İçeriğe atla

Yeni Çeltek Olayları

Yeni Çeltek olayları
Tarih 1975-1980
Yer Suluova, Amasya
Sebep İşçilerin ve sendikaların taleplerinin reddedilmesi
Hedef - Toplu sözleşme yapılması
- Ücret artışı ve iş koşullarının düzeltilmesi
Yöntem - Grev
- İş bırakma ve işgal eylemleri
Sonuç Grev ve eylemler sırasında gerçekleşen 12 Eylül Darbesi sonucu olaylar bastırıldı.
Taraflar
 • Yeni Çeltek bölgesi maden işçileri ve sendikalar
 • Fabrika yöneticileri
Sayı
 • Birçok işçi gözaltına alındı ve tutuklandı.

Yeni Çeltek olayları ya da Yeni Çeltek direnişi, 12 Eylül Darbesi öncesi süreçte Amasya'da Yeni Çeltek maden bölgesinde işçilerin greve gitmeleriyle başlayıp askerlerin müdahalesi ile büyüyen işçi eylemi.

Yeni Çeltek hakkında

Amasya’nın Suluova ilçesinde yer alan Yeni Çeltek, bir maden bölgesidir. Yeni Çeltek’in üretim alanındaki öyküsü 1955’te başlamaktadır. 1955'ten bu yana işletilen kömür madenine sahiptir. Ayrıca aynı yıl bölgede Suluova şeker fabrikası kurulmuştur. Şeker için pancara, pancarın şekere dönüşmesi için yüksek ısıya, yani linyite ihtiyaç vardır ve hepsinin de bu topraklarda bulunduğu belirtilmektedir.

Olayların gelişimi

1975 yılına gelindiğinde maden mühendislerinin de girişimiyle Maden-İş Sendikası kuruldu. Yeni Çeltek’te işveren işçilerin ve sendikaların taleplerini kabul etmedi ve işçiler greve gitme kararı aldı. Grev 23 günün sonunda işverenin işçilerin tüm taleplerinin karşılanacağı sözüyle sona erdi. Grevin işçiler açısından başarıyla sonuçlanmasının ardından önemli gelişmeler yaşandı. İşverenlerin işe almada ve kömür satışında izlediği yol konusunda yöre halkı arasında komiteler şeklinde örgütlenmeler başladı. Komitenin aldığı kararlar doğrultusunda üretim ve tüketim yapılmaktaydı. Yeni Çeltek işçileri 1976 ve 1977 1 Mayıs’ını kendi fabrikalarında kutladılar, 1978’de Taksim 1 Mayıs’ına Yeraltı Maden-İş olarak katıldılar. Üzerlerinde işçi kıyafetleri, baretleri ve kazmaları vardı.

1980 direnişi

1980’de yine toplu sözleşme görüşmeleri başladı. İşverenler maden işçilerinin hiçbir talebinin karşılanamayacağını çünkü işletmenin bundan zarar edeceğini öne sürmüştü. Maden işçisi bunun üzerine yeniden greve gitti. Fakat işverenler bu grevi maden ocaklarını kapatarak engellemeye çalıştılar. Yöre insanının boyun eğmemesi ve ocakları 64 gün süren bir direnişle işgal etmesiyle bu da başarısız oldu. İşçiler bu süre zarfında üretime devam ettiler, ürettikleri kömürü halk komiteleri ve gençlik dernekleriyle sattılar. Maden ocakları bu sürede o güne kadar yapılandan daha fazla üretim yaptı. Yeni Çeltek’teki grev ve direniş; Divriği, Bigadiç, Cizre, Murgul ve Aşkale’ye yayıldı. Fakat bu sırada 12 Eylül Darbesi gerçekleşti. Askeri güçler tarafından maden ocakları kapatıldı, işgal ve grev bitirildi. Buna destek veren ve başlatan işçiler gözaltına alındı. Türlü işkencelere maruz bırakıldı. İşkencelerden geçen işçilerin bir kısmı hayatını kaybetmiş, geriye kalanların birçoğu felç olmuş ve sakat kalmıştır.[1] Tutuklanmasına karar verilen işçiler toplu halde Devrimci Yol davasına dahil edildi. Bir kısmı idamla yargılandı.[2]

Tanıkların anlatımı

En önemli tanıklardan, 2011 yılında hayatını kaybeden Elif Er Korkmaz yaşananları şöyle anlatmıştır:[3]

Çocukları dövüyorlar, devrimcileri dövüyorlar dedi. Öyle deyince ben devrimcileri kurtarmaya gittim, kendimi kurtaramadım. 8 sene yattım, 20 sene aldım. Niye pişman olayım? Ben evlatlarım için gittim oraya. Beni kimse kandırmadı, beni kimse götürmedi. Aklım ererek gittim. Yine yaparım, gücümün yettiği kadar yaparım.

Grup Yorum, aynı yıl çıkardığı Gel ki Şafaklar Tutuşsun albümünde bu faciayı "Madenciye Ağıt" ismindeki parça ile anmıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Yeni Çeltek Direnişi". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015. 
  2. ^ "Yeni Çeltek Devrimci Yol Davası sanıklarından Levent Anar ile söyleşi". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015. 
  3. ^ Kazaz, Gözde. "12 Eylül'ün Hedeflerinden Yeni Çeltek Direnişi". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sanayi Devrimi</span> 1760–1840 yılları arasındaki hızlı teknolojik değişim dönemi

Sanayi Devrimi ya da Endüstri Devrimi, bazen Birinci Sanayi Devrimi ve İkinci Sanayi Devrimi olarak ayrılan ve insan ekonomisinin Tarım Devrimi'ni takip eden daha yaygın, verimli ve istikrarlı üretim süreçlerine doğru küresel bir geçiş dönemidir. Büyük Britanya'da başlayan Sanayi Devrimi, yaklaşık 1760'tan yaklaşık 1820-1840 yılları arasındaki dönemde Kıta Avrupasına ve Amerika Birleşik Devletleri'ne yayıldı. Bu geçiş, elle üretim yöntemlerinden makinelere geçişi; yeni kimyasal üretim ve demir üretim süreçlerini; su gücü ve buhar gücünün artan kullanımını; takım tezgâhlarının geliştirilmesini ve makineleşmiş fabrika sisteminin yükselişini içeriyordu. Üretim büyük ölçüde arttı ve bunun sonucunda nüfusta ve nüfus artış hızında benzeri görülmemiş bir artış yaşandı. Tekstil endüstrisi modern üretim yöntemlerini ilk kullanan sektör oldu ve tekstil istihdam, çıktı değeri ve yatırılan sermaye açısından baskın sektör haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Kemal Türkler</span> Türk aktivist ve sendikacı

Kemal Türkler, Türk sosyalist sendikacı ve siyasetçi. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunun kurucusu ve ilk genel başkanıdır, Türkiye İşçi Partisinin kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu</span> Türkiyede bir işçi sendikaları konfederasyonu

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, 13 Şubat 1967 tarihinde Türk-İş'ten ayrılan Maden-İş, Lastik-İş, Basın-İş ve bağımsız Gıda-İş, Türk Maden-İş (Zonguldak) sendikaları ve onların genel başkanları olan Kemal Türkler, Rıza Kuas, İbrahim Güzelce, Mehmet Alpdündar ve Kemal Nebioğlu tarafından kurulan işçi sendikaları konfederasyonudur. 12 Eylül Askeri Darbesi ile kapatılmasının ardından 19 Ocak 1992 tarihinde yeniden kurulmuştur. DİSK, bağımsız bir sınıf ve kitle örgütüdür.

<span class="mw-page-title-main">Devrimci Yol</span> 1974 sonrası THKP-Cnin fikri ve örgütsel olarak devamı niteliğindeki komünist örgüt

Devrimci Yol hareketi (DEV-YOL), 1974 sonrası THKP-C'nin fikri ve örgütsel olarak devamı niteliğindedir. 1974 affı sonrası eski THKP-C ve DEV-GENÇ kökenli kadrolar geçmişin değerlendirmesini esas alan tartışmalar yürütmüştür. Kökeni THKP-C Genel komitesi içerisinde yaşanan ayrılığa kadar giden farklı değerlendirmeler, sürecin ayrılıkla sonuçlanmasına neden olmuştur. Yürütülen tartışmalarda THKP-C ve Mahir Çayan'ın geliştirdiği ideolojik-politik görüşlerin doğruluğunu savunan grup Devrimci Yol'un ilk çıkış noktasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Devrimci Komünist Partisi</span> Yasa dışı sol görüşlü siyasi parti

Türkiye Devrimci Komünist Partisi, Türkiye'de faaliyet gösteren yasa dışı siyasi partidir. Parti 2 Şubat 1980'de İzmir'de toplanan I. (Kuruluş) Kongresi'yle Halkın Kurtuluşu hareketinin partileşmesi sonucu kurulmuştur.

Kutup Yıldızı, Türkiye'de kurulumuş olan bir Türk müzik grubudur. 1991 yılının Mayıs ayında, işçi sınıfı ve emekçilerin sanatını yapma iddiasını taşıyan üniversite öğrencileri ve değişik iş alanlarından bir araya gelen bir bileşim tarafından kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Lech Wałęsa</span> 2. Lehistan cumhurbaşkanı

Lech Wałęsa, Polonya İşçi Partisi önderi ve 1990-95 arası Polonya Cumhurbaşkanı olmuştur. 1983 Nobel Barış Ödülü sahibidir. Polonya'da sosyalist dönemin ilk bağımsız işçi örgütü Dayanışma Sendikası'na (Solidarność) başkanlık etmiş, çok partili düzene geçişte önemli rol oynamıştır.

Türkiye İhtilalci Komünistler Birliği (TİKB), 1979 Şubat'ında, yasa dışı bir örgüt olarak, THKO bölünmesinden sonra gerçekleştirilen bir kongreyle kurulan örgüt. Kurucuları arasında Yaşar Ayaşlı, Osman Yaşar Yoldaşcan, Mehmet Fatih Öktülmüş, İsmail Cüneyt gibi isimler bulunmaktaydı.

Özyönetim ya da işçilerin özyönetimi genel olarak, işçi kooperatifleri, işçi konseyleri, katılımcı ekonomi ve iş yerinin patronsuz çalıştırıldığı benzer oluşumlarda kullanılan karar alma modelidir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Halk Cumhuriyeti</span>

Polonya Halk Cumhuriyeti, Polonya'nın 1952-1989 yılları arasındaki resmî adı. II. Dünya Savaşı'nın sonunda, savaş öncesi Polonya topraklarının bir kısımına Sovyetlerin Almanlardan aldıkları toprakların da dahil edilmesiyle kuruldu. Polonya Halk Cumhuriyeti COMECON ve Varşova Paktına üyeydi.

<i>Tacın İncisi</i>

Tacın İncisi, 1930'lu yıllarda Polonya'da grev yapan maden işçilerinin hikâyesini anlatan 1972 yapımı Perla w Koronie'nin filmi.

Türkiye'deki madencilik kazaları, geçmiş yıllardan günümüze kadar Türkiye'nin çeşitli bölgelerindeki kömür ve diğer maden ocaklarında meydana gelen kazalardır. 1941 yılından bu yana 3 binden fazla insan maden kazalarında ölmüştür. 100 binden fazla insan ise yaralanmıştır. Madenlerde en çok görülen kaza sebepleri ise grizu patlaması, göçük ve yangınlardır. Türkiye'de geçmişten günümüze kadar birçok kaza yaşanırken, bu kazaların en çok görüldüğü il ise Zonguldak olmuştur. Cumhuriyet tarihinden beri yaşanan en büyük maden kazası, 13 Mayıs 2014 tarihinde Manisa'nın Soma ilçesinde meydana gelmiş ve 301 kişi ölmüştür. Türkiye İstatistik Kurumu'nun yaptığı bir araştırmada, Türkiye'de maden ve taş ocakçılığı iş kazalarının en fazla yaşandığı sektör olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Petrograd Sovyeti</span>

Petrograd Sovyeti veya tam adıyla Petrograd İşçi ve Asker Vekilleri Sovyeti, Sankt-Peterburg şehrinde 1917 Şubat Devrimi ile Çarlık Rusyasının dağılmasından sonra şehirde işçi ve cephedeki askerler tarafından kurulan temsil organı. Geçici Hükûmet ile sürekli rekabet hâlinde olmuş, Temmuz Günleri'nden sonra bastırılmış, Ekim Devrimi ile birlikte iktidar organı hâline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1918-1919 Alman Devrimi</span> devrim

1918–1919 Alman Devrimi ya da Kasım Devrimi, I. Dünya Savaşı'nın sonunda Friedrich Ebert önderliğinde anayasal monarşiden parlamenter demokrasiye geçiş sürecidir. Savaşın Almanya’nın aleyhine gelişmesinden dolayı Alman halkının üzerinde oluşan gerilim, ülkede yeni bir rejimin kurulması gerektiği düşüncesini ön plana çıkarmıştı. Devrimin amacı monarşi rejiminin yerine demokratik bir cumhuriyet kurmaktı. Bu hedef, İmparator II. Wilhelm’in tahttan çekilmesiyle sonuçlanan, 1 hafta, 4 gün süren ilk aşamada gerçekleşti. Almanya’daki radikal solcular komünist bir rejim kurmak istediği için bu devrim, komünist devrimciler ile anti-komünistler arasındaki bir iç savaşa dönüştü; bu durum, devrimin ikinci aşamasını yarattı. İkinci aşama tam olarak 9 ay, 1 hafta sürdü ve yönetim biçimi parlamenter demokrasiye dayanan Weimar Cumhuriyeti'nin zaferiyle sonuçlandı.

Şemsi Denizer, Türk sendikacı. Türk-İş Genel Sekreterliği ve Genel Maden-İş Genel Başkanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Manuel Urrutia Lleó</span>

Manuel Urrutia Lleó, Kübalı avukat ve siyasetçi. 1950'li yıllarda Gerardo Machado hükûmetini devirerek diktatör olan Fulgencio Batista'ya karşı kampanyalar yürüttü. Bu kampanyalar 1959'da ilk devrimci hükûmetin başkanı olana kadar sürdü. Sadece altı ay sonra Küba Devrimi önderi Fidel Castro ile yaşadığı bir dizi görüş ayrılığı nedeniyle görevinden istifa etti ve kısa bir süre sonra ABD'ye göç etti.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Metal İşçileri Sendikası</span> işçi sendikası

Birleşik Metal İşçileri Sendikası (ya da kısaca BİRLEŞİK METAL-İŞ), 1949'da kurulmuş, şu anda Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'na (DİSK) bağlı olarak metal iş kolunda faaliyet göstermek üzere örgütlenen sendikadır. Merkezi Ankara'dadır.

Tariş Olayları, İzmir'de TARİŞ'e bağlı fabrikalarda silah ve patlayıcı madde bulunduğuna dair haberler üzerine 22 Ocak 1980'de TARİŞ'in 5 ünitesinde arama yapan polislere ateş açılması sonucu başlayan olaylar.

<span class="mw-page-title-main">Laz Emin Efendi</span>

Emin Erkişi veya Soyadı Kanunu çıkmadan önce bilinen adlarıyla Laz Emin Efendi, Emin Şef veya Eminzade Emin Efendi(d. 1890 - ö. 1936'dan sonra), Zonguldak kömür havzasındaki ilk grevin öncüsüdür.

2023 Eskişehir maden grevi, Eskişehir’in Mihalıççık ilçesindeki Yıldızlar SSS Holding’e bağlı Yunus Emre Termik Santrali olarak faaliyet gösteren kömür maden ocağında çalışan Doruk Madencilik işçilerinin maaş, tazminat ve diğer haklarını alamadıkları gerekçesiyle 28 Ağustos 2023 tarihinde başlattıkları ve 31 Ağustos günü kendilerini maden ocağına kilitleyerek açlık grevi kararı almasıyla devam eden grevlerdir.