II. Mesrob Srpazan, bilinen adıyla Mesrob Mutafyan, Ermeni din adamı ve Türkiye Ermenileri'nin 84'üncü patriğiydi.
Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi veya Türkçe Azize Meryem Ana Patriklik Kilisesi, İstanbul'un Kumkapı semtinde Şarapnel Sokağı'nda bulunan Ermeni Gregoryen kilisesidir.
Surp Kevork ya da Sulu Manastırı İstanbul'da bulunan bir Ermeni Apostolik kilisesi.
Getronagan Ermeni Lisesi, İstanbul'un Karaköy semtinde bulunan ve Ermeni cemaatine ait bir okul. Patrik Boğos Başpiskopos Taktakyan (1794-1872), yazdığı 1864 tarihli bir mektupta Amenapırgiç Mektebi'nin İstanbul dışından gelen öğrenciler için merkezî bir okul haline getirilmesi kararını dile getirmiştir. Artan öğrenci sayısı ile mevcut bina yetersiz kalmış ve 1872'de yeni bir bina planı hazırlanmıştır. 1874'te patrik seçilen Nerses II. Varjabedyan ilkokuldan mezun olan öğrencilerin yükseköğretim sıkıntılarını gidermek amacıyla yeni bir okul kurma fikrini ortaya atmıştır. Bu fikir üzerine toplanan kurul sonucunda alınan bir dizi karardan şöyledir:
- Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi yanında açılacak okul cemaatin merkez okulu olacak ve vakıf gelirleri bu amaçla kullanılacak,
- Bilim, edebiyat ve dilbilgisi başta olmak üzere farklı alanlarda eğitim veren bir yüksek okul olacak,
- İlkokulu başarıyla bitirmiş, donanımlı öğrenciler seçilecek,
- Fakirliğini belgelemek şartıyla isteyen çocuklar burslu okutulacak,
- Sadece Galata değil diğer bölgeler de okula katkı sağlayacak, buna göre Beyoğlu 50, Kadıköy 40, Kumkapı 30, Ortaköy 20, Beşiktaş 15, Üsküdar Surp Harç Kilisesi 10, Surp Garabet 10, Gedikpaşa 10, Yenikapı 10, Samatya Surp Kevork Kilisesi 10, Balat 5, Hasköy 5, Karagümrük 5, Topkapı 5, Kuzguncuk 5, Büyükdere 5, Bakırköy 5, Narlıkapı 2, Rumelihisarı 2, Eyüp Surp Astvazazin 2, Kasımpaşa 2, Boyacıköy 2, Yeniköy 2, Beykoz 2, Kandilli 2 olmak üzere toplam 250 Osmanlı altını vermeyen kilise bölgeleri fakir çocuklara verilecek eğitim kontenjanı hakkını kaybedecek,
- Yönetim 3 yılda bir değişecek,
- Mütevelli Heyeti okulun yıllık giderlerini karşılayacak,
- Okutulacak konular din ve tarih, din ve Ermeni kilisesi tarihi, Ermeni dili ve edebiyatı, Ermenice ve diğer dillerin tarihi, genel tarih ve Ermeni tarihi, eski ve yeni Ermenistan ve Türkiye tarihi, coğrafya, matematik, geometri, bilim, fen bilgisi, felsefe, vatandaşlık, sağlık, ahlak, pedagoji alanlarını kapsayacaktır.
Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi, Türkiye'nin Kayseri kentinde bulunan ve ilk kez 12. yüzyılda inşa edilen bir Ermeni Apostolik Kilisesi.
Günümüz Türkiye topraklarında bulunan Ermeni Apostolik, Katolik ve Evanjelik kiliseleri listesi;
Surp Yerits Mangants Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Sarıyer ilçesi Boyacıköy semtinde bulunan 1840 tarihinde ahşap olarak inşa edilip ibadete açılmış ve 1885 yılında kâgir olarak yeniden inşa edilmiş olan Ermeni kilisesidir. 2005 yılında restore edilen kilise İstanbul Ermeni Patriği II. Mesrob tarafından yeniden ibadete açılmıştır.
Surp Hripsimyants Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Sarıyer ilçesi Büyükdere semtinde bulunan 1848 tarihinde Kevork ve Garabed Karakehya kardeşler tarafından inşa ettirilip ibadete açılmış ve 1886 yılında 15.000 kuruş maliyetle kâgir olarak yeniden inşa edilmiş olan Ermeni kilisesidir. 1894 depreminde zarar gören kilise Apraham Paşa Yeramyan tarafından 1927'de onarılmış ve çan kulesi inşa ettirilmiştir. Değişik tarihlerde tekrar onarım gören kilise son onarımını Küpelyan ailesinin desteğiyle görmüştür.
Kumkapı Surp Harutyun Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Kumkapı semtinde bulunan Ermeni kilisesi.
Surp Stepanos Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Bakırköy ilçesinin Yeşilköy semtinde bulunan Ermeni kilisesi. Eski bir kilise arazisinde 1826 yılında Barutçubaşı Simon Amira Dadyan tarafından inşa edilen kilise 1843'te tekrar inşa edilerek 1844'te İstanbul Ermeni Patriği II. Asvadzadur tarafından ibadete açılmıştır. Kilise son olarak 2000 yılında onarım görerek Patrik II. Mesrob tarafından ibadete açılmıştır.
Surp Stepanos Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beyoğlu ilçesinin Halıcıoğlu semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 17. yüzyılda Eğin'den gelen Ermeni göçmenlerin Hasköy'e yerleştirilmeleriyle bu göçmenler semtte bir kiremit fabrikası açmıştır. 1703 yılında Rahip Haçadur evinde bir şapel açmış, daha sonra küçük ve ahşap olan bir Surp Stephanos Kilisesi inşa edilmiştir. Harutyun Amira Bezciyan'ın vasiyeti olan bir ferman ile 1831'de taş olarak Hassa mimarları Kazaz Hovhannes Amira Serveryan ve Krikor Amira Balyan tarafından inşa edilmiştir. 1845'te yenilenen kilise 1904'te yeniden bir onarımdan geçmiş, I. Dünya Savaşı'nda askeri depo olarak sonrasında ise göçmen yurdu olarak kullanılmıştır. 1930'da yeniden onarılarak ibadete açılan kilisenin arazisi 1975'te Haliç Köprüsü yapımı için istimlak edilmiştir. Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi'nin alt galerisinde 30 yıl barınan kilise 2007 yılında Halıcıoğlu Mezarlığı içinde inşa edilen şapelde varlığını sürdürmektedir. Şapelin açılışını İstanbul Ermeni Patriği II. Mesrob yapmıştır.
Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beşiktaş ilçesinin Ortaköy semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 17. yüzyılda Eğin'den bölgeye gelen Ermenilerin burada 1665 yılında Surp Giragos adlı bir kilise inşa ettikleri bilinmektedir. 1725'te Ermeni Patriği IX. Hovahannes zamanında tekrar inşa edilerek Surp Asdvadzadzin olarak adlandırılan kilisenin yerine 1825'te taş bir kilise inşa edilmiştir. 2012 yılında restore edilen kilise ibadete açıktır.
Yerevman Surp Haç Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beşiktaş ilçesinin Kuruçeşme semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 1798'de inşa edilen kilise 1834'te Garabed Amira Balyan tarafından onarılır. Harutyun Amira Yerganyan tarafından 1835'te kilisenin bitişiğine Tarkmançats Ermeni İlköğretim Okulu inşa edilmiştir. 1975 ve 1988 yıllarında onarılarak İstanbul Ermeni Patriği I. Şınorhk tarafından ibadete açılan kilise son onarımını 2007'de görmüş ve Patrik II. Mesrob tarafından ibadete açılmıştır.
Surp Tateos – Surp Partoğomeos Ermeni Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Yenikapı semtinde bulunan Ermeni kilisesi.
Surp Sarkis Anıt Mezar Şapeli, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Zeytinburnu ilçesi Balıklı semtinde bulunan Ermeni kilisesi. Balıklı Ermeni Mezarlığı'nın girişinde bulunan şapel 1985'te inşa edilmiştir. Mimarı Yetvart Şahbaz'dır.
Surp Hovhannes Mıgırdiç Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Sarıyer ilçesi Yeniköy semtinde bulunan bir Ermeni Katolik kilisesi. Hovhannes Ağa Kuyumcuyan'ın 1845 yılında Köybaşı'nda satın aldığı arazi üzerinde, 1848'de, Hovhannes Ağa Tıngıryan tarafından ahşap olarak inşa edilen kilise daha sonra yetersiz görülerek Tıngıryan tarafından kâgir olarak inşa edilmiş ve 24 Haziran 1866'da Başepiskopos Andon Hasun tarafından ibadete açılmıştır.
Surp Andon Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Sarıyer ilçesi Tarabya semtinde bulunan Ermeni Katolik kilisesidir. 1871 yılında Andon Tıngır Yaver Paşa tarafından, satın aldığı bir arsa üzerinde yaptırılmış ve Aziz Antuan'a ithaf edilmiştir. Haziran-1 sokağında bulunmaktadır.
Surp Levon Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Kadıköy ilçesinde bulunan bir Ermeni Katolik kilisesi.
Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beşiktaş ilçesi Ortaköy semtinde bulunan bir Ermeni Katolik kilisesi. 5 Kasım 1837 tarihli fermanla yapımına izin verilen kilise Krikor Hekimyan tarafından bağışlanan arazide, İstanbul'daki ikinci Ermeni Katolik kilisesi olarak inşa edilmiş ve 6 Ocak 1839 tarihinde ibadete açılmıştır. Kilise Ortaköy Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Katolik Kilisesi Vakfı tarafından idare edilmektedir.
Aramyan Uncuyan Ermeni İlk ve Ortaokulu, 1858 yılından beri İstanbul'de eğitim veren bir okul. İlk kez Kadıköy'de Surp Takavor Kilisesi çevresinde Hamazapsyan Muratyan adı ile kuruldu ve kız ve erkek öğrencilere eğitim verildi. 1873'te Mühürdar'da yeni bir bina inşa edilerek oraya taşındı ve okula Aramyan adı verildi. 1912'de okulun İdadi olması gündeme gelince Matheos ve Apik Uncuyan kardeşler tarafından okulun arkasındaki binada ölen kız kardeşlerinin anısına Uncuyan Kız Okulu açıldı. Daha sonra okul tek binada ve Aramyan-Uncuyan olarak devam etti. 1957'de ortaokulu açıldı, 1962 yılında eski okul binası yıkılarak yeni bina yapıldı. Bina 24 Haziran 1962'de, Patrik Şınorhk Kalustyan tarafından açıldı. Okul halen bu binada eğitim vermektedir.
