İçeriğe atla

Yeni Cami (Malatya)

Koordinatlar: 38°20′58″K 38°19′05″D / 38.34944°K 38.31806°D / 38.34944; 38.31806
Malatya Yeni Camii
Yeni Camii
2005'te Yeni Camii.
Harita
Genel bilgiler
DurumYıkıldı
Mimari tarzOsmanlı
ŞehirMalatya
ÜlkeTürkiye
Koordinatlar38°20′58″K 38°19′05″D / 38.34944°K 38.31806°D / 38.34944; 38.31806
Tamamlanma1913
Yıkılma6 Şubat 2023

Yeni Camii, Malatya'nın şehir merkezinde bulunan, inşaatı 1913'te tamamlanmış bir Osmanlı camisiydi. Malatya'nın simgesi sayılan cami, Hacı Yusuf Camisi, Hoca Cami, Hace Cami, Taze (Teze) Cami, Taş Cami gibi isimlerle de anılır.[1] 1843'te inşa edilmiş "Hacı Yusuf Camii" adlı caminin 1889 ve 1890'daki yangınlarda yanmasından sonra aynı yerde inşa edilen cami 1913'te ibadete açıldı; minareleri Cumhuriyetin ilk yıllarında yapıldı. Eski caminin şerefeden sonrası yıkılmış minaresi caminin yanı başındaydı.

Cami, 2020 Elazığ depreminde hasar gördü ve restore edildi. 2023 yılında yaşanan depremde tamamen yıkılmıştır.[2]

Tarihçe

Mustafa oğlu Yusuf tarafından yaptırılmış 1843'te yaptırılmış "Hacı Yusuf Efendi Camii" adlı cami, 1889'da Malatya Çarşısı'ndaki yangında yanmış, henüz tamire başlamadan 1890'da bir başka yangına maruz kalmıştı.[3] Yangınlardan sonra caminin yanında medrese ile beraber yeniden inşası için halktan para toplanması planlandı ancak bu yolla yeterince kaynak yaratılamayınca padişah II. Abdülhamid'in ihsanına başvuruldu. Gerekli paranın vergi borçlarının tahsilinden karşılanması konusu ile Malatya ulemasının caminin isminin "Hamidiye" olarak değiştirilmesine yönelik talepleri Şubat 1893'te kabul edildi.[3]

İnşaat, 3 Mart 1893'te meydana gelen deprem sonucu zarar gördü. Yangınlardan sonra inşaat yavaş yavaş 21 yıl boyunca devam etti; 1900 yılında duvarları yükseldi, 1907'de çatı seviyesine ulaşıldı.[3] "Hamidiye" adını almış olan camiye, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra "Yeni Camii" denilmeye başlandı; ancak halk arasında camiye "Teze Cami" de denilmekteydi. Caminin yapımı 1913'te tamamlandı.

Minarelerinin inşaatı I. Dünya Savaşı nedeniyle durduruldu ve Cumhuriyetin ilk yıllarında tamamlandı. Minarelerin yapımı sırasında bir ustanın düşerek öldüğü bilinir. Kemal Tahir’in yazdığı, konusu Malatya’da geçen Namuscular isimli eserininde ustanın düştüğü minareye müftülüğün 10 gün hapis cezası verildiği anlatılır.[1]

6 Şubat 2023 Depremlerinden Sonra Yeni Camii

Cami, 14 Haziran 1964'te yaşanan depremde hasar gördü. Kubbesi ve duvarları restore edilen cami, 2005'te tekrar kapsamlı bir restorasyondan geçti.[4] 24 Ocak 2020 Elazığ Sivrice Depreminde kubbesi büyük hasar alan cami restore edilip açılmasından kısa bir süre sonra 6 Şubat 2023 yılında yaşanan Kahramanmaraş Pazarcık depreminde tamamen yıkıldı.[5]

Mimarisi

Kare planlı, kesme taştan bir yapıdır.[6] Dört fil ayağı üzerine oturtulmuş merkez kubbe ve beş gözlü son cemaat mekanından oluşur. Mihrabı dışa çıkıntılı bir camidir. Caminin doğu ve batı köşelerinde ikişer şerefeli birer taş minare vardır.

Caminin giriş kapısının üzerindeki kitabede Necefi mahlasıyla şiirler yazmış olan Malatyalı Aksoğanoğlu Hacı Ali Osman Efendi'ye ait bir şiir yer alır.

Caminin kuzeye bakan ön cephesinde 24 adet abdest musluğu bulunmaktadır. Doğu cephesinde geniş bir avlu bulunur. Musalla taşı, doğu cephesindeki avludadır.

Camisiz minare

Yeni Cami'nin yerine inşa edildiği Hacı Yusuf Efendi Cami'nin, şerefeden sonrası yıkılmış olan minaresi korunmuştur; caminin yanında bulunur.

  • 2008'de Yeni Cami
    2008'de Yeni Cami
  • Cami ve yanındaki camisiz minare
    Cami ve yanındaki camisiz minare

Kaynakça

  1. ^ a b Yalvaç, Celal (12 Haziran 2022). "Hacı Yusuf Camisi- Taş Cami- Teze Cami- Yeni Cami". Malatyahaber.com. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023. 
  2. ^ "Turkey earthquake: Before and after pictures show extent of destruction". BBC News (İngilizce). 6 Şubat 2023. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023. 
  3. ^ a b c Satilmiş, Selahattin (15 Ekim 2021). "Osmanlı Devleti'nde Afet Yönetimine Bir Örnek: 1889 ve 1890 Malatya Yangınları". Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (13): 101-128. doi:10.21021/osmed.978876. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023. 
  4. ^ Coşlun, Okan (26 Aralık 2019). "Abdülhamid Han'ın yapımına destek verdiği 'teze cami' ihtişamını koruyor". Anadolu Ajansı. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023. 
  5. ^ Duvar, Gazete (2 Haziran 2023). "Malatya'daki tarihi Yeni Cami depremde yıkıldı". GazeteDuvar. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023. 
  6. ^ "Yeni Cami - Malatya". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Fatih Camii</span> İstanbul, Fatihte Fatih Sultan Mehmed tarafından yaptırılmış olan cami ve külliye

Fatih Camii ve Külliyesi, İstanbul'un Fatih ilçesinde II. Mehmed tarafından yaptırılmış olan cami ve külliyedir. Külliye içinde 16 adet medrese, darüşşifa (hastane), tabhane (konukevi) imaret (aşevi), kütüphane ve hamam bulunmaktadır. Şehrin yedi tepesinden birinde inşa edilmiştir. Cami 1766 depreminde yıkıldıktan sonra onarılarak 1771'de bugünkü halini almıştır. 1999 Gölcük Depreminde zemininde kaymalar tespit edilen camide 2008 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından zemin güçlendirme ve restorasyon çalışmalarına başlandı ve 2012 yılında tekrar ibadete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Minare</span>

Minare, İslam dininin ibadet yeri olan camilerde namaza çağrıyı bildirmek ve sala okumak için inşa edilmiş ana yapıdan yüksek tasarlanan yapılardır. Namaza çağrının o mahaldeki herkesin işitebileceği yüksek bir yerden okunması, ibadethanelerde minare inşasının esasını teşkil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nusretiye Camii</span> İstanbulda cami

Nusretiye Camii, İstanbul'un Tophane semtinde bulunan 19. yüzyılda inşa edilmiş selatin camidir. Halk arasında daha çok “Tophane Camii” olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Kalenderhane Camii</span> İstanbulda bir cami

Kalenderhane Camii ya da eski adıyla Theotokos Kyriotissa Kilisesi, İstanbul'un Vefa semtinde Doğu Roma döneminden kalma bir yapıdır. Bozdoğan Kemeri'nin en doğu ucunun güneyinde yer alır. Doğu Ortodoks Kilisesi formundadır. 18. yüzyılda Osmanlı'lar tarafından camiye çevrilmiştir. Yüksek olasılıkla kilise ilk durumunda Theotokos Kyriotissa'ya adanmıştı. Yapı, Yunan haçı kemerli Bizans kilisesi örneğinin var olan birkaç örneğinden birini temsil eder. Plan ve üslup özelliklerine göre binanın 9. veya 10. yüzyıla ait olduğu varsayılır.

<span class="mw-page-title-main">Habib-i Neccar Camii</span> Antakyada bir cami

Habib-i Neccar Camii, Antakya'da bulunan tarihî cami. Kurtuluş Caddesi üzerinde bulunan cami, Antakya şehrinin Müslüman Araplar tarafından fethedildiği 7. yüzyılda inşa edilmiş eski bir caminin yerinde 11. yüzyılda Memlüklüler döneminde inşa edilmiş; 19. yüzyılda Osmanlı mimarisi tarzında yenilenmiştir. Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar tarafından da ziyaret edilen, ortak dinsel mekandır. Camii, 2023 Kahramanmaraş depremlerinde ağır hasar almıştır.

<span class="mw-page-title-main">İsa Bey Camii</span> İzmir, Selçukta 1375 yapımı camii

İsa Bey Camii, İzmir'in Selçuk ilçesinde, Artemis Tapınağı'yla Saint Jean Kilisesi arasındadır. 1375 yılında Aydınoğlu İsa Bey tarafından yaptırılmıştır. Mimar Şamlı Ali'nin eseridir.

<span class="mw-page-title-main">Bursa Ulu Camii</span> Bursada bir cami

Bursa Ulu Cami, Bursa'da I. Bayezid tarafından 1396-1400 yılları arasında yaptırılmış ulu camidir.

<span class="mw-page-title-main">Gazi Atik Ali Paşa Camii</span>

Atik Ali Paşa Camisi ve Külliyesi, II. Mahmud Türbesi'nden Çarşıkapı'ya uzanan Yeniçeriler Caddesi üzerindedir. Külliyenin inşa edildiği alan, Bizans döneminde I. Konstantin tarafından yaptırılan dikilitaşın bulunduğu Konstantin Forumu’nun sınırları içindedir. Külliyenin banisi aslen Bosnalı olan “Hadım, Tavaşi, Şehit, Eski” lakapları ile de anılan ve iki defa sadrazam olup 1511’de Şah Kulu Vakasında şehit olan Atik Ali Paşa’dır. Külliyenin Vakfiyesi 1509 tarihlidir. Cami, “Sedefçiler”, “Eski Ali Paşa”, “Çemberlitaş”, “Dikilitaş”, “Vezirhanı” ve “Sandıkçılar Camisi” isimleriyle de tanınır. Fetih sonrası İstanbul’un en eski eserlerinden biridir.

Gökmenzâde Hacı Çelebi, İşaretnüma adlı çalışması ile Türk tarihinde bilimsel veriler ve unsurlar içeren ilk deprem tarihini yazmış olan kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Zağnos Paşa Camii</span> Balıkesirde bir cami

Zağnos Paşa Camii veya Balıkesir Ulu Camii, Türkiye'nin Balıkesir şehir merkezinde bulunan15. yüzyıl yapısı cami.

<span class="mw-page-title-main">Cihangir Camii</span> İstanbul, Beyoğlunda bulunan cami

Cihangir Camii, Beyoğlu, Pürtelaş mahallesinde, Cihangir yokuşundadır. İlk cami Kanuni Sultan Süleyman tarafından Şehzade Cihangir için Mimar Sinan'a yaptırılmıştı (1559). Sonra cami deprem ve yangınlarda defalarca yıkılıp yapılmış, en son 1889'da II. Abdülhamid yenilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vaniköy Camii</span> Osmanlı döneminden kalma tarihi bir cami

Vanî Mehmet Efendi Camisi ya da halk arasında bilinen ismiyle Vaniköy Camii, İstanbul'un Üsküdar ilçesinin Vaniköy semtinde bulunan, 17'nci yüzyıldan kalma tarihî bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Karabaş Mustafa Ağa Camii</span>

Karabaş Mustafa Ağa Camii Tophane, Beyoğlu semtinde bulunan bir Osmanlı camisidir.

<span class="mw-page-title-main">Hisar Camii</span> İzmir, Türkiyede bir cami

Hisar Camii, İzmir, Konak ilçesinde, adını verdiği Hisarönü bölgesi ile Kemeraltı Çarşısı ve Kızlarağası Hanı çevresinde yer alan cami.

<span class="mw-page-title-main">Salepçioğlu Camii</span> İzmir, Türkiyede bir cami

Salepçioğlu Camii İzmir'in Konak ilçesinde bulunan Salepçizade Hacı Ahmed Ağa tarafından yaptırılmış ve 1897-1905 yılları arasında inşası tamamlanmış cami.

<span class="mw-page-title-main">Kayseri Ulu Camii</span> Tarihî cami

Kayseri Ulu Camii, Türkiye'nin Kayseri ilinde şehir merkezinde bulunan, 12. yüzyılın ortalarına doğru inşa edilmiş camidir.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Hatun Camii</span>

Hacı Hatun Camii, Samsun'da bulunan bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Cami (İlkadım)</span>

Samsun Büyük Camii, Samsun şehir merkezinde bulunan, 19. yüzyılın son çeyreğinde yapılmış bir cami.

<span class="mw-page-title-main">Gilehli Camii</span>

Gilehli Camii veya Gileyli Camii, Şeki şehrinde bulunan, 18. yüzyılda inşa edilmiş tarihi bir camidir. Gilak Camii, 1749 yılında Şeki Han'ı Hacı Çelebi Han tarafından yaptırılmıştır. 1805 yılında Hacı Şemseddin Bey o caminin yerine yeni bir cami yaptırdı. Bundan sonra cami "Hacı Şemseddin Bey Camii" adıyla anılmaya başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Eski Cami (İstanköy)</span>

Eski Cami veya Bab-ı Cedid Camii, Yunanistan'ın İstanköy kentinde bulunan bir camidir. Cami 1586 yılında Osmanlı döneminde inşa edilmiş olup 1933'teki depremde ağır hasar görmüş ve birkaç yıl sonra 1935'te yıkılmıştır. Günümüzde camiden geriye sadece sekizgen taş minaresi kalmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.