İçeriğe atla

Yeşil Hat

Kıbrıs Birleşmiş Milletler Tampon Bölgesi (mavi) ve İngiliz Özerk Üs Bölgeleri (yeşil)

Yeşil Hat, (Yunanca: Πράσινη Γραμμή, Prasini Grammi; İngilizce: Green Line) Kıbrıs'ta de facto var olan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni ayıran bölgeyi belirtmek için kullanılmaktadır. Yeşil hat aynı zamanda her iki tarafın da başkenti olan Lefkoşa'yı da bölmektedir. Büyük bir kısmı, Mart 1964'ten bu yana adada bulunan Birleşmiş Milletler Kıbrıs Barış Gücü kontrolündedir.[1] Adanın kuzey batısında yeralan sivil halkın terkettiği ve sadece askerlerin bulunduğu Erenköy, eski adıyla Koççina köyü de BM kontrolündeki Yeşil Hat'la çevrili, Kuzey'e bağlı bir eksklavdır.

Tarihçe

Dönemin egemen İngiliz sömürge idaresi, ilk kez 1956 yılında Türk ve Rum mahalleleri arasına tel örgüler yerleştirerek, Türk ve Rum toplumları arasındaki etnik çatışmaları engellemeye çalıştı. Bir süre sonra ise başkent Lefkoşa tel örgülerle Türk ve Rum bölgelerine ayrıldı. Adanın bağımsızlığına kavuşmasından sonra 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti anayasasının 173. maddesi uyarınca Lefkoşa, diğer dört büyük şehirde (Limasol, Mağusa, Larnaka ve Baf) olduğu gibi resmen iki belediyeli yönetilmeye başlamıştır. Tüm bunlar etnik çatışmaları durdurmaya yetmemiş, aksine kamçılamış, kentler, köyler ve mahalleler arasında karşılıklı göçlere yol açmıştır. Sonuçta Yeşil Hat, 30 Aralık 1963'te, Zürih ve Londra Anlaşmalarının garantör ülkelerinin (Birleşik Krallık, Türkiye ve Yunanistan) askerlerinden oluşan "Barışı Koruma Kuvveti" İngiliz komutanı General Peter George Francis Young tarafından ortaya konmuştur.[2][3] General Young, Kanlı Noel adıyla da bilinen çatışma ve karşılıklı cinayetlerin kontrolden çıkması üzerine, o dönem Kıbrıs'ın bağımsızlık müzakerelerinden sorumlu İngiliz bakan Duncan Sandys'in de katıldığı oniki saatlik görüşme sonrasında Lefkoşa haritası üzerine yeşil renkli bir kalemle, daha sonra "Yeşil Hat" adını alacak olan bir ateşkes hattı çizmiştir.[4]

Ancak "Yeşil Hat"ın bugünkü sınırları 1974 Kıbrıs Harekâtı ile belirlenmiştir. Bu dönemde bu hat ''Attila Line (Attila Hattı)'' olarak da anılmıştır. O zamandan bu yana alışılmış bir sınırdan çok, yaklaşık 346 km² alanı kapsayan silahsızlandırılmış bir tampon bölge görevini görür. Lefkoşa Uluslararası Havalimanı bu tampon bölgede kaldığından 16 Ağustos 1974'ten beri kullanım dışıdır.[5]

Günümüzde durum

Yeşil Hat'ın genişliği, Lefkoşa merkezinde en dar yerinde sadece 3,30 metre iken en geniş yerinde Atyoğnu (Αθηαίνου) köyü civarında 7,4 km'dir. Hattın bir kısmı Birleşik Krallık'a bağlı Dikelya İngiliz Özerk Doğu Üs Bölgesi'ndedir. Burada yeralan Pile (Πύλα) köyü, adada Türklerle Rumların ortak yaşadığı tek köydür. Bu tampon bölgenin yönetilebilmesi amacıyla Avrupa Birliği'nin yürütme organı Avrupa Birliği Konseyi, 29 Nisan 2004'te Yeşil Hat Tüzüğü’nü onaylamıştır.[6] Tüzük, kişi ve malların bu ara bölge üzerinden hareketlerine olanak verip karşılıklı geçiş kurallarını düzenlemektedir.

Lefkoşa'da Lokmacı Kapısı açılmadan önce "Yeşil Hat" tarafından kesilen Ledra caddesi

180 kilometre uzunluktaki Yeşil Hat üzerinde günümüzde her iki tarafa karşılıklı geçişlere olanak veren dokuz kontrol noktası vardır:

  • Ledra Palas Kapısı: Lefkoşa şehir merkezi'nde sadece yayalara, bisikletlilere ve diplomatik araçlara açıktır. Geçiş Kaytaz Burcu ile Zahra Burcu arasındadır. Adını, buradaki Birleşmiş Milletler Kıbrıs Barış Gücü'nün komuta merkezine dönüştürülen eski Ledra Palas Otel'inden alır.
  • Pergamos (Πέργαμος) veya Beyarmudu Kapısı: Pile ile Beyarmudu (Bergama) arasında yer alır. Pile'ye varmadan önce İngiliz Özerk Bölgesi'nden geçilir.
  • Black Knight veya Akyar Kapısı: İngiliz Özerk Doğu Üs Bölgesi'nde Aynikola ya da Ayios Nikolaos İstasyonu (Άγιος Νικόλαος) ile Gazi Mağusa arasındadır. Bu ilk üç kontrol noktası 23 Nisan 2003 tarihinde geçişlere açılmıştır.
  • Lokmacı Kapısı: Lefkoşa şehir merkezinde sadece yayalar ve bisikletliler içindir. 3 Nisan 2008'de açılmıştır.[7]
  • Ayos Dometyos (Άγιος Δομέτιος), Aydemet veya Metehan Kapısı: Lefkoşa'da motorlu sivil araçlarla geçiş yapılabilen tek noktadır.
  • Zodhia (Ζώδεια) veya Bostancı Kapısı: Güzelyurt/Morfu (Μόρφου) ile Astromerit (Αστρομερίτης) arasında sadece motorlu taşıtlara açıktır. 31 Ağustos 2005'te hizmete girmiştir.
  • Kato Pirgos (Κάτω Πύργος) veya Yeşilırmak Kapısı: Aşağı Birgo ile Yeşilırmak (Limnidi) arasındadır. 14 Ekim 2010'te açıldı.
  • Apliki (Απλίκι) veya Aplıç Kapısı: Lefke'nin güneyinde yer alır. 12 Kasım 2018'de Derinya Kapısı'yla birlikte eş zamanlı açıldı.[8]
  • Deryneia (Δερύνεια) veya Derinya Kapısı: Gazi Mağusa'nın iki kilometre güneyinde Derinya kasabası girişinde yeralır.

Bu kapıların yapım masraflarının yaklaşık 6,5 milyonluk bir kısmı AB fonlarından karşılanmıştır. Kıbrıs'lılar, Kıbrıs Cumhuriyeti veya KKTC kimlikleriyle her iki yönde geçiş yapabilmektedirler. 2020 yılında dünyayı etkisi altına alan corona virüs pandemisi yüzünden geçişler istisnalar dışında uzun bir süre durdurulmuş, 4 Haziran 2021 itibarıyla bu kontrol noktaları yeniden karşılıklı geçişlere açılmıştır.[9]

Filmlerde Yeşil Hat

  • "Smuggling Hendrix"[10] Marios Piperides

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Establishment of UNFICYP". UNFICYP (İngilizce). 20 Kasım 2015. 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  2. ^ "Treaty of Alliance (1960)", Wikipedia (İngilizce), 12 Temmuz 2020, erişim tarihi: 28 Kasım 2020 
  3. ^ "Peter Young (British Army officer, born 1912)", Wikipedia (İngilizce), 18 Mayıs 2020, erişim tarihi: 28 Kasım 2020 
  4. ^ Calame, Jon; Charlesworth, Esther; Woods, Lebbeus (1 Ocak 2009). Divided Cities. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-0685-2. 
  5. ^ "The United Nations Protected Area (UNPA) and Nicosia Airport". UNFICYP (İngilizce). 20 Kasım 2015. 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  6. ^ "866/2004 sayılı ve 29 Nisan 2004 tarihli Konsey Tüzüğü" (İngilizce). 10 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "BBCTurkish.com | Avrupa | Lokmacı Kapısı açıldı". www.bbc.co.uk. 4 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  8. ^ "Derinya ve Aplıç kapıları açılıyor". Gündem Kıbrıs. 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  9. ^ AM, Charlie Charalambous 06/04/21 AT 10:52 (4 Haziran 2021). "Cyprus North-south Crossings Reopen As Covid Curbs Eased". International Business Times. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021. 
  10. ^ "Smuggling Hendrix (2018) - IMDb". www.imdb.com (İngilizce). 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti</span> Kıbrıs adasında fiili devlet

Kuzey Kıbrıs, resmî adıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Akdeniz'deki Kıbrıs adasının kuzey kısmında yer alan, fiilî devlet. Varlığı Türkiye ve Türk Devletler Teşkilatı dışında hiçbir ülke/oluşum tarafından tanınmamaktadır. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi kuruluşlar ve uluslararası toplum tarafından 1974'te Türkiye'nin gerçekleştirdiği Kıbrıs Harekâtı'ndan beri Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Türkiye işgali altındaki toprağı olarak nitelenir.

<span class="mw-page-title-main">Lefkoşa</span> Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyetinin başkenti

Lefkoşa, Kıbrıs adasının ortasında yer alan, Kıbrıs Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti. Kıbrıs'ın en kalabalık kenti ve en önemli kültür, sanayi, ticaret ve ulaşım merkezidir. Lefkoşa, 35°10' kuzey, 33°21' doğuda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Lefkoşa</span> Lefkoşanın KKTC denetimindeki kuzey bölgesi

Kuzey Lefkoşa, Lefkoşa şehrinin Kuzey Kıbrıs kısmında kalan ve ülkeye başkentlik yapan bölümüdür. Lefkoşa Türk Belediyesi tarafından yönetilen şehrin belediye başkanı Mehmet Harmancı'dır. Ayrıca Lefkoşa ilçesinin şehir merkezi konumundadır.

Kanlı Noel, 20 Aralık 1963'ü 21 Aralık'a bağlayan gece Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumları'nın Kıbrıs Türkleri'ne karşı başlattığı çatışmalardır. Saldırılar Akritas Planı doğrultusunda gerçekleşti ve Türklerin adadan silinmesi hedeflendi. Olaylarda toplam 364 Kıbrıs Türk'ü ile 174 Kıbrıs Rum'u ölmüştür. 1963-64 yıllarındaki çatışmalar, çeşitli aralıklarla 10 Ağustos 1964 tarihine kadar devam etse de "Kanlı Noel" adıyla tasvir edilen ilk çatışmalar; 27 Aralık 1963 tarihinde imzalanan ateşkes ve 30 Aralık 1963 tarihinde imzalanan Yeşil Hat Anlaşması'yla sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Lokmacı Kapısı</span>

Lokmacı Kapısı veya Lokmacı Sınır Kapısı, resmî idareci Kıbrıs Cumhuriyeti ile fiilî idareci olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler Kıbrıs Barış Gücü kontrolündeki Yeşil Hat sınırı üzerinde bulunan sınır kapısı. Kıbrıs adasını ikiye bölen yaklaşık uzunluğu 180 kilometre olan Yeşil Hat üzerindeki beş ayrı gümrük kapısından biridir. Geçiş yapmak isteyenler öncelikle çıkacağı ülkenin kapısındaki memurlara seyahat belgelerini gösterir ve ara bölgeyi aşarak gireceği ülkenin memurlarına belgelerini göstererek geçişini tamamlar. Geçişlerde pasaport ve kimlik kartı kullanılabilir.

Kıbrıs Sorunu, Akdeniz'in doğusunda bulunan Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumlarıyla Kıbrıs Türkleri arasında yaşanan siyasi tabanlı sorun. Britanyalıların Kıbrıs Sözleşmesi sonrasında adayı kolonileştirmeleri ile halklar arası çatışmalar artış gösterdi. Bu tarihlerde taksim isteğinde bulunan Türkler ile enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı. Kıbrıslılar tamamen öz belirtim hakkı istiyordu. Britanyalılar, sorunu "Rum-Türk anlaşmazlığına" bağladı ve sonunda 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs; Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki 3 anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Aşağı Bostancı</span> Kıbrısta bir köy

Bostancı, de jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Lefkoşa Bölgesi'nde, de facto olarak ise Kuzey Kıbrıs'ın Güzelyurt ilçesi'nde bulunan bir köydür. Köyde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Kıbrıs Cumhuriyeti arasındaki Yeşil Hat'tan geçişi sağlayan bir sınır kapısı bulunmaktadır. Geçiş sadece araçlar içindir ve 31 Ağustos 2005'te açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pile</span> Kıbrıs adasında Yeşil Hat içinde bulunan köy

Pile, Kıbrıs adasında Yeşil Hat içinde bulunan bir köy. Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından idare edilen alan içerisinde iki toplumlu karma bir köy olarak Kıbrıs Türkleri ve Kıbrıs Rumlarından oluşur. Günümüzde bu özel durumundan dolayı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyeti yasaları beraber geçerlidir. Köyün genel güvenliği BM'ye ait olup, devriyeler düzenlenmektedir. Pile, adanın doğu kesiminde, İngiliz Egemen Üs Bölgesi Dikelya'nın bitişiğinde yer almaktadır. Yasal açıdan bakıldığında, Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmeti tarafından kontrol edilen diğer tüm bölgeler gibi yönetilmektedir, ancak BM barış güçleri tarafından denetlenmektedir.[2]

<span class="mw-page-title-main">Uzun Yol (cadde)</span>

Uzun Yol veya Ledra Caddesi, Kıbrıs'ın başkenti Lefkoşa'nın ana caddelerinden biri. Lokmacı Kapısı aracılığıyla Kuzey Lefkoşa ve Güney Lefkoşa burada birbirine bağlanır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1687 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1687 Sayılı Kararı, 15 Haziran 2006'da oy birliğiyle kabul edildi. Kıbrıs hakkında alınmış bütün kararlar, özellikle 1251 Sayılı Karar (1999), tekrar onaylandıktan sonra, Konsey Birleşmiş Milletler Kıbrıs Barış Gücü'nün (UNFICYP) yetkilerini 15 Aralık 2006'ya kadar altı ay daha uzattı.

Beyarmudu, geleneksel adıyla Pergama, de jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Larnaka Bölgesi'nde ve de facto olarak ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Gazimağusa İlçesi'nde yer alan bir kasabadır.

<span class="mw-page-title-main">Lefkoşa Uluslararası Havalimanı</span>

Lefkoşa Uluslararası Havalimanı, uzun zaman boyunca Kıbrıs'taki Türkler ve Rumlar tarafından kullanılmıştır. Adada EOKA'cıların isyanları başlayınca 1974 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri'nin adada Kıbrıs Harekatı'nı başlatması sonrası anlaşmalar gereği Yeşil Hat denilen tampon bölgede kalmıştır. 47 yıldır kullanılmadığı için "hayalet havalimanı" olarak adlandırılır. Günümüzde Birleşmiş Milletlerin kontrolü altındadır ve BM Barış Gücü askerleri tarafından karargah olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1062 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1062 sayılı kararı, Kıbrıs'taki duruma ilişkin tüm kararların, özellikle 186, 939, 1032 sayılı kararların teyit edildiği ve Kıbrıs'taki Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nün görev süresinin 31 Aralık 1996ya kadar uzatıldığı karardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1117 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1117 sayılı kararı, Kıbrıs'taki duruma ilişkin tüm kararların yeniden teyit edildiği ve Kıbrıs'taki Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nün görev süresinin 31 Aralık 1997'ye kadar uzatıldığı karardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1146 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1146 sayılı kararı, Kıbrıs'taki duruma ilişkin tüm kararların yeniden teyit edildiği ve Kıbrıs'taki Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nün görev süresinin altı ay daha, 30 Haziran 1998'e kadar uzatıldığı karardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1092 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1092 sayılı kararı, Kıbrıs'taki duruma ilişkin tüm kararların, özellikle 186, 939 ve 1062 sayılı kararların yeniden teyit edildiği ve Kıbrıs'taki Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nün görev süresinin 30 Haziran 1997'ye kadar uzatıldığı karardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1303 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1303 sayılı kararı, Kıbrıs'taki duruma ilişkin, özellikle 1251 ve 1283 sayılı kararlar dahil olmak üzere, tüm kararların yeniden teyit edildiği ve Kıbrıs'taki Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nün görev süresinin altı aylık süreyle, 15 Aralık 2000'e kadar uzatıldığı karardır.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türk yerleşim bölgeleri</span>

Kıbrıs Türk yerleşim bölgelerinde, 1963-64 yıllarındaki toplumlar arası şiddet olayları ile 1974 yılında Türkiye'nin Kıbrıs'a barış harekatı sırasında Kıbrıslı Türkler yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ledra Palas Otel</span>

Ledra Palas Otel, Lefkoşa, Kıbrıs'ın merkezinde bulunan ve 1974'e kadar Kıbrıs'taki en büyük ve şöhretli otellerden birisi olan binadır. 1947 ile 1949 tarihleri arasında o zamanda ismi Kral Edward VII Sokak şimdiki adıyla Markos Drakos Caddesi'nde inşa edilen otel Alman-Yahudi mimar Benjamin Günsberg tarafından tasarlanmış ve £240,000 Kıbrıs Lirası bütçe ile Cyprus Hotels Limited tarafından inşa edilmiştir. Otel, İngiliz Valisi Sir Andrew Wright ve Lefkoşa Belediye Başkan Yardımcısı Yorgos Pulios'un katılımıyla 8 Ekim 1949'da açılmıştır. Açıldığı zamanda 94 oda ve 150 yatak ile de luxe olarak sıralanmıştı. Tüm odalarda sıcak ve soğuk su, merkezi ısıtma ve bir telefon bulunuyordu. Konferans odası, okuma odası, köprü odası ve orkestralı balo odası gibi olanakları bulunuyordu. İçinde iki restoran, iki bar ve bir cafe vardı. Avlusunda ise 1964 yılında yerleştirilen yüzme havuzu, çocuk havuzu, çocuk oyun alanı ve tenis kortu içeriyordu. 1967-1968 yıllarında otele iki kat daha eklenmişti. Böylece, 200 oda ve 320 yatak odası olarak otel genişletilmişti.

Occupy Buffer Zone (OBZ), Kıbrıs'taki Lokmacı Geçiş Kapısı'nın bulunduğu bölgede 15 Ekim 2011 tarihinde başlayan Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum aktivistlerin yapmış olduğu işgal harekatinin bir parçası olan protestodur. Kıbrıs Barış Harekatı'nın ardından adayı ayıran Yeşil Hat üzerinde haftalık bir işgal hareketi olarak başlamıştır. 29 Kasım 2011'den itibaren ise bölgedeki işgal hareketi kalıcı hale gelmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.