İçeriğe atla

Yemen İbranicesi

Yahudi dilleri
Yemenli yaşlılar Osmanlı Filistini'nde Tora çalışırken (1906-1918)

Yemen İbranicesi (veya Temani İbranicesi) geleneksel olarak Yemen Yahudileri tarafından Tora ve ayinlerde kullanılan İbranicenin telaffuz sistemidir. Yahudiler'e karşı saldırılara dönüşen İsrail karşıtı ayaklanmalar yüzünden bölgeden kaçan Yemen Yahudileri dillerini İsrail'e taşımış oldu.

Bazı bilim adamlarına göre bu dilin fonolojisi Yemen Arapçası'ndan etkilenmiştir. Diğer bazı bilim adamalarına ve Yemen hahamlarına göre ise Yemen İbranicesi'nin fonolojisi Yahudi Yemen Arapçası[1] 'ndan etkilenmiştir. Bu dil modern İbranice lehçelerinden çok antik İbranice'ye yakındır; özellikle Tiberya İbranicesi ve Mişna İbranicesi'ne benzer.

Tarihi

6 ila 11.yy'da Babil Yahudileri tarafından konuşulan İbraniceden türediği veya etkilendiği zannedilir. Eski Yemen İbranicesi ile yazılan el yazılarında sesli harf sistemi Tiberya İbranicesi'nkinden çok Babil İbranicesi'nin sistemine benzer.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kitâb-ı Mukaddes</span> Yahudiliğin ve Hristiyanlığın kutsal metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonu

Kitâb-ı Mukaddes, Mukaddes Kitap veya Kutsal Kitap, Eski Ahit ve Yeni Ahit'i kapsayan, Hristiyan inanışının temelini oluşturan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">İbranice</span> Afro-Asyatik dil ailesinin Kenan koluna bağlı bir dil

İbranice (עִבְרִית‎,

İbrani alfabesi, Sami dilleri grubuna bağlı ve İsrail'in resmî dili olan İbranicenin ve Aşkenaz Yahudilerinin konuştuğu bir Cermen dili olan Yidiş ile Sefarad Yahudilerinin dili olan Ladino gibi diğer Yahudi dillerinin yazımında kullanılan Arami alfabesi kökenli bir ünsüz alfabesi.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi dilleri</span> Yahudiler tarafından konuşulan ve konuşulmuş olan diller ve lehçeler.

Yahudi dilleri, dünya üzerinde Yahudilerin konuştuğu veya bir zamanlar konuşmuş olduğu diller.

<span class="mw-page-title-main">Talit</span>

Talit, inançlı Yahudi erkekler tarafından geleneksel olarak kullanılan bir şaldır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Arapçası</span>

Yahudi Arapçası, Arap Birliği topraklarında yaşamış veya yaşayan Yahudiler tarafından konuşulan Arapçanın bir lehçesidir. Geçmişte Arap Yarımadası'ndaki Yahudi kabileler tarafından da konuşulmuştur. Konuşulan dilin yanı sıra İbrani Alfabesi ile yazılmış Arapça metinlere de Yahudi Arapçası denir. Arapçada olduğu gibi Yahudi Arapçası'nda da yöreden yöreye göre değişen lehçe farklılıkları vardır. İstanbul Ladino'su ile Balkan Ladino'su arasında nasıl bir fark varsa Libya'daki Yahudi Arapçasıyla Irak'taki Yahudi Arapçası arasında da aynı şekilde benzerlikler ve ufak farklılıklar bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Buhara Yahudileri</span>

Buhara Yahudileri, Farsçanın bir lehçesi olan Buhori dilini konuşan Orta Asya'daki Yahudilerdir. İsimleri, zamanında oldukça büyük bir Yahudi cemaati olan Buhara Emirliği'nden gelir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla cemaatin çoğunluğu İsrail ve ABD'ye bir kısmı da Avrupa ve Avustralya'ya göç etti.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Aramicesi</span>

Yahudi Aramicesi üzerinde İbranice etkisi bulunan Aramice dillerinin genel adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yevanik</span>

Yevanik,, Helenistik dönem'den beri varlığı süren Romanyot 'un konuştuğu bir lehçedir. Koini Yunancası'nın bir kolu olan ve çok büyük bir olasılıkla ölü olan ya da neslinin yok olmasının eşiğinde olan bu dilde İbraniceden kelimeler de bulunur. Yunanlar tarafından kolayca anlaşılabilen Yevanik, Romanyotlar tarafından İbranice harfler kullanılarak yazılır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Berbericesi</span>

Yahudi Berbericesi zamanında orta ve güney Fas'ta Yahudi cemaatlerinin konuştukları Berber diline verilen addır. Bölgede konuşulan Tamazight diline çok yakındır ve bu dili bilen biri tarafından kolayca anlaşılabilir. Fas'ta konuşulan Yahudi Arapçası gibi bu dile de İbraniceden birçok kelime girmiştir ve "ş" sesi "s" olarak telaffuz edilir.

Yahudi Fasçası eskiden Fas'ta yaşamış Yahudiler'in konuştuğu bir Arapça şeklidir. Fas'ta bu dili konuşabilenler sadece yaşlılardır.

<span class="mw-page-title-main">Sâmirî İbranicesi</span> Samiriler tarafından kullanılan Tevrat İbranicesinin bir türevi

Samiri İbranicesi, Samiriler tarafından kullanılan Tevrat İbranicesinin bir türevidir, Samiri Tevrat'ında kullanılan dildir. Kullandıkları Samiri alfabesi ise Fenike alfabesinden esinlenilmiş Paleo-İbrani alfabesinin bir uzantısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Gürcü Yahudileri Kafkasya'daki Gürcistan ulusundan olan Yahudiler'e denir. Gürcistan'in en eski cemaatlerinden olan Yahudiler tarihlerini Babil Sürgünü'ne kadar dayandırmaktadır.

Kenan dilleri, Kenan ve Levant bölgesinin eski sakinleri tarafından konuşulan Sami dillerinin bir alt grubudur. Kenan dillerinin çoğu milattan önce 1. binyılın sonunda çoktan yok olmuştur; bunların yerini çoğunlukla Aramice almıştır. Sadece İbranice, Yahudiliğin dinî metinleri aracılığıyla modern zamanlara aktarılmış ve 20. yüzyılda İsrail'de günlük dil ve yerel deyim olarak yeniden kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Trablus Arapçası</span>

Yahudi Trablus Arapçası(veya Trablus Yahudi Arapçası, Yahudi Trablus-Libya Arapçası, Tripolita'it, Yudi olarak da bilinir) eskiden Libya'da yaşayan Yahudilerin konuştukları Arapça çeşididir. Bu dili konuşanların birçoğu bugün İsrail ve İtalya'da yaşamaktadır. Bu dili 40 yaş ve üzeri insanlar bilmektedir. Yahudi Tripolitan Arapçası, Libya Arapçasına göre farklılıklar gösterir; bu dil daha çok yerleşik hayatta kullanılan Arapçaya benzerken Libya Arapçası göçebe yaşayan bedevi Arapçası'ndan etkilenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Irak Arapçası</span>

Yahudi Irak Arapçası Eskiden Irak'ta yaşamış veya hâlen Irak'ta yaşamakta olan Yahudilerin konuştuğu bir Arapça çeşididir. Bu dili konuşanların çoğunluğu 100.000 kişilik nüfusuyla İsrail'dedir. Konuşanlar genelde yaşlı nesillerdir. Irak'ta 100 ila 150 adet konuşanı vardır, ayrıca Hindistan ve İngiltere'de de konuşulur. Musul gibi farklı yörelerde farklı lehçeleriyle karşılaşılırken en çok bilinen formu Yahudi Bağdat Arapçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Bağdat Arapçası</span>

Bağdat Yahudi Arapçası Bağdat ve diğer Güney Irak'taki şehirlerde Yahudilerin konuştuğu Arapça lehçesidir. Bu lehçe Musul ve Anah gibi Kuzey Irak'taki Yahudilerin konuştukları Arap lehçelerinden farklıdır. Bağdat ve Kuzey lehçeleri Yahudi Irak Arapçası'nın alt kolu olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Yemen Arapçası</span>

Yahudi Yemen Arapçası eskiden Yemen'de yaşamış veya hâlen Yemen'de yaşamakta olan Yahudilerin konuştuğu Arapça ağzıdır. Bu ağzı konuşanların %98'i, bugün İsrail'de yaşamaktadır. Yahudi Yemencesi, Yemen'de Yahudi olmayanların konuştuğu Arapçadan farklıdır. Bu ağız, San'a, Aden, Beda ve Habban olmak üzere alt lehçelere ayrılabilir.

İbrani alfabesinin tarihi binyıllar öncesine dayanır.

Kutsal İbranice veya klasik İbranice, İbranicenin arkaik bir formu olup, Akdeniz ile Şeria Nehri arasında kalan Kenan toprakları denen bölgede Semitik Kenan dillerinden biriydi. Ahit İbranicesi MÖ yaklaşık 10. yüzyıldan, İkinci Tapınak döneminin sonu olan MS 70 yılına kadar kullanılmıştır. Ahit İbranicesi en nihayetinde gelişip Mişna İbranicesine dönüştü ve bu dil MS 2. yüzyıla kadar devam etti. Tanah, sessiz harf iskeletinin ve Orta Çağ'da kullanılmaya başlanan sesli harf sisteminin geçirdiği evrelerin belgesel kanıtıdır. Ayrıca, kuzeydeki İsrail Krallığı ile güneydeki Yehuda Krallığı'ndaki lehçe farklılıkları da göze çarpmaktadır.