İçeriğe atla

Yelda

Çillə ağacı

Yelda (Farsça: شب یلدا, Şeb-e Yeldā, Azerice: Çillə Gecəsi), en uzun gecedir.

İran'da yaklaşık 2000 yıldan fazla zamandır 20 Aralık'ı 21 Aralık'a bağlayan gece kutlanan ve günlerin kısalmasının son bulduğunun habercisi olan kutlamaların adıdır. Kökenlerini güneş tanrısı Mithra’nın doğumundan alan bu bayram, Romalıları dahi etkilemiştir. Romalıların Saturnalia ve Sol Invicta şenliklerinde Yelda gecesinden izler taşır. Bugün İranda bu geceyi Nar yiyerek ve aile büyükleri çevresinde toplanıp sohbet ederek geçirmek kısmen de olsa süren bir gelenektir.

Yelda sözcüğü Süryani dilinden gelmekte ve "Velede" kökündendir.

Arap fetihlerinden önceki dönemlerde, İranlılar her ne kadar Zerdüştiliği devlet dini olarak kabul etmiş olsalar da Mithra kültü gibi batı İran kaynaklı bazı pagan kült unsurları halk arasında yaygınlık kazanmıştı. Romalıların İranlılardan devr aldıkları bu kutlamayı Hristiyanlık döneminde de sürdürmeyi amaçlamış oldukları düşünülür. İsa'nın doğumunun kutlandığı Noel gününün de her nasılsa üç gün farkla bu tarihe çok yakın bir tarihe rastlaması bu savı güçlendirmektedir.[1]

Kaynakça

  1. ^ "Şeb-i Yelda ve Noel, Bekir Azgın". 12 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2012. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

https://sekakan.wordpress.com/2011/01/01/yelda-sev-e-cille-ve-cille/ 15 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Noel Baba</span> Noel arifesinde çocuklara hediyeler verdiğine inanılan folklorik figür

Noel Baba, Noel arifesini Noel'e bağlayan akşam geç saatlerde ve gece evlere gizlice girerek çocuklara hediye bıraktığına inanılan efsanevi kişi.

<span class="mw-page-title-main">Şeb-i Arûs</span> Mevlevilikte Mevlânâ Celaleddin-i Ruminin öldüğü gece

Şeb-i Arus, Türkçe: Düğün Gecesi,, Mevlevilikte Mevlânâ Celaleddin-i Rumi'nin öldüğü gecedir. Mevlana Celaleddin Rumi, bu geceyi Rabb'ine, sevgiliye kavuşma gecesi olarak düşündüğü Düğün Gecesi olarak adlandırır. Rumi'nin ölüm yıl dönümlerinde 17 Aralık tarihlerine denk gelen haftalarda yapılan ve Vuslat Yıldönümü Uluslararası Anma Törenleri olarak isimlendirilmeye başlanılan törenler, halk arasında "Şeb-i Arus" olarak da anılmaktadır. Arus kelimesi aslında yanlışlıkla Arapçadaki "عروج" (Yükseliş) kelimesinin yerinde kullanılmıştır, yani ölümden sonra ruhun semaya yükselişi anlamına gelmektedir. Şeb-i Arus törenleri ve etkinlikleri Konya Mevlana Kültür Merkezinde yapılmaktadır.

Mazdekçilik ya da mazdekizm, İranlı Zerdüşt din adamı Mazdek'in düşünce felsefesine verilen isimdir. Mazdekizm, İsa'dan sonra 5. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan; insan eşitliği ve mal ortaklığını savunan bir akım olarak bilinmektedir. Her türlü özel mülkiyetin kaldırılması ve evliliğin serbest aşk ile değiştirilmesini savunması ile ün saldı. Hava ve su gibi, paranın, malın-mülkün de insanlar arasında eşit olarak paylaşılmasını savunan Mazdek'in gerçekleştirdiği reformlar bir tür erken komünizm örnekleri arasında gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nevruz</span> Baharın ve yeni yılın gelişinin kutlandığı bir gelenek

Nevruz Bayramı ya da kısaca Nevruz dünya çapında çeşitli halklar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da doğanın uyanışı ve bahar bayramı. Nevruz bayramına 4 hafta kala, her salı günleri özel günler olur ki, bunlara çarşamba denir.

<span class="mw-page-title-main">İranlılar</span>

İranlılar, İran vatandaşı ya da İran milletinden olan. İranlı, ülkedeki tüm etnik unsurları kapsayan bir terimdir. Farsça konuşanlara Farsi ya da Pers denilmekte iken tarihsel anlamda Arap-Fars ayrımını belirtmek için Acem sıfatı da kullanılmıştır. İranlı olarak tanımlanan halklar genellikle İran dillerini konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Yılbaşı</span> yeni yılın ilk günü

Yılbaşı, Miladi takvim kullanan ülkelerde 31 Aralık'ı 1 Ocak'a bağlayan geceye denmektedir. Yılbaşı, Jülyen takvimine göre Hristiyanlık öncesi Roma'da, Ocak ayının da adının verildiği geçit ve başlangıç tanrısı Janus'a adanmıştı. Hristiyan aleminin Miladi takviminde bir tarih olarak, hâlen Anglikan ve Lutheran kiliselerinde İsa'nın Adlandırma ve Sünnet Bayramı olarak törenlerle kutlanır.

<span class="mw-page-title-main">Şiraz</span> İranın en büyük beşinci şehri

Şiraz, İran'ın en büyük beşinci şehri ve Fars Eyaleti'nin yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Noel</span> çoğunlukla 25 Aralıkta İsanın doğumunun kutlandığı bayram

Noel, her yıl çoğunlukla 25 Aralık tarihinde İsa'nın doğumunun kutlandığı bir Hristiyan bayramıdır. Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş, Milat Yortusu olarak da bilinmektedir. 20. yüzyılın başlarından itibaren Noel; Hristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan, dinî motiflerden arınmış, hediye alışverişi etrafında yoğunlaşan bir bayram olarak da kutlanmaya başlanmıştır. Bu seküler Noel versiyonunda mitolojik bir figür olan Noel Baba temel bir rol oynamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hanuka</span> Yahudi bayramı

Hanuka veya Işıklar Bayramı, Seleukos İmparatorluğu'nun elindeki Kudüs'ün (Yeruşalim) MÖ 200'lerde Yahudiler tarafından geri alınmasının şerefine 2200 yıldır kutlanan bir Yahudi bayramıdır. İbrani takvimine göre Kislev'in 25. gününden başlayarak sekiz gün sekiz gece boyunca sürer. Gregoryen takvimine göre en erken Kasım sonunda, en geç ise Aralık ortalarında meydana gelir.

<span class="mw-page-title-main">Gaius Plinius Secundus</span> Romalı subay ve yazar (23 - 79)

Gaius Plinius Secundus Maior ya da Büyük Plinius veya Yaşlı Plinius Como doğumlu, Romalı tarihçi, bilgin, avukat, yazar, doğa bilimci, komutan ve filozoftur. Naturalis Historia adlı kitabın yazarı olmasıyla tanınır. Gençlik yıllarında 10 yılı aşkın bir süre Roma ordusu'nda görev yapmıştır. Vespasianus döneminde Galya, Afrika ve İspanya'da praetorluk (vekillik) yapmıştır. Savaş, retorik, hitabet, gramer ve tarih alanlarında da kitaplar yazmıştır ancak o kitapları günümüze ulaşamamıştır. Günümüze ulaşabilmiş olan en önemli eseri Naturalis Historia adlı eser olup, 37 kitaptan oluşmaktadır; eserini Titus'a ithaf etmiştir. Vezüv Yanardağı'nın patlaması sırasında Stabiae'da hayatını kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İran-Türkiye ilişkileri</span> ikili ilişkiler

Türkiye-İran ilişkileri Türkiye Cumhuriyeti'nin İran ile süregelen uluslararası politikaları içerir.

Epifani veya Kıddes Bayramı, bir dinî bayramdır. Ortodokslukta Teofani olarak adlandırılır. İsa'nın doğumundan 12 gün sonra kutlanmasına atfen On İkinci Gün Bayramı olarak da anılır. Arap Alevileri ve Levant Hristiyanları tarafından Kıddes Bayramı olarak her yıl miladi takvime göre 19 Ocak'ta kutlanır.

<span class="mw-page-title-main">İran tarihi</span> İranın tarihsel gelişimini ele alan tarihyazımı alanı

İran tarihi, tarihin en eski uygarlıklarından biri olan İran'ın tarihsel gelişimini ele alan tarih yazımı alanıdır. Bu tarih; batıdaki Anadolu'dan doğudaki Hindistan ile Siri Derya Nehri'ne, kuzeydeki Kafkaslar ve Avrasya steplerinden de güneydeki Basra Körfezi ile Umman Körfezi'ne kadar geniş bir alanı içine alan Antik İran bölgesinin tarihini kapsamaktadır.

Mahmud Muşerref Âzâd Tehrânî ya da mahlasıyla M. Âzâd, İranlı şair ve çevirmendir.

<span class="mw-page-title-main">Niyaser</span>

Niyaser, İran'ın İsfahan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">I. Julius</span>

Papa Aziz I. Julius 6 Şubat 337 ile 12 Nisan 352 arası papalık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mitra</span> Antik kült

Mitra, Zerdüştlük dininde ahit, yemin, anlaşmadan sorumlu ilahi varlık. Sözleşmelere uyulmasını denetlemenin yanında her şeyi gören; gerçeğin, sığırların, hasadın ve suyun koruyucusu olduğuna inanılır.

<span class="mw-page-title-main">Saturnalia</span>

Satürnalia Bayramı, Satürnalia Festivali veya Satürnalia, Roma paganizminde Satürn onuruna kutlanan bir bayramdır.

<span class="mw-page-title-main">Yılbaşı arifesi</span> yılın son günü

Yılbaşı arifesi veya Yılbaşı gecesi, Miladi takvimin son günü olan 31 Aralık tarihinde kutlanan bir gündür. Birçok ülkede dans edilerek, yenilerek, içilerek ve havai fişeklerin izlenmesi veya yakılmasıyla kutlanır. Bazı Hıristiyanlar ise bir gece ayinine katılırlar. Kutlamalar genellikle gece yarısından sonra Yılbaşı olarak bilinen 1 Ocak tarihine kadar devam eder.

Bir Balkan ülkesi olan Arnavutluk'taki tatil günleri sabit bir tarihe sahip olan günler ve değişken tarihli tatiller olarak iki gruba ayrılır. Ülkedeki tatil günlerinin bir bölümünü oluşturan dini bayramlar ve günler, ülkedeki dini inançların çeşitliliği sebebiyle hem İslam hem de Hristiyanlık inancına ait kutlamalar içerir.