Yenişarbademli
| Yenişarbademli | |
|---|---|
 Isparta'nın Türkiye'deki yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Isparta |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Mintaha Sarikaya |
| • Belediye başkanı | Mehmet Özata (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 184 km² |
| Rakım | 1050 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 2.300 |
| • Kır | 285 |
| • Şehir | 1.651 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 32850 |
| İl alan kodu | 0246 |
| İl plaka kodu | 32 |
Resmî site http://www.yenisarbademli.gov.tr | |
Yenişarbademli, Isparta ilinin bir ilçesidir. Nüfusu 2.495 kişi olup bu bakımdan 922 ilçe arasında sondan sekizincidir.[1]
Tarihçe
Coğrafi şartların uygun olduğu Yenişarbademli, tarih boyunca birçok uygarlığa sahne olmuştur. Yapılan araştırmalara göre, MÖ 4000 yıllarında Etiler (Hititler), MÖ 1500 yıllarında Frigyalılar, MÖ 800 yıllarında İyonlar, MÖ 600 yıllarında Lidyalılar, MÖ 446 yıllarında Persler, MÖ 190 yıllarında Romalılar, MS 395 yıllarında Bizanslar yörede egemen olmuşlardır. 1071 Malazgirt zaferinden sonra 1142 yıllarında Selçuklu topraklarına katılmış, 1810 yılında Konya vilayetine bağlı bir kaza olmuştur.
Yenişarbademli ilçe ve yöresinde günümüze kadar ulaşan 25 civarında ören yeri bulunmaktadır. Ayrıca, tepeler üzerine kurulmuş çeşitli zamanlara ait kale kalıntıları bulunmaktadır.
Bunların başlıcaları; Kestel (küçükkale), Kaledost (geledost), Doğdu, Çataltepe, Asar (kaletepe), Ortatepe, Mandras, Maltepesi, Aktepe (Gavur harmanı) dır. Ayrıca, vadilerde kurulan 12 yerleşimde ise sarnıçlar, kaleiçi ve yer altı evleri bulunmaktadır. Psidia bölgesine dahil olan Yenişarbademli’deki kalıntılar, Roma ve Bizans dönemlerindeki Gorgorum antik kenti olarak anılmaktadır.
13 Mart 1954'te Yenişar Yenice ve Yenişar Kürtler köyleri ile birleşerek belediye statüsü aldı ve beldeye dönüştü.[2] Yenişarbademli, 20.05.1990 tarih ve 20523 sayılı resmi gazetede yayımlanan kanun ile ilçe statüsüne kavuştu.[3]
Coğrafya
İlçe, Beyşehir Gölünün batısında Toros dağlarının kuzey uzantısı olan Anamas Dağları ile bütünleşir. Doğusunda Beyşehir, batısında Aksu ve kuzeyinde Şarkikaraağaç ilçeleri ile çevrilidir. İlçe denizden 1150 m yüksekliktedir. Akdeniz iklimi ile karasal iklim arasında kara iklime yakın bir iklimdedir. İl merkezine uzaklığı 105 km olup, yüzölçümü 184 km²'dir.
Nüfus
İlçeye bağlı 1 köy vardır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[4] | 7.323 | 6.199 | 1.124 |
| 2000[5] | 5.925 | 5.519 | 406 |
| 2007[6] | 2.699 | 2.345 | 354 |
| 2008[7] | 2.538 | 2.180 | 358 |
| 2009[8] | 2.476 | 2.120 | 356 |
| 2010[9] | 2.499 | 2.136 | 363 |
| 2011[10] | 2.323 | 1.962 | 361 |
| 2012[11] | 2.338 | 1.987 | 351 |
| 2013[12] | 2.463 | 2.130 | 333 |
| 2014[13] | 2.359 | 2.036 | 323 |
| 2015[14] | 2.192 | 1.875 | 317 |
| 2016[14] | 2.274 | 1.974 | 300 |
| 2017[14] | 2.096 | 1.809 | 287 |
| 2018[14] | 2.300 | 2.004 | 296 |
| 2019[14] | 2.087 | 1.802 | 285 |
| 2020[14] | 1.936 | 1.651 | 285 |
Turizm
Pınargözü Mağarası
Yerli yabancı tüm mağara araştırmacılarının gözdesi olan mağara, 15 km uzunluğuyla Türkiye'nin en uzun mağarasıdır.
Mağara, Yenişarbademli ilçesine 8 km uzaklıkta, Çaydere Ormanları'nın içinde bulunmaktadır. Aynı zamanda bir su kaynağı olan mağara, çevresinde tespit edilen 213 çeşit barındıran bitki örtüsüyle de dikkat çekicidir.
Mağaraya, girişte bulunan sifondan dalarak girilir. Sifonun önünde hızı 45 km'ye ulaşan hava akımı oluşur ve su ısısı Ağustos ayında bile 5,8 °C'dir. 2011-2014 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araştırma projeleri kapsamında ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü destekleri ile mağaranın jeolojik, morfolojik ve speleolojik özellikleri ortaya çıkartılmıştır
Bölgede bulunan dünyanın en büyük yeraltı ırmağı, Beyşehir Gölü ile Manavgat Çağlayanı arasında akar.
Kubad-ı Abad
Kubad-ı Abad, Yenişarbademli ilçesi merkezine 2,5 km uzaklıkta, Konya sınırları içinde, Beyşehir Gölü’nün kuzeybatı kıyısına kurulmuş, Anadolu Selçukluları dönemi sivil yapılarının en ünlü ve sanat tarihi açısından önemli yapılardandır.
Alaaddin Keykubad’ın buyruğuyla, 1236’da veziri mimar ve nakkaş Sadeddin Köpek yaptırmıştır. Konya Beyşehir Gölyaka kasabası sınırları içindedir.
1949’da çevrede araştırmalar yapan M. Zeki Oral’ın bulduğu çini kalıntılarından sonra, 1956’da Mehmet Önder çalışmaları sürdürmüştür. 1965-1968 arasında K. Otta Dorn başkanlığındaki kazılardaysa 5.200 m²’lik alanı kaplayan Selçuklu kenti tümüyle ortaya çıkarılmıştır.
Çit duvarına benzer alçak bir sur içinde Büyük Saray, Küçük Saray (Vezir Sarayı) Ferdevs (Paradeison) Av Hayvanları Parkı, Büyük Saray altında sultan kayıklarının ya da küçük yelkenlerin yanaşabileceği iki gözlü küçük bir tersane ve 16 yapı kalıntısı bulunmaktadır. Bunlar arasında bir mescit, hamamlar, fırın ve mutfak, kışla kapısı, depolar ve ahırlar vardır.
Kazı çalışmaları Prof. Dr. Rüçhan Arık başkanlığındaki ekip tarafından devam ettirilmektedir.
Dedegül Dağı
Her yaşta insanın tırmanabileceği bir dağ olan Dedegül Dağı, yumuşaklığı ve güzellikleriyle her yıl yüzlerce dağcıyı ağırlamaktadır. Dağ turizminde önemli bir yere sahip olan Dedegül, tur kayağı ve triking yürüyüşlerine olanak sağlamaktadır. Dünya dağcıları yılda bir kere ilçede buluşmaktadır.
Karagöl
Karagöl Ispartanın en yüksek dağı olan (2992 m) Dedegül Dağı'nın doğusunda Kurucuova Sınırları içerisinde 2335 m. yükseklikte 2500 metrekare büyüklüğünde bir buzul gölüdür.
Karagöl ve sadece Dedegül eteklerinde yetişen Dedegül Çiçeği, dağcıların ilgi odağıdır.
Kız Kalesi Adası
Kubad-ı Abad’ın 3 km kuzeydoğusunda bulunan Kız Kalesi Adası, Türkiye’nin Manyas’tan sonra önemli kuş cennetlerinden biri konumundadır. Kubad-ı Abad’ın haremliği ve tersaneliği olan 5 dekarlık bu tarihi ada, 10’un üzerinde kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Konya ili Beyşehir İlçesi Gölyaka Kasabası sınırları içerisindedir.
Kaynakça
- ^ "İl. İlçe, Büyükşehir Belediye, Belediye, Mahalle, Köy Nüfusu (Dönemi: 2023)". TÜİK. 6 Şubat 2024. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ "Kararnameler" (PDF). Resmî Gazete. 13 Mart 1954. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- ^ "Kanunlar" (PDF). Resmî Gazete. 20 Mayıs 1990. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Yenişarbademli Nüfusu - Isparta". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Isparta Yenişarbademli Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
- Yerelnet: Yenişarbademli 13 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
