İçeriğe atla

Yeni Dünya (gazete)

Yeni Dünya
Yañı Dünya
Янъы дюнья
TürHaftalık gazete
FormatBasılı kâğıt
Kuruluş tarihi1918
DilKırım Tatarca
Genel merkezul. Gorkogo 23/3, Simferopol
Tiraj3.700 (2007)
Resmî siteyanidunya.org

Yeni Dünya (Kırım Tatarcası: Янъы дюнья; Yañı Dünya), Kırım Tatarca yayınlanan gazete. 1918 yılında kurulup aralıklarla yayın hayatına devam eden gazete, yaklaşık 3.700 adet tiraja sahiptir ve Cuma günleri Simferopol'de yayınlanan haftalık bir gazetesidir.

Tarihi

Gazete, 1918'de Moskova'da kuruldu. Önemli Kırım Tatarı entelektüeli İsmail Gaspıralı'nın çıkarmış olduğu Tercüman gazetesinin devamı olarak da görülmüştür.[1]

İlk dönemde kadrosu, herhangi bir nedenle savaşa katılmamış veya katılma olanağı bulamamış Türkiyelilerden oluşuyordu.[2] İlk editörü, daha sonra Türkiye Komünist Partisi'ni kuracak olan Türk komünist Mustafa Suphi idi. Gazete, yoğun olarak bolşevik devrimini destekleyen yayınlar yapıyordu.[3]

Gazete daha sonra Simferopol'a (Akmescit) taşındı ve 1930'ların sonunda Kızıl Kırım olarak isim değişikliğine gittı. 1944'te Kırım Tatarlarının sınır dışı edilmesiyle gazete kapatıldı ve 1957'de Özbekistan SSC Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin bir organı olarak Lenin'in bayrağı adıyla Taşkent'te yeniden kuruldu. 1970’lerde, 2300 tirajı ile haftada üç kez basılmaktaydı.

1991 yılında gazete Simferopol'e ve eski adı olan Yeni Dünya ismine geri döndü.

Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi sonrasında gazete de sorunlar yaşamaya başladı. Yeni hükûmetin Bakanlar Kurulu, Yeni Dünya gazetesini ve Yıldız dergisini “yeniden düzenleme” adı altında tüzel kişiliğini ortadan kaldırmak için kararname çıkardı. Her iki kurumun da İsmail Gasprinskiy Media Merkezi içine alınması öngörüldü. Yayınların yalnız bağımsızlıklarının değil tüzel kişilik statülerinin de ellerinden alınması söz konusuydu. İki kurumun çalışanları, gazeteciler ve yazarları, yeni düzenlemeye kesin bir şekilde karşı çıktılar, yayınların tüzel kişilik statüsünü korumak amacıyla, konunun üzerinde daha çok çalışılmasını ve incelenmesini talep ettiler. Ayrıca, Bakanlar Kurulu kararnamesine gerekli düzeltmelerin eklenmesini de istediler. Taleplerine yanıt gelmemesi halinde, Rusya Federasyonu üst düzey devlet organlarına hatta başbakana bile başvuru yapacaklarını bildirdiler.[4] Fakat bir sonuç elde etmeleri mümkün olmadı.

İşgal yönetiminin gazete üzerindeki baskıları daha sonra da sürdü ve gazetenin 30 yıllık çalışanı ve son altı yıldır baş editörlük görevini yürüten Zera Bekirova 29 Ağustos 2015 tarihinde istifa etti. Ardından gazete çalışanlarının bir kısmı daha istifa dilekçesi verdi. Dilekçelerde istifa gerekçesi olarak hükûmet tarafından uygulanan baskı ve sansür gösterildi. Bu dönemde gazete, Kırım Tatar dilini korumak ve geliştirmek için yarışmalar ve maratonlar düzenlemekteydi. Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Refat Çubarov konuyla ilgili olarak, "Zera Bekirova'nın işten çıkarılmasında özellikle aşağılık rol Ayder Emirov'a aittir" ifadeleri kullanmış ve Kremlin kontrolündeki yönetiminin desteğiyle kurulan İsmail Gaspralı Medya Merkezi Müdürü olarak atandığında işbirlikçi olmakla suçlaban Ayder Emirov’u eleştirmiştir.[5]

Kaynakça

  1. ^ "YAÑI DÜNYA GAZETESİ 100 YAŞINDA!". Kırım'ın Sesi Gazetesi. 28 Kasım 2018. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2019. 
  2. ^ Nuri, Süleyman (12 Temmuz 2007). Çanakkale Siperlerinden TKP Yönetimine Uyanan Esirler. Artcivic. s. 51. ISBN 975-8-68305-5. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2019. 
  3. ^ Atasoy, Emel Seyhan; Bayülgen, Meral (5 Kasım 2008). Türkiye İştirakiyun Teşkilatlarının Birinci Kongresi (TKP Kuruluş Kongresi). 4. Artcivic. s. 87. ISBN 978-9-75868-373-4. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2019. 
  4. ^ "Kırım'da efsanevi "Yañı Dünya" (Yeni Dünya) ve "Yıldız" yayınları tehdit altında". Kırım Haber Ajansı. 2 Aralık 2015. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2019. 
  5. ^ "Kırım'ın efsanevi "Yañı Dünya" gazetesi Baş Editörü istifa etti". Kırım Haber Ajansı. 29 Ağustos 2018. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Cumhuriyet</i> (gazete) Türkiyede yayımlanan günlük gazete

Cumhuriyet, Türkiye'de yayımlanan günlük bir gazetedir. 7 Mayıs 1924 tarihinde kurulan gazete, 30 Temmuz-5 Ağustos 2018 tarihleri arasındaki 37.412 adet tirajı ile 24. sırada yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Akmescit</span>

Akmescit veya Simferopol, Ukrayna'ya bağlı Kırım Özerk Cumhuriyeti'nin de jure başkentidir. Kırım konusunda, Ukrayna ile Rusya arasında toprak anlaşmazlığı söz konusudur. Bu anlaşmazlık sonucunda Rusya, Kırım'ı ilhak etmiştir. İlhak edilişinden sonra Rusya Federasyonu'na bağlı Kırım Cumhuriyeti'nin, de facto başkenti olmuştur.

Vatan, Bağımsız Gazeteciler Yayıncılık A. Ş.'ne bağlı olarak çıkan günlük bir gazetedir. İmtiyaz sahibi, Demirören ailesidir. Demirören-Karacan ortaklığı tarafından 2011 yılında satın alındı. Gazete, bu tarihten önce 2008 yılında Doğan Grubu'na satılmıştı.

<i>Sabah</i> (gazete) Türkiyede faaliyetlerini sürdüren günlük gazete

Sabah, Türkiye'de 22 Nisan 1985'te yayımlanmaya başlanan günlük gazete. Sloganı "Türkiye'nin en iyi gazetesi"dir. Gazete, 1997 yılının Ocak ayından itibaren internet üzerinden de yayımlanmaya başlamıştır. 2007 yılında TMSF'ye devredilen ve ardından Turkuvaz Medya Grubu'na katılan gazetenin Genel Yayın Yönetmeni Erdal Şafak'tır.

Türkiye, Enver Ören tarafından 22 Nisan 1970 tarihinde Hakikat adıyla yayımlanmaya başlanan günlük gazete. İhlas Holding'in bir parçasıdır ve holdingin ilk kurumudur. 30 Mart 1972 günü Türkiye ismiyle yayın hayatına devam etti.

<i>Bugün</i> (gazete, 2003) Türkiyede bir dönem yayın yapan gazete

Bugün, Türkiye'de bir dönem yayın yapan ulusal gazeteydi. Koza İpek Holding bünyesinde kurulmuştur.

<i>Yeni Asır</i> Türkiyede yayımlanan günlük gazete

Yeni Asır, 19 Ağustos 1895 tarihinde Selanik'te yayımlanmaya başlanan günlük gazete. Sloganı "Türkiye'nin en köklü gazetesi"dir. Gazete, 1998 yılının Aralık ayından itibaren internet üzerinden de yayımlanmaya başlamıştır. 1 Mart 2017 tarihinde ulusal basına geçmiştir. Türkiye'nin en eski gazetesidir.

<i>İkdam</i> 1894 - 1928 arasında İstanbulda yayınlanmış günlük siyasal gazete

İkdam, 5 Temmuz 1894 ve 31 Aralık 1928 tarihleri arasında İstanbul'da yayınlanmış günlük siyasal gazetedir.

<i>Ulus</i> (gazete)

Ulus, 10 Ocak 1920 tarihinden beri Türkiye'de yayımlanan haftalık gazete.

Yeni Yüzyıl, Türkiye'de yayımlanmış olan eski ulusal günlük gazete.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Komünist Partisi (2001)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Türkiye Komünist Partisi, 11 Kasım 2001 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "TKP" şeklindedir. Simgesi çarkla çevrelenmiş çekiç ve üstünde bulunan yıldızdır. Genel Sekreteri Kemal Okuyan'dır. Ancak kolektif liderlik ilkesi gereği en yetkili karar organı parti kongresinde seçilen Merkezi Komite'dir.

Tiraj, yayıncılıkta bir defada basılan kitap, dergi, gazete gibi basılı ürünlerin adedi. Baskı adedi hesaplanırken bir yandan talebi karşılaması diğer taraftan stoklarda aşırı birikime yol açmaması göz önünde tutulur. Birçok ülkede tiraj verileri bağımsız kurumlar tarafından saptanır.

<i>Hâkimiyet-i Milliye</i> 1920-1934 yılları arasında yayımlanan gazete

Hâkimiyet-i Milliye, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında başkanlığını Mustafa Kemal Paşa’nın yaptığı Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi’nin yayın organı olarak 10 Ocak 1920’de Ankara’da yayın hayatına başlayan Türkçe gazetedir.

<i>Güneş</i> (gazete) günlük gazete

Güneş, günlük ulusal Türkçe gazete. Yayın hayatına 1982 yılında başlamıştır. Güneş gazetesinde adliye haberleri, siyasi konular, haber ve yorumları ağırlıktadır. 2013 yılında TMSF'ye devredilmiş ve ardından Ethem Sancak tarafından satın alınmıştır.

Millet, Türkiye'de basılan ulusal günlük bir gazetedir. 29 Ekim 2014'te yayına başladı. Kasım 2015'ten önce ortalama 50.000'in üzerinde olan tirajı Ekim 2015'te yönetimine kayyım atanmasından sonra mizanpaj ve yazar kadrosu değişmiş; yayın politikası AK Parti yanlısı olmuş ve tirajı da ortalama 10.000'e düşmüştür. Tirajı düştükten sonra da zarar ettiği gerekçesiyle 29 Şubat 2016'da yönetime atanan kayyımlar tarafından yayınına son verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şefika Gaspıralı</span>

Şefika Gaspıralı, 20. yüzyıl başlarındaki Rusya'da Türk kadın kültürel ve siyasi uyanışın önderlerinden olan düşünür, yayıncı, eğitimci, politikacı ve reformcu İsmail Gaspıralı'nın kızı ve en önemli yardımcısı olup, Rusya'daki Türk Kadın Hareketi'nin öncülerinden, ilk kadın dergisi Alem-i Nisvan'ın baş editörü ve yayıncısıdır. Kırım Türk Cumhuriyeti'nde Kurultay (Parlamento) Başkanlık divanı üyesi ve iki dönem milletvekili olmuştur. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin başbakanlarından Nesib Bey Yusufbeyli'nin eşidir. Anaokulu eğitmenliği de yapmıştır.

Lezgi gazet, 1928-1991 yılları arasında Sovyetler Birliği'nde, şimdiyse Rusya'da yayımlanan sosyo-politik gazete.

Seitumer Emin II. Dünya Savaşı döneminine ait bir Kırım Tatar yazarı, şair, sivil haklar aktivisti ve Sovyet partizanıydı. II. Dünya Savaşından önce şiir yazmaya başlayan nesil ile 1960'lı yıllarda şiir yazmaya başlayan nesil arasında bağ kurabilen şairlerdendir. Şiirleri "Beyaz Çeçekler" (1968) ve "Ateşli Künler" (1969) adlı şiir kitaplarında; Rusça yazdığı şiirleri ise, "Alevli Dalgalar" (1977), "Yol" (1980), "Sesler" (1983) ve "Menim Sesim" (1987) adlı şiir kitaplarında yayımlanmıştır. Eserlerinde vatana duyulan sevgi, iyilik ve adalet konularının yanında halkın geleceği, nesillerin devamlılığı gibi konularda da düşüncelerini ortaya koymaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mubarek Zonu</span>

Mubarek Zonu, 1970'ler ve 80'ler boyunca Sovyetler Birliği hükûmetinin KGB teşvikiyle planladığı, lâkin başarısızlıkla sonuçlanan bir politika önerisi idi. Öneri kapsamında, 1940'larda Fergana Vadisi'nin farklı bölgelerine sürgün edilmiş Kırım Tatarlarını, Kaşkaderya İli'ne bağlı, çoğunlukla sanayileşmemiş Mubarek İlçesi'ne almak öngörüldü. Önerinin amaçları ise, Kırım Tatarlarının yardımıyla bölgeyi sanayileştirmek, Kırım Tatarlarını Kırım'a geri dönme isteklerinden vazgeçtirmek üzere bunların Özbekistan'da kalıcı olarak "kök salma"larını sağlamak ve Kırım ÖSSC'nin tekrar kurulması yerine Mubarek bölgesinde yeni bir Tatar bölgesini kurdurmak idi. Kırım Tatarları bu planı, kendilerini Özbekistan'a asimile ettirme, kendilerini "Mubarek Tatarlarına" dönüştürme, kendilerini Kırım'dan hariç tutma, Kırım ÖSCC'nin yeniden kurulmasını engelleme ve Kırım'dan uzak bir yerde yapay "vâdedilmiş topraklar" kurma teşebbüsü olarak gördüler; dolayısıyla, yalnızca az sayıda Kırım Tatarı bu planı destekledi veya bu önerilen bölgeye taşındı. Projeyi teşvik edenler Kırım Tatarları, sözde "atalarının evi" olan Orta Asya'da "kök salma"ya teşvik etme ve Kırım ile olan bağlantılarını yok sayma yönünde yoğun çabalarda bulundular, ancak tüm bunlara rağmen, sadece az sayıda Kırım Tatarının Mubarek'e taşındığı ve Kırım Tatarlarının Kırım'a geri dönme isteklerinden vazgeçmedikleri açığa çıkınca plan en sonunda feshedildi. Kırım Tatarları ile Kazan Tatarları dilbilimsel ve kökensel açıdan birbirlerinden her ne kadar farklı olsalar da, Mubarek Zonu planından önce, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi, "Kırım Tatar Sorunu"nu "çözmek" üzere, sürgün edilmiş Kırım Tatarlarını Tataristan ÖSSC'ne taşınmaya ve Kazan Tatarları ile "yeniden birleşme"ye teşvik etmeye çalışmış, ancak bu öneri de Kırım Tatarları tarafından reddedildi.

Tercüman 1883'ten 1918'e kadar Bahçesaray'da yayınlanan ve Rus İmparatorluğu'nda Türkçe konuşan nüfusunun basılı organı olan bir gazeteydi. Kurucu ve yayıncısı Kırım Tatar eğitimci İsmail Gaspıralı idi. Tercüman, 35 yıl boyunca yayınlanmış olan tarihteki ilk Kırım Tatar gazetesiydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.