz durum buğrayının (Triticum durum) atası sayılan^[4] einkorn buğdayı, emmer buğdayı, burçak, bakla, mürdümük, bezelye, mercimek ve yoncadır.^[5] Evcilleştirilmiş ve etinden, sütünden, yününden yararlanılan hayvanlar sığır, koyun, keçi ve domuzdur. Avcılığa konu olanlar ise geyik, yaban domuzu, yaban keçisi, tavşan ve tilkidir. Ayrıca denizden toplanan çift ya da tek kabuklu en az 24 deniz yumuşakçası türü de beslenmede kullanılmıştır.^[5]

Kuzey Ege'de Semadirek, Limni ve Midilli gibi adalardaki arkeolojik yerleşmelerde tüm Tunç Çağı evrelerinde kesintisiz bir iskan görüldüğü halde Yenibademli, Erken Tunç Çağı ve Geç Tunç Çağı buluntuları vermektedir.^[6]

Sur yapımı gibi kolektif çalışmayı gerektiren inşa işlerinin olması, Yenibademli'de bir yöneticinin varlığını göstermektedir. Ancak bir yöneticinin varlığı, kendini mimari olarak doğrudan doğruya göstermemektedir. Diğer deyişle bir yöneticiye ait, farklı bir mimariyi gösterir herhangi bir buluntuya rastlanmamıştır.^[4]

Taş alet yapımında büyük ölçüde adada bulunan hammaddeler kullanılmıştır. Bunlar silt taşı, andezit, çakmak taşı, riyolit, kumtaşı ve boynuz taşıdır. Obsidiyen ve diyoritten, az sayıda alet yapımında kullanılmış olup ithal malzemedendir.^[7]

Höyüğün tepe düzlüğünde 2010 yılında açılan bir açma (G8), deprem sonucu oluşan bir duvardaki hasarı netleştirmiştir. Taş örgüde aralanma, kayma ve son sıraları oluşturan taşların devrilmiş olarak bulunması, diğer yandan bir istilaya işaret edecek buluntulara rastlanmamış olması, bu hasarın depreme dayandırılmasını sağlamıştır. Öte yandan deprem sonucu uğranılan can kayıplarına bir örnek teşkil etmek üzere iki iskelet açığa çıkarılmıştır. Orta yaşta iki kadına ait olan iskeletlerden biri hocker (ana rahmindeki gibi) yatmış olup kaburga ve kalça kemikleri üzerinde duvar örgüsünden düştüğü anlaşılan taşlar bulunmuştur. İkinci iskeletin kolları başının hizasında düz uzanmakta olup el parmakları yine duvar örgüsünden bir taşın altındadır. İskeletin duruş biçiminden sağ yanına ve dizlerinin üstüne düştüğü anlaşılmaktadır. Güney kesimde ortaya çıkarılan biri yaşlı bir erkeğe, diğeri de orta yaşta bir kadına ait iki iskeletin de üzerlerinden duvarlardan düştüğü anlaşılan irili ufaklı taşlar vardır. Aynı düzlemede bulunan bu iskeletlerin yatış biçimleri, olağan biçimde gömülmemiş olmaları, yakınlarındaki kırık çanak çömlekler, yangın ve istila belirtisi bulunmaması, bu ölümlerin doğal bir felaket, çok muhtemelen bir deprem sonucu olduğu yönünde yorumlanmıştır. Yakın çevrelerinde ele geçen kırık çanak çömleğin çark yapımı olmayıp el yapımı olması, Batı Anadolu'da çömlekçi çarkının ortaya çıkışından daha önceki bir tarihe, MÖ 3. binyılın ortalarından eskiye dayandırılmalarına olanak vermektedir.^[8]

• Fotoğraflar
• Yakın plan kroki 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.