İçeriğe atla

Yeni Ekonomik Mekanizma

Yeni Ekonomik Mekanizma, 1968'de Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde başlatılan geniş kapsamlı ekonomik reform. Reformun etkisi 1972 ve 1978 arasında Doğu Bloku ülkelerini ortak siyaseti sonucu azaldı. Ancak 1989 Devrimleri sona erene kadar, reform ilkeleri adı vurgulanmasa bile Macaristan ekonomisini etkilemeye devam etti. Reform nedeniyle, 1980'lerde Macaristan, market mekanizmasını merkezi planlamaya oranla yüksek tuttu. Bu durum Sovyet ekonomisinden oldukça farklı bir yol izlemesine ve aynı oranda politik zorluklara yol açtı. Gulaş Komünizmi adıyla bir karışım politikası uygulandı. Batılı kaynaklar reform ilkelerinin etkisi altındaki Macar ekonomisinin, diğer Doğu Bloğu ekonomilerinden daha iyi performans gösterdiğini belirtti ve "Macaristan'ın kışla komünizminde en mutlu kışla olan ülke" olduğunu ifade ettiler. Pek çok Sovyet ve Doğu Avrupalı insan, Macaristan'daki ekonomik ve kültürel çevre nedeniyle Macaristan'a gitti.

Piyasa mekanizmaları ile merkezi planlama arasındaki gerilimler ve uyumlar zaman zaman krizlere neden oldu. Bazı kaynaklar Macaristan'ın ekonomik reformun her ikisinin de Stalinist bir sisteme niteliksel olarak karşı karşıya olduğu duruma bağlı olarak Çin ekonomik reformu'na benzetti.

Reform

1956-1968 arası dönem Doğu Avrupa'da reformlar meydana geldi. Bu reformların başlangıcı, 1956'daki Macar Devrimi ile patlak verdi. Bu gelişme János Kádár'ın Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin lideri olarak göreve gelmesi Macar Sosyalist İşçi Partisi'nin kurulmasıyla sonuçlandı. Kádár'ın Aralık 1961'de “bize karşı olmayanların bizimle olduğunu” söyleyerek birleşik bir Macaristan yaratma hedefini oluşturdu. Sosyal barışa ulaşan Kádár, dikkatini ekonomik gelişime yöneltti.

7 Mayıs 1966'da Parti Merkez Komitesi Kádár'ın Yeni Ekonomik Mekanizma olarak bilinen ekonominin reformu için planlarını açıkladı.[1] Leonid Brejnev'in etkisi neticesinde Sovyetler Birliği Komünist Partisi Politbürosu'nun reformizm karşıtı politikaları olmasına rağmen başbakan Aleksey Kosigin hem Brejnev'i hem de Politbüro'yu ikna ederek reformların önünü açtı.[2] Reform, herhangi bir Comecon ülkesinin “savaş sonrası en radikal değişimi” olarak kabul edildi.[3] 1 Ocak 1968'de resmi olan plan, merkezi planlamadaki yetersizliklerin üstesinden gelmek için ademi merkeziyetçiliğe büyük bir kayma oldu. Yeni ekonomi politikası, ekonomik sistemin kapsamlı bir reformu oldu, şirketler arasında pazar ilişkileri yarattı, fiyatları tahsis edici fonksiyonları meydana getirdi ve kârları en üst düzeye çıkarmak için fiyatlara cevap veren firmalara olanak sağladı.[1]

Şirketler

Merkez Komite'nin 7 Mayıs tarihli belgesi, şirketlerin yeni ekonomik politika altındaki rolündeki değişiklikleri ayrıntılarıyla belirledi. Reform, üreticilere ne sattıklarına, ne kadar satış yaptıklarına ve satışa sunabileceklerine karar verme olanağı tanıdı, ayrıca ticari veya işbirliğine dayalı ilişkiler kurma özgürlüğü sağladı. Alıcılara yerli ürünler ile ithalat arasında seçim yapma özgürlüğü verildi. Ek olarak, firmalara yatırım yapma ve istihdam alma konusunda daha fazla özerklik verildi. Merkez Komite'nin belirttiği gibi, başarı bir firmanın kârlılığı ile ölçülecekti.[1] Yeni Ekonomik Mekanizmanın ademi merkeziyetçi yapısı karar alma sürecinde bir iyileşme sağladı ve daha merkezi bir karar için bilgi iletilmek zorunda kalmadan yerel düzeyde temel kararların alınmasını sağladı.[3] Macaristan hükûmeti, 1968'de yatırıma ayırdığı 128 milyar forintin %53.1'ini (68 milyar forint) işletmelere verdi.[4]

Kaynakça

  1. ^ a b c Balassa, Bela. The Economic Reform in Hungary. Economica, New Series, Vol. 37, No. 145. (Feb., 1970), s 1-22.
  2. ^ Service, Robert (2009). History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-ad Century (İngilizce). Penguin Books Ltd. s. 385. ISBN 978-0674034938. 
  3. ^ a b Granick, David. The Hungarian Economic Reform. World Politics, Vol. 25, No. 3. (Apr., 1973), s. 414-429.
  4. ^ Das Gupta, K.K.. The Nature of Post-Reform Economic Management in Eastern Europe: The Hungarian Case. Social Scientist, Vol. 9, No. 1. (Aug., 1980), s. 3-17.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Perestroyka</span> SSCBde 1980li yıllardan itibaren gerçekleştirilen ekonomik ve siyasi sistemi yeniden yapılandırma ve reform hareketleri

Perestroyka, SSCB'de 1980'li yıllardan itibaren gerçekleştirilen ekonomik ve siyasi sistemi yeniden yapılandırma ve reform hareketleri. İlk olarak 1979'da dönemin devlet başkanı Leonid Brejnev tarafından önerilmiş, daha sonra sonraki devlet başkanı Mihail Gorbaçov tarafından desteklenmiş ve teşvik edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Leonid Brejnev</span> 1964ten 1982ye kadarki Sovyetler Birliği lideri

Leonid İlyiç Brejnev, Ukraynalı Sovyet politikacıdır. 1964-1982 yılları arasında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olarak SSCB'yi yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yuri Andropov</span> Sovyetler Birliği lideri (1982–1984)

Yuri Vladimiroviç Andropov, Rus devlet adamı. 1967 ile 1982 yılları arasında Sovyetler Birliği'nin istihbarat servisi olan Devlet Güvenlik Komitesi (KGB)'nin başkanı olarak görev yaptı. Brejnev'in ölümünden sonra ise 12 Kasım 1982'den ölümüne değin 15 ay süreyle Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) Merkez Komitesi genel sekreterliği görevinde bulunarak SSCB'yi yönetti.

<span class="mw-page-title-main">1989 Devrimleri</span>

1989 Devrimleri, Doğu Bloku ve dünyanın diğer bölgelerindeki Marksist-Leninist hükümetlerin çoğunun çökmesiyle sonuçlanan liberal demokrasi hareketlerinin devrimci bir dalgasıydı. Bazen bu devrimci dalgaya Milletlerin Düşüşü veya Milletlerin Sonbaharı da denir. Bu dalga dünyanın en büyük Marksist-Leninist devleti olan Sovyetler Birliği'nin nihai olarak dağılmasına ve dünyanın birçok yerinde bazıları şiddet yoluyla devrilen komünist rejimlerin terk edilmesine katkıda bulundu. Olaylar, özellikle de Sovyetler Birliği'nin çöküşü, dünyanın güç dengesini büyük ölçüde değiştirerek Soğuk Savaş'ın sona ermesine ve Soğuk Savaş sonrası dönemin başlangıcına işaret etti.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Halk Cumhuriyeti</span> 1949-1989 yılları arasında Macaristanda hüküm sürmüş eski komünist devlet.

Macaristan Halk Cumhuriyeti, Macaristan'ın 1949'dan 1989 yılına kadar yani Sovyetler Birliği'nin rehberliğindeki komünist dönemde kullanılan resmi ismiydi. Komünizme karşıt geniş hareketin yapıldığı ilk yer Macaristan Halk Cumhuriyeti'dir. Bu hareketteki Macarlar özgürlük, demokrasi ve politik baskıya son verilmesini talep ediyorlardı. Kızıl Ordu'nun ülkeye müdahalesi ile hareketin liderleri öldürüldüler. Devlet, 1989 yılına kadar varlığını sürdürdü. 1989 yılında rejime karşı güçler birleşerek komünist rejime son verilmesine zorladılar. Macaristan Halk Cumhuriyeti kendini Macar Sovyet Cumhuriyeti'nin vârisi olarak görmekteydi. Macar Sovyet Cumhuriyeti 1919'da kurulan ve Sovyet Rusya'dan sonraki ikinci komünist devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Sovyet Cumhuriyeti</span>

Macaristan Sovyet Cumhuriyeti Macaristan'da Béla Kun'un liderliğinde kurulan komünist bir rejimdir. Rusya'daki Bolşeviklerin yaptığı Ekim Devriminin ardından Avrupa'da kurulan Marksist-Leninist politikaların uygulandığı ilk komünist hükûmettir. Ömrü sadece dört ay sürmüştür. Romanya'nın Budapeşte'yi işgaliyle düşmüştür. Bu devletin varisi Macaristan Krallığı'dır. Krallık (1920-1944) arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Miklós Németh</span> Macar siyasetçi

Miklós Németh Macarca telaffuz: [ˈmikloːʃ ˈneːmɛt] Macar ekonomist ve siyasetçi. Macaristan başbakanı olarak 24 Kasım 1988 ile 23 Mayıs 1990 tarihleri arasında görev yapmıştır. Doğu ve Orta Avrupa'da komünizmin çöküşüne giden çalkantılı yıllarda Macaristan'ın Komünist partisi olan Sosyalist İşçi Partisi'nin liderlerinden birisiydi. Macaristan'ın son komünist başbakanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Károly Grósz</span> Macar siyasetçi

Károly Grósz Macarca telaffuz: [ˈkaːroj ˈɡroːs] Macar komünist siyasetçi. 1988 ila 1989 yılları arasında Macar Sosyalist İşçi Partisi'nin Genel Sekreterliğini yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jenő Fock</span> Macar siyasetçi

Jenő Fock, Macar siyasetçi. Avrupa'da günümüzde Macaristan'ın bulunduğu bölgede 1949 ile 1989 yılları arasında var olan Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde 1967-1975 arasında başbakanlık makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gulaş Komünizmi</span>

Gulaş Komünizmi veya Macar siyasetçi János Kádár'dan esinlenerek konulan ismiyle Kadarizm, Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde, 1960'lı yıllardan, Orta Avrupa'da komünist rejimlerin çöktüğü 1980'lerin sonuna kadar uygulanmaya devam eden rejime verilen ad. Ekonomisinde barındırdığı serbest piyasa unsurları ve diğer Doğu Bloku ülkelerine nısbeten insan hakları karnesinin müspet görünümüyle, Macaristan'daki sosyalist uygulama, Sovyet Bloku ülkelerinden oldukça farklı tezahür ediyordu.

<span class="mw-page-title-main">János Kádár</span> Macaristan başbakanı (1912-1989, hd. 1956-1958 & 1961-1965)

János Kádár, Macar devlet adamı, politikacı, Macar Sosyalist İşçi Partisi Genel Sekreteri, 1956 yılından, emekli olduğu 1988 tarihine kadar 32 yıl boyunca Macaristan'a Başkanlık yapmış komünist lider. İlerlemiş yaşı ve buna bağlı sağlık problemleri yüzünden 1988 yılında emekli olmak zorunda kalıncaya kadar Parti Genel Sekreterliği görevini sürdürdü ve görevini daha genç reformcu kadrolara devretti.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi</span> Çekoslovakyadaki liberalleşme reformlarını durdurmak amacıyla Varşova Paktı üyeleri tarafından yapılan işgal

Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi,, 20-21 Ağustos 1968 gecesi Alexander Dubček'in "Prag Baharı" adı verilen siyasi liberalleşme reformlarını durdurmak için Sovyetler Birliği ile diğer Varşova Paktı müttefikleri olan Doğu Almanya, Polonya, Bulgaristan ve Macaristan'ın Çekoslovakya'yı işgal ettiği askerî harekât. Yaklaşık 250.000 kişiden oluşan Varşova Paktı orduları o gece Çekoslovakya'ya saldırdı, Romanya ve Arnavutluk saldırıya katılmayı reddetti. Doğu Almanya kuvvetleri istilaya katılmaya hazır olsalar da, işgalden birkaç saat önce Moskova'dan Çekoslovakya sınırını geçmemeleri emredildi. Saldırı sırasında 137 Çekoslovak sivil öldürüldü ve yaklaşık 500 sivil yaralandı.

Macaristan'da din, Macaristan 1000 yılında topluca Hristiyan olmuştur günümüzde laik bir devlettir ancak anayasada Hristiyanlık Macar kültürünün önemli bir parçası olduğu yazar.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet tipi ekonomik planlama</span> Marksist-Leninist ülkelerce uygulanan spesifik bir ekonomik model

Sovyet tipi ekonomik planlama, Sovyetler Birliği ekonomisi tanımlayan, diğer Marksist-Leninist ideolojiye sahip sosyalist devletler tarafından da uygulanan merkezi ekonomik planlama modeli. İkinci dünya ülkelerindeki ekonomiler arasında önemli farklılıklar olmasına rağmen, Sovyet tipi planlama ve ekonomiler, bu ekonomilerin ortak yapısal özelliğidir.

Leonid Brejnev'in etkisi, 1964-1982 yılları arasında Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri görevi yapan ve iki kere Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı olan Leonid Brejnev'in Sovyetler Birliği ve Rusya Federasyonu'ndaki etkileridir. 1964-1982 yılları arasında yüksek politik mevkilerde görev yapan Brejnev uluslararası ilişkilerdeki rolü ve savunma politikalarındaki yöntemleri ile Sovyetler Birliği'ni bir süper güç olarak dünya siyasetinde güçlü bir aktör hâline getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Sekizinci Beş Yıllık Plan (Sovyetler Birliği)</span>

Sekizinci Beş Yıllık Plan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin 1966-1970 yılları arasında üretim hedeflerini ekonomiyi yönetmek için hazırladığı planlar dizisi. Planda özellikle taşıt ve araçlarda olmak üzere, endüstriyel üretim için yüksek hedefler konuldu. Sekizinci Beş Yıllık Plan içeriğiSovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi ve Parti'nin 23. Kongresi tarafından onaylandı, ancak kesin olarak hiçbir nihai versiyonu Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti tarafından onaylanmadı.

<span class="mw-page-title-main">Onuncu Beş Yıllık Plan (Sovyetler Birliği)</span> Sovyetler Birliğinde ekonomiyi güçlendirmek için planlanan ekonomik plan

Onuncu Beş Yıllık Plan veya resmi adıyla Kalite ve Verimlilik Planı, 1976-1980 yılları arasında ülke ekonomisini güçlendirmek için planlanan ekonomik hedefler planı. Plan, Bakanlar Konseyi Başkanı Aleksey Kosigin tarafından Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin 25. Kongresi'nde sunuldu.

<span class="mw-page-title-main">Brejnev Dönemi</span>

Brejnev Dönemi veya 1964-1982 Sovyetler Birliği tarihi, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin Leonid Brejnev liderliğini kapsayan dönem. Bu dönem yüksek ekonomik büyüme ve yükselen refahla başladı, ancak zaman içinde sosyal, politik ve ekonomik alanlarda önemli sorunlar yaşandı, bu nedenle bu dönem genellikle Durgunluk Dönemi olarak tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">1979 Sovyet ekonomik reformu</span>

1979 Sovyet ekonomik reformu ya da resmi adıyla "Ekonomik Mekanizmanın Üretimde Etkinliğini Arttırma, İş Kalitesini Artırma Üzerindeki Etkilerini Planlama ve Kalkınmayı Geliştirme" , Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi Başkanı Aleksey Kosigin önderliğinde 1979 yılında başlatılan ekonomik bir reform. Leonid Brejnev'in etkisi döneminde Sovyet ekonomisi durgunlaşmaya başlamıştı. Bu döneme kimi tarihçiler tarafından Durgunluk Dönemi adı verildi. 1979 yılında kurulan Kosigin hükûmetinin üstlendiği son önemli reform, iş kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla Parti Merkez Komitesi ile ortaklaşa yapılan 1979 Sovyet ekonomik reformu oldu. Reform, 1965 reformunun aksine bakanlıkların görev ve sorumluluklarını artırarak merkezi hükûmetin ekonomi üzerindeki yetkilerini daha da artırmaya çalıştı. Kosigin'in 1980'deki ölümü ve sonrasında onun yerine seçilen Nikolay Tihonov'un ekonomiye dair reform karşıtı yaklaşımı nedeniyle, reformun çok az bir kısmı gerçekleştirilebildi. Kosigin'in reform girişimlerinden sonra dahi ülkedeki ekonomik durgunluk devam etti. Reform girişimi Sovyetler Birliği Komünist Partisi 26. Kongresi'nde tartışma konusu oldu. Reform beklendiği başarıları elde edemedi. Hatta Brejnev dahi reform uygulanmasının yavaş olduğundan şikayet etti.

1965 Sovyet ekonomik reformu, Kosıgin reformu veya Liberman reformu, Sovyetler Birliği ekonomisinde planlanan bir dizi değişikliği içeren reform. Bu değişikliklerin merkezinde, kârlılığın ve satışların kurumsal başarının iki önemli göstergesi olarak tanıtılması oldu. Bir işletmenin kârının bir kısmı, çalışanları ödüllendirmek ve üretimlerini genişletmek için kullanılan üç fona gidecekti, öncesinde çoğu merkezi bütçeye gitmekte idi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.