İçeriğe atla

Yemenliler

Yemenliler
يمنيون
Toplam nüfus
y. 38 milyon
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 Yemen31,461,438[1]
 Suudi Arabistan2,000,000[2]
 Mısır700,000[3]
 İsrail400,000
 Hindistan300,000[4]
 Amerika Birleşik Devletleri200,000
 Birleşik Arap Emirlikleri100,000
 Birleşik Krallık~80,000
 Cibuti74,000[5]
 Madagaskar60,000[6]
 Türkiye40,000[7]
Diller
Yemen Arapçası (gündelik)
Fasih Arapça (resmî)
Din

Yemenliler (Arapçaيمنيون), Yemen Arapçasını konuşan ve ortak tarih ve kültürü paylaşan bir topluluk olarak Yemen'de ortaya çıkmış millettir. Tarih boyunca Yemen'de ikamet etmiş olan farklı grupların karışımıyla yeni bir kimlik oluşturmuşlardır; Araplar, Yemenli kimliğini oluşturan en büyük gruptur.[8]

Etimoloji

Yemen, adını İslâm coğrafyacılarına göre Dünya'nın merkezi olarak kabul edilen Mekke'nin güneyinde, sağında kalmasından dolayı almıştır. Yemenliler kelimesi Yemen'in nisbet hali olan Yemen'e ait (Arapçaيمنيون) sözcüğünden türetilmiştir.[9]

Tarihçe

Antik zamanlarda Güney Arabistan bölgesi yağışlı bir bölge olduğu için tarım medeniyetleri vardı. 4. yüzyılda Yemen kısa süreliğine Aksum Krallığı tarafından işgal edilmiştir. 570 yılında Sasani İmparatorluğu tarafından işgal edildi. 628 yılında Yemen'de İslam'ın yayılmasıyla birlikte bölge Sasani kontrolünden çıktı. 16. yüzyılda Osmanlı tarafından fethedildi.1839'da İngilizler Aden'de bir Koloni kurdular. Böylece Yemen Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrıldı. 1918 yılında Osmanlı'nın Yemen'den çekilmesiyle Kuzey Yemen'de İmam Yahya önderliğinde krallık rejimi kuruldu. 1962'de devrim ile birlikte Yemen Arap Cumhuriyeti kuruldu. 1967'de Güney Yemen bağımsızlığını kazandı. 1990 yılında iki devlet birleşerek Yemen Cumhuriyeti halini aldı.

Dil

Yemenliler resmî yazışmalar, eğitim, ticaret ve medyada Modern Standart Arapça'yı kullanırken gündelik iletişimde Yemen Arapçası'nı kullanmaktadır.[10] Yemen Arapçası, muhafazakar bir dil olduğu için Modern Arapçadan farklı olmak üzere Klasik Arapçaya daha yakındır.[11] Yemen Arapçası'nın alt grupları olarak Mahri, Sakot ve Hadramaut lehçeleri de konuşulmaktadır.

Din

Yemenlilerin inancının çoğunluğunu İslam oluşturmaktadır. Kuzeydoğu bölgesinde genelde Şiiliğin alt kolu olan Zeydiler yaşamaktadır. Sünniler genelde güney, güneybatı bölgelerinde yaşar. Bu mezhepler dışında İsmailik ve İbadilik mezhepine mensup Yemenliler de bulunmaktadır. İslam dışında; Batılı iddialara göre 40.000 civarında Hristiyan[12] ve 200.000 Hindu[13] yaşamaktadır.

Sosyal hiyerarşi

Cenbiye taşıyan bir aşiret üyesi

Yemen'de 1962 yılında Yemen Arap Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla resmî olarak sosyal tabakalaşma kaldırılmış olsa da pratikte kalkmamıştır. Yemen toplumunda hala hiyerarşik sistemler bulunmaktadır. Birçok aşiret Yemen'de hala etkindir. Tabakalar genelde soy, meslek gibi kriterlere göre belirlenir ve evlilikler genelde grup içinde olur.[14]

Her kabile üyesinin Cenbiye adında bir hançeri vardır. Kabile üyelerinin evlerinde makineli tüfekler, el bombası fırlatıcı gibi ağır silahlar bulunmakla birlikte hafif toplar da bulunabilir.

Yemen'deki hiyerarşik gruplar beşe ayrılmaktadır. Hiyerarşinin en tepesinde Sada denilen din adamları ve şeyhler vardır. Bunları yargıçlar takip eder. Üçüncü hiyerarşik grup, aşiretlere mensubu, genellikle tarım ve ticaretle geçinen arazi sahibi köylüler olan kab'ildir. Dördüncü grup, zanaatkar ve kasap gibi işlere sahip arazi sahibi olmayan mazayanah grubudur. Grupların en altında köleler (a'bid) vardır. Bu grubun içinde daha da altta olan hizmetkarlar anlamına gelen el-Ahdam grubu vardır.[15]

Diaspora

Yemen diasporası büyük ölçüde 70.000 ila 80.000 Yemenlinin yaşadığı Birleşik Krallık'ta yoğunlaşmıştır . ABD'de 20.000'den fazla, İtalya'da 2.812 Yemenli yaşamaktadır. Ayrıca Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Bahreyn, Malezya, Endonezya, Brunei ve eski SSCB ülkelerinde yaşamaktadırlar. Bununla birlikte 1940'ların sonlarında gerçekleşen Sihirli Halı Operasyonu ile İsrail'de 350 bin civarında Yemen Yahudisi yaşamaktadır.[16]

Önemli Yemenliler

  • İbn Haldun, Yemenli sosyolog, filozof ve tarihçi.
  • Abdullah el-Baradouni, Yemenli önde gelen bir şair ve yazar
  • Tevekkül Karman, Yemen Türkü Nobel Ödüllü gazeteci, politikacı ve insan hakları aktivisti
  • Hind el-Eryani, Yemenli gazeteci ve Kadın hakları, LGBT aktivisti
  • Amal el-Başa, "Yemen'in en ünlü feministi" olarak tanınan aktivist
  • Bedir bin Hirsi, Yemenli yönetmen

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Yemen Population (2022) - Worldometer". www.worldometers.info (İngilizce). 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2022. 
  2. ^ Center, Sana'a (3 Eylül 2020). "Yemenis in Saudi Arabia: Less Money to Send Home, More Pressure to Leave". Sana'a Center For Strategic Studies (İngilizce). 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. 
  3. ^ Center, Sana'a (18 Aralık 2020). "The Struggle Far From Home: Yemeni Refugees in Cairo". Sana'a Center For Strategic Studies (İngilizce). 21 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. 
  4. ^ "Hadhramis present a slice of Yemen in India's Hyderabad". 22 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2022. 
  5. ^ "Djiboutian Arabs, Arabs of Djibouti". 22 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2022. 
  6. ^ "Yemeni Arabs of Madagascar". 22 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2022. 
  7. ^ "The Arab communities in Istanbul..a special love for specific region". 22 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  8. ^ "Книга Коротаев А.В. "Социальная история Йемена, Х в. до н.э. – ХХ в. н.э. Вождества и племена страны Хашид и Бакил" 2019 г. | купить книгу и найти похожие | Магазин научной книги URSS.ru | ISBN 978-5-9710-6562-3". urss.ru. 6 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. 
  9. ^ "Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com. 4 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. 
  10. ^ Dalby, Andrew (1998). Dictionary of languages : the definitive reference to more than 400 languages. New York: Columbia University Press. ISBN 0-231-11568-7. OCLC 40935565. 
  11. ^ "South Arabian and Yemeni Dialects" (PDF). 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022. 
  12. ^ "Guide: Christians in the Middle East". 3 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Religions in Yemen | PEW-GRF". globalreligiousfutures.org. 23 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022. 
  14. ^ "Yemen's Al-Akhdam face brutal oppression - CNN iReport". web.archive.org. 29 Kasım 2014. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022. 
  15. ^ Hall, Bogumila. “Subaltern Rightful Struggles, Comparative ethnographies of the Bedouin villagers in the Naqab, and the akhdam slum dwellers in Sana’a.” Ph.D. diss., European University Institute, 2016.
  16. ^ "Yemenis in the UK". 4 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arapça</span> Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dil

Arapça, Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dildir. Batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Umman Denizi'ne, kuzeyde Akdeniz'den güneydoğuda Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusuna uzanan geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Tüm lehçeleri ile birlikte 420 milyonu aşkın kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir. Arap Birliği'ne üye 22 ülke ile Çad ve Mali dâhil olmak üzere 24 ülkede resmî dildir. Aynı zamanda kısmî olarak tanınan Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Somaliland ile Tanzanya'da (Zanzibar) resmî dil statüsündedir. Arap Birliği'nin ve Birleşmiş Milletler'in kabul edilen altı resmî dilinden biridir. Nijer, Senegal ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal/azınlık dili olarak tanınmıştır. Arapça İran, İsrail, Pakistan, Filipinler ve Güney Afrika Cumhuriyeti anayasalarında özel dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan</span> Orta Doğuda yer alan bir ülke

Suudi Arabistan veya Suudistan ya da resmî adıyla Suudi Arabistan Krallığı, Arap Yarımadası'nda bulunan en büyük ülkedir. Kuzeybatı'da Ürdün, kuzey ve kuzeydoğu'da Irak, doğuda Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri, güneydoğuda Umman, güneyde Yemen, kuzeydoğusunda Basra Körfezi ve batısında Kızıldeniz ile çevrilidir. Buraya iki kutsal caminin arazisi de denir; çünkü İslam'a göre iki kutsal şehir olan Mekke ve Medine bu ülkededir. Suudi Arabistan, Orta Doğu'daki bütün körfez ülkelerinde olduğu gibi hızla gelişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yemen</span> Orta Doğuda yer alan bir ülke

Yemen, resmî adıyla Yemen Cumhuriyeti, Orta Doğu'da yer alan bir ülke. Kuzeyinde Suudi Arabistan, kuzeydoğusunda Umman ile komşudur. Batısını Eritre ve Cibuti, güneybatısını Somali çevreler. Yemen; 555.000 km2 yüz ölçümüne sahiptir ve 1.200 km uzunluğunda sahil şeridiyle Arap Yarımadası'nın güney ucunda yer almaktadır. Güneyinde Hint Okyanusu'nun uzantısı Aden Körfezi, kuzeyinde Kızıldeniz, güneybatısında ise bu ikisini ayıran Babülmendep Boğazı bulunmaktadır. Yemen'in Umman Denizi ile Kızıldeniz'de en büyükleri Haniş ve Sokotra olmak üzere 200'e yakın adası bulunmaktadır. En büyük şehri ve başkenti San'a'dır. 2022 yılı itibarıyla Yemen'in nüfusunun yaklaşık 31 milyon olduğu tahmin edilmektedir. Yemen; Arap Birliği, Birleşmiş Milletler, Bağlantısızlar Hareketi ve İslam İşbirliği Teşkilatı üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Araplar</span> aslen Arap Yarımadasında yaşayan ve arapça konuşan etnik ve ulusal grup

Araplar, çoğunlukla Batı Asya ve Kuzey Afrika'da olmak üzere batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Umman Denizi'ne, kuzeyde Akdeniz'den, güneydoğuda Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusu'na uzanan geniş Arap dünyası üzerinde yaşayıp yaklaşık 450 milyon nüfusa sahip halktır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Arapçası</span>

Yahudi Arapçası, Arap Birliği topraklarında yaşamış veya yaşayan Yahudiler tarafından konuşulan Arapçanın bir lehçesidir. Geçmişte Arap Yarımadası'ndaki Yahudi kabileler tarafından da konuşulmuştur. Konuşulan dilin yanı sıra İbrani Alfabesi ile yazılmış Arapça metinlere de Yahudi Arapçası denir. Arapçada olduğu gibi Yahudi Arapçası'nda da yöreden yöreye göre değişen lehçe farklılıkları vardır. İstanbul Ladino'su ile Balkan Ladino'su arasında nasıl bir fark varsa Libya'daki Yahudi Arapçasıyla Irak'taki Yahudi Arapçası arasında da aynı şekilde benzerlikler ve ufak farklılıklar bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Trablus Arapçası</span>

Yahudi Trablus Arapçası(veya Trablus Yahudi Arapçası, Yahudi Trablus-Libya Arapçası, Tripolita'it, Yudi olarak da bilinir) eskiden Libya'da yaşayan Yahudilerin konuştukları Arapça çeşididir. Bu dili konuşanların birçoğu bugün İsrail ve İtalya'da yaşamaktadır. Bu dili 40 yaş ve üzeri insanlar bilmektedir. Yahudi Tripolitan Arapçası, Libya Arapçasına göre farklılıklar gösterir; bu dil daha çok yerleşik hayatta kullanılan Arapçaya benzerken Libya Arapçası göçebe yaşayan bedevi Arapçası'ndan etkilenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Irak Arapçası</span>

Yahudi Irak Arapçası Eskiden Irak'ta yaşamış veya hâlen Irak'ta yaşamakta olan Yahudilerin konuştuğu bir Arapça çeşididir. Bu dili konuşanların çoğunluğu 100.000 kişilik nüfusuyla İsrail'dedir. Konuşanlar genelde yaşlı nesillerdir. Irak'ta 100 ila 150 adet konuşanı vardır, ayrıca Hindistan ve İngiltere'de de konuşulur. Musul gibi farklı yörelerde farklı lehçeleriyle karşılaşılırken en çok bilinen formu Yahudi Bağdat Arapçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Arap dünyasındaki Yahudilerin tarihi</span>

Arap Yahudileri Arap dünyasında doğan Yahudileri veya onların torunlarını ifade eder. Salim Tamari'ye göre, dünyanın birçok yerinde "Arap Yahudisi" terimi bir oksimorondur.

<span class="mw-page-title-main">Husiler</span> Yemende faaliyet gösteren İran destekli Şii silahlı örgüt

Husiler ya da resmî adıyla Ensarullah, Yemen'de faaliyet gösteren Zeydi gruptur. Grup, ismini kurucusu Hüseyin Bedreddin el-Husi'den almıştır. İlk kez 2004 yılında silahlı ayaklanma başlatmışlardır. 2004 yılından beri İran tarafından malî ve askerî destek almaktadır. 2015 yılında gerçekleştirdikleri mücadele ile San'a ve parlamentoyu ele geçirmişlerdir. Grubun sloganı, "Allah büyüktür! İsrail'e ölüm, Amerika'ya ölüm, siyonizme lanet, İslam'a zafer!"dir. Bu slogan, Husi bayraklarında yer alır. Örgütün 7.000-30.000 arası silahlı militanı, 450.000 kadar sivil destekçisi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Yemen Mütevekkilî Krallığı</span> 1918 ve 1970 yılları arasında Arap Yarımadasında var olmuş bir krallık

Yemen Mütevekkilî Krallığı, ilk dönem adıyla Yemen Zeydi Emirliği veya bilindik isimleriyle Yemen Krallığı ve Kuzey Yemen, kısaca ise Yemen ; İmam Yahya önderliğindeki Zeydîlerce Osmanlı İmparatorluğu'nun Yemen'den çekilmesinden sonra 1918 yılında kurulan ve 1970'e dek varlığını sürdürmüş devlet. Orta Doğu'da yer alan Yemen Krallığı 195,000 km2 yüzölçümüne sahipti. Kuzeyinde Suudi Arabistan, güneyinde İngiliz hamiliğinde Güney Yemen yer alıyordu. Krallığın başkenti 1918'den 1948'e kadar günümüzde Yemen'in başkenti olan San'a, 1948'den 1962'ye kadar Taiz, para birimi ise Yemen riyaliydi.

<span class="mw-page-title-main">Nasır el-Vuheyşi</span>

Nasır Abdulkerim Abdullah el-Vuheyşi, diğer bilinen adlarıyla Ebu Beşir veya Ebu Beşir el-Yemeni, silahlı İslamcı örgüt Arap Yarımadası el-Kaidesi'nin kurucusu ve ilk lideri olan Yemenli İslamcı.

Kasım Muhammed Mehdi er-Rimi, tanınan diğer adlarıyla Ebu Hüreyre veya Ebu Hüreyre el-Sanai, silahlı İslamcı örgüt Arap Yarımadası el-Kaidesi'nin lideri olan Yemenli İslamcı.

<span class="mw-page-title-main">Suudiler</span> Suudi Arabistan vatandaşları veya sakinleri

Suudiler, Suudi Arabistanlı bir millet; çoğunlukla Arap Yarımadası'na yerleşmiş olan ve genel bir Suudi kültürünü ve Suudi uyrukluğunu paylaşan Hicazlılar, Necidliler, Doğu ve Güney Arapları ve diğerlerini kapsayan farklı bölgesel Arap etnik gruplardan oluşmaktadır. Suudiler, Arap Yarımadası Arapçası'nın Hicazi, Necdi, Körfez ve Güney Arapça lehçeleri de dahil olmak üzere bu aksanlardan ve lehçelerden birini ana dil olarak konuşurlar. 2010 nüfus sayımına göre, Suudi Arabistan vatandaşlarının yaklaşık % 74.1'ini temsil ediyorlar ve toplam nüfusun 19.335.377'sini oluşturuyorlar.

Yemen'de turizm, Yemen'e yapılan turizmi ifade eder. Geleneksel olarak, Yemen yüzyıllardır Orta Doğu ve Afrika Boynuzu ticaret yollarının ortasında bir turizm merkezi olmuştur. Turizm, bölgenin küresel ticarette temel bir rol oynamıştır ve 20. yüzyıla kadar böyle kalmıştır. Sonrasında 2011 Yemen Krizi'nden bu yana turizmde sert bir düşüş yaşandı. Aşırılıkçılığın yükselişi, yabancı turistlerde Yemen hakkında korkuya neden oldu. Yemen'in dört Dünya Mirası Alanı vardır, tarihi eski Sana'a şehri de dahil olmak üzere bazı yerlere saldırılmıştır. 2015 yılında UNESCO, Yemen'in dünya mirası alanlarını koruma planını açıkladı.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Baas Partisi - Yemen Bölgesi</span> Yemende bir siyasi parti

Arap Sosyalist Baas Partisi - Yemen Bölgesi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Yemen'deki bölgesel şubesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Arap Sosyalist Baas Partisi - Yemen Bölgesi</span> Yemende bir siyasi parti

Ulusal Arap Sosyalist Baas Partisi - Yemen Bölgesi Yemen'de bir siyasi partidir. Parti, Irak liderliğindeki Baas Partisi'nin Yemen bölgesel örgütüdür. Partinin Yemen'deki sekreteri Dr. Kasım Selim Said'dir. Abdulvahid Havaş sekreter yardımcısı olarak görev yapıyor. Parti, Al-Ehyaa Al-'Arabi gazetesini yayınlıyor.

<span class="mw-page-title-main">Yemen'de Hristiyanlık</span>

Yemen'de Hristiyanlık İslam ve Hinduizm'den sonra en yaygın olan bir azınlık dinidir. Yemen seküler bir devlet değildir. İslam'dan ayrılmak, başka bir dine geçmek, farklı bir dinin ibadethanesini inşa etmek anayasa ve kanunlarda tanınan bir hak değildir. Bu yüzden Hristiyanların sayısı çok da artmamaktadır. Ölüm cezalarına rağmen 2015 yılında yapılmış bir araştırmaya göre 400'e yakın Yemenli Müslümanın Hristiyanlığa geçtiği belirtilmektedir. Yemenlilerin kaynaklarına göre Yemen'de 25.000 Hristiyan bulunmaktadır fakat BBC, Birleşmiş Milletler ve Dünya Hristiyanlık Veritabanı'nın kaynaklarına göre Yemen'de 41.000 civarında Hristiyan bulunduğunu iddia etmiştir. Aden kentinde 3 tane kilise bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah el-Vezir</span>

Abdullah bin Ahmed el-Vezir, Yemenli darbeci ve İslam alimidir. el-Vezirî Darbesi'nde kendini kral ilan etmiştir. Daha önceden 1920'lerde Yemen ordusunun komutanı ve 1930'larda Hamar ve el-Hudeyde'nin valiliği görevlerini yaptı. Hessen ekonomi bakanı Tarık el-Vezir onun torunudur.

Yemenli Kanadalılar Yemen kökenli Kanadalılar veya Kanada vatandaşlığı almış Yemenlilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Yemen diasporası</span> Yemen dışında yaşayan Yemenliler

Yemen diasporası veya yurt dışında yaşayan Yemenliler, Yemen'den göç etmiş ve şimdi başka ülkelerde ikamet eden Yemenliler ve onların soyundan gelenleri ifade eden terimdir. 2 milyonu Suudi Arabistan'da olmak üzere Yemen dışında yaklaşık olarak 7 milyon Yemenli yaşamaktadır. Birleşik Kralıkta 70.000 ila 80.000 Yemenli yaşamakta. Amerika Birleşik Devletleri'nde 200.000'den fazla Yemenli ve İtalya da yaklaşık 3.000 Yemenli yaşamakta. Ayrıca Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Katar ve Bahreyn, Pakistan, Cibuti, Somali, Endonezya, Malezya, Brunei ve eski Sovyet ülkelerinde de Yemenliler yaşamaktadır.