İçeriğe atla

Yemen Türküsü

Yemen'in Taiz ilinde, 1569 yılında Al-Mutahhar ve Özdemiroğlu Osman Paşa arasında meydana gelen savaşlarda kullanılan ve bir dönem Osmanlı egemenliği altındaki Sabr Dağı yamacında bulunan Kahr Kalesi, hemen arka planında ise Taiz şehri.

Yemen Türküsü, Yemen'de çatışmada ölen Osmanlı askerleri için yakılmış bir ağıttır ve bu türde ağıtlara örnek teşkil eder. Türkü ilk olarak 1944 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı için derlemeler toplayan Muzaffer Sarısözen, Halil Bedii Yönetken ve Rıza Yetişen'den oluşan ekip tarafından Duriye Keskin isimli mahallî sanatçının parçasından derlenmiştir. Türküyü Muzaffer Sarısözen notaya almıştır.

Seslendiren sanatçılar

Türküdeki yer ile ilgili iddialar

Türkünün Yemen'e giden askerler için söylendiği ve derlenme tarihi ile kim tarafından derlendiğine dair kesin bilgiler dışında türkünün nakarat bölümünde geçen yer ile ilgili ve türkünün Muş iline mi yoksa Elâzığ ili, Harput yöresine mi ait olduğuna dair görüş birliği yoktur.

Türkünün Muş'tan derlenmesi

1990'lı yıllarda ünü daha fazla yayılan türkünün derlemesinde tahrifat yapıldığı ve -TRT de dâhil olmak üzere- birçok müzisyen tarafından sözlerindeki Muş kısmının Huş veya Hış olarak yanlış okunduğu belirtilmektedir.[1]

Türkünün Elâzığ'dan derlenmesi

Türkü'nün Elâzığ ili, Harput yöresine ait türkü olduğu ve buradan derlendiğine dair iddialar bulunmaktadır.

Muş-Huş-Hış tartışması

Kimilerince nakaratının "Burası Muş'tur, yolu yokuştur." şeklinde, kimilerince "Burası Huş'tur, yolu yokuştur." şeklinde, kimilerince de "Bura Muş'tur, havası hoştur." şeklinde olduğu iddia edilmektedir. İstanbul Teknik Üniversitesi Müzikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Songül Karaosmanoğlu Ata türkünün sözlerinin aslında “Burası Muş’tur." olduğunu, Yemen'e ait Huş şehri olduğu söylentilerin asılsız olduğu açıklamış ancak bazı otoriteler ise türkünün Muş'a ait olmasına rağmen hikâyenin illaki Muş'ta geçmeyebileceğini açıklamıştır.[1]

Muş Valisi Ali Akan bu konuyu araştırması için müfettişi Nuri Yaman'ı görevlendirmiş ve beş sayfalık bir rapor hazırlanmıştır. I. Dünya Savaşı için Yemen'e gönderilen askerlerin tamamı Muş'tan seçilir. Bu türkünün Yemen'den geri dönmeyenler için bestelendiğini raporda yazılmıştır.[2]

Ah o-Ano Tartışması

Türküde geçen "Ah o Yemen'dirgülü çemendir" şeklinde yazılan kısımdaki "Ah o" kelimesi ve "Ano" kelimesi tartışma konusu olmuştur. Bazı yazılı kaynaklarda "Ano", bazı kaynaklarda da "Ah o" diye geçmektedir.

Türkü sözleri

Havada bulut yok, bu ne dumandır

Mahlede ölüm yok, bu ne figandır
Şu Yemen elleri ne de yamandır

Ah o Yemen'dir, gülü çemendir
Giden gelmiyor, acep nedendir

Burası Muş'tur, yolu yokuştur
Giden gelmiyor, acep ne iştir

Kışlanın önünde redif sesi var
Bakın çantasında acep nesi var
Bir çift kundurayla bir al fesi var

Kışlanın önünde üç ağaç incir
Kolumda kelepçe, boynumda zincir
Zincirin yerleri ne yaman sancır

Kışlanın önünde sıra söğütler
Zabitler oturmuş, asker öğütler
Yemen'e gidecek bu koç yiğitler

Ah o Yemen'dir, gülü çemendir
Giden gelmiyor, acep nedendir

Kışlanın ardını duman bağladı
Analar babalar kara bağladı
Yemen'e gidene herkes ağladı

Kışlanın ardında yüzüyor kazlar
Ayağım ağrıyor, yüreğim sızlar
Yemen'e gidene ağlıyor kızlar

Kışlanın ardında bir kırık testi
Askerin üstüne sam yeli esti
Gelinlik tazeler umudu kesti

Burası Muş'tur, yolu yokuştur

Giden gelmiyor, acep ne iştir

Kaynakça

  1. ^ a b "Türküdeki yokuşlu yer 'Huş' mu, 'Muş' mu?". milliyet. 10 Temmuz 2006. 3 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zazaca</span> Zazalar tarafından Türkiyenin doğu ve güneydoğusunda konuşulan bir dil

Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunda bulunan Kuzeybatı İran koluna bağlı bir dildir. Zazalar tarafından Türkiye'nin doğusunda Bingöl, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Sivas ve Tunceli; güneydoğusunda Diyarbakır, Adıyaman, Şanlıurfa ile Muş'un Varto ilçesi ve Bitlis'in batısında Mutki ilçesi civarındaki köylerde yoğunlukla konuşulur. Zazacaya gramer, genetik, dil bilimi ve söz varlığı açısından en yakın diller Hazar Denizi kıyılarında konuşulan Talışça, Tatça, Gilekçe, Simnanca, Sengserce ve Mazenderancadır.

<span class="mw-page-title-main">Mazgirt</span> Tuncelinin ilçesi

Mazgirt, Tunceli'nin bir ilçesi.

<span class="mw-page-title-main">Denizli</span> Denizli ilinin merkezi olan şehir

Denizli, Türkiye'nin Ege Bölgesindeki aynı adlı ilin merkezi olan bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Elazığ (il)</span> Türkiyenin Doğu Anadolu Bölgesinde bir il

Elazığ, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Havzası'nda bulunan, on bir ilçeden oluşan il. Konumu itibarıyla; ili doğudan Bingöl, kuzeyden Keban Baraj Gölü aracılığıyla Tunceli, güneyden Diyarbakır, batı ve güneybatıdan Karakaya Baraj Gölü vasıtasıyla Malatya, kuzey batıdan Erzincan illerinin arazileri çevrelemektedir. İlin sınırları 8.327 km²'si kara, 826 km²'si baraj ve doğal göl olmak üzere toplam 9153 km²'lik alanı kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hatay</span> Türkiyenin Akdeniz Bölgesinde yer alan bir il

Hatay, Türkiye'nin en güneyinde yer alıp Akdeniz Bölgesi'nde, Akdeniz'in doğu ucunda kıyıları olan bir ilidir. Hatay ilinin merkezi Antakya'dır.

<span class="mw-page-title-main">Kastamonu</span> Kastamonu ilinin merkezi olan şehir

Kastamonu, Türkiye Cumhuriyeti'nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Kastamonu ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Karamanlılar</span> Türk kökenli veya bir kısmı Rum kökenli olduğu düşünülen Türk-Rum mübadelesiyle Yunanistana giden Ortodoks halk

Karamanlılar, Türkiye'de yaşamış, günümüzde başta Yunanistan olmak üzere farklı ülkelere göç etmiş Ortodoks bir Türk veya Rum halkıdır. Karamanlılar, Kapadokya Rumları ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şarkışla</span> Sivasın ilçesi

Şarkışla, Sivas ilinin bir ilçesidir. Kuzeyinde Yıldızeli, doğusunda Sivas merkez ve Altınyayla, güneyinde Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesi, güneybatısında Gemerek ve batısında ise Yozgat'ın Akdağmadeni ilçesi bulunur. 2021 istatistiklerine göre toplam nüfusu 37,708 olan Şarkışla, merkez dışında Sivas'ın en kalabalık ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Nasreddin Hoca</span> efsanevi kişi ve mizah kahramanı

Nasreddin Hoca, Anadolu Selçuklu Devleti döneminde, Hortu ile Akşehir çevresinde yaşamış olan efsanevi kişi ve mizah kahramanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zeybek (oyun)</span> Türk halk dansı

Zeybek, Batı Anadolu yöresinde görülen halk oyunudur. Zeybek kendi içinde türlere ayrılmaktadır:

<span class="mw-page-title-main">Ankara</span> Türkiyenin başkenti ve en kalabalık ikinci şehri

Ankara (/ˈaŋkaɾa/), Türkiye'nin başkenti ve Ankara ilinin merkezi olan şehirdir. Coğrafi olarak Türkiye'nin merkezine yakın bir konumda bulunur ve İç Anadolu Bölgesi'nde yer alır.

Esat Kabaklı, Türk halk müziği sanatçısı.

Âşık, Anadolu, Güney Kafkasya ve İran'da sürdürülen, genellikle bağlama veya başka bir telli müzik aleti eşliğinde söylenen sözlü halk müziği geleneğini icra eden kişidir. Aşıklık geleneği, Türk kökenli ve Türkler arasında yaygın olan Anadolu, Ortadoğu ve Orta Asya'ya özgü bir halk şairliği türüdür. Türkçe "Ozan" kavramı ile de ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Balıkesir yöresi halk oyunları</span>

Balıkesir yöresi halkoyunları, Balıkesir ve çevresine özgü halkoyunlarıdır. Balıkesir yöresinde doğmuş veya gelişmiş oyunlar Balıkesir yöresine özgü oyunlardır.

<span class="mw-page-title-main">Guçinler</span>

Guçinler ya da Kuçinler, Kuzey Kutup Dairesinde kabaca 65° ve 69° Kuzey enlemde, 130° ve 150° Batı boylamında, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kuzeydoğusunda İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon Nehri civarında ve Kanada'nın Yukon ile Kuzeybatı Toprakları bölgelerinde yaşayan, rengeyiği avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist, şimdi ise Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Guçinleri ya da Batı Guçinleri ile Kanada Guçinleri ya da Doğu Guçinleri olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Alaska'da nüfusça Koyukonlardan sonra en büyük ikinci Atabask halkıdır. En yakın akrabaları dilce birlikte grup oluşturan Alaska ve Kanada Hanlarıdır. 2010 yılındaki nüfusları 9.000 kişidir ve anadillerini akıcı biçimde konuşabilenlerin sayısı UNESCO'ya göre 400 kişidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.000 kişilik nüfustan 150 kadarı, Kanada'daki 1.900 kişilik nüfustan ise 400 tanesi anadillerini konuşabiliyor. Huş kabuğundan kano ve kar ayakkabısı yapımıyla, iki yönlü kızaklarıyla, oklu kirpinin dikenleriyle yapılan kirpi işi ile karmaşık ve süslü boncuk işi (naagąįį) bezemeleriyle tanınırlar. Günümüzde avcılık, balıkçılık ve mevsimlik istihdamdan oluşan karma ekonomi görülür.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

<span class="mw-page-title-main">Yemen Mütevekkilî Krallığı</span> 1918 ve 1970 yılları arasında Arap Yarımadasında var olmuş bir krallık

Yemen Mütevekkilî Krallığı, ilk dönem adıyla Yemen Zeydi Emirliği veya bilindik isimleriyle Yemen Krallığı ve Kuzey Yemen, kısaca ise Yemen ; İmam Yahya önderliğindeki Zeydîlerce Osmanlı İmparatorluğu'nun Yemen'den çekilmesinden sonra 1918 yılında kurulan ve 1970'e dek varlığını sürdürmüş devlet. Orta Doğu'da yer alan Yemen Krallığı 195,000 km2 yüzölçümüne sahipti. Kuzeyinde Suudi Arabistan, güneyinde İngiliz hamiliğinde Güney Yemen yer alıyordu. Krallığın başkenti 1918'den 1948'e kadar günümüzde Yemen'in başkenti olan San'a, 1948'den 1962'ye kadar Taiz, para birimi ise Yemen riyaliydi.

Hey Onbeşli, Anadolu'da yaygın olarak söylenen, Anadolu dışında da çeşitlemeleri bulunan bir türküdür.

<span class="mw-page-title-main">Kamran Aziz</span> Kıbrıs Türkü müzisyen ve eczacı (1922–2017)

Kamran Aziz, Kıbrıs Türkü besteci, söz yazarı ve eczacı. Kıbrıs Türk halk müziğine yaptığı katkılarla bu müzik türünün çağdaş öncülerinden oldu. Bunun yanı sıra Kıbrıs Türkleri arasında halk içinde müzik icra eden ilk kadınlardan biri olarak Jale Derviş'le birlikte Batı müziğinin icrasını ve öğrenimini yaydı. Kıbrıs Türk halkının ilk kadın bestecisi ve ilk kadın eczacısıydı.

Emlek yöresi, Sivas ili, Şarkışla ilçesinde bir bölge. Kendine özgü kültürel bir bütünlüğe sahip olup özellikle de halk ozanları ve aşıklık geleneği ile tanınmaktadır. Halk inanışları açısından oldukça zengindir. Halk ağzında yanlışlıkla Arapça kökenli "Emlak" sözcüğü ile karıştırılarak bu biçimi ile de kullanılır; ancak etimolojik köken olarak gerçekte hiçbir bağlantısı yoktur.