Yağlevend oymağı - Turkipedia

Yağlevend oymağı (Azerice: Yağləvənd oymağı), Cevanşir boy birliğine katılmış olan Şiî ve Alevî / Câferî Türkmen bir oymaktır.^[1]

Kökenleri

Kökenleri Kara Tatarlara bağlıdır. Kara Tatarların Caungar boyu günümüz Türkiye Cumhuriyeti'nin Çorum, Amasya,Tokat illerinde ve o diyârın civarlarında iskan edilmişlerdi. Eskişehir-Ankara ve Bolu arasında yaşayan Tatar Türkleri ve Türkleşmiş müslüman Moğollardan oluşan topluluğa Selçuklu ve Osmanlı Döneminde "Karatatar Türkmenleri" de denilmekteydi.

1402 Ankara Savaşı'nda Osmanlı Ordusundaki, Menteşeoğulları, Germiyanoğulları, Saruhanoğulları Beyleri ve kuvvetleri ile birlikte saf değiştirerek Timur'un kazanmasında etkili oldular. Türkler onları "Yağı Levent", "Mürted" olarak adlandırdılar. Diğer taraftan Timur, bu muharebede ordusuna katılan Tatarlar’ı mükâfatlandırmak yerine Karabağ’a göç ettirip Araz’ın ötesindeki topraklara yerleştirdi.

Azerbaycan'da

Karabağ'da, Otuz iki oymaktan meydana geldiği için Otuzikili diye anılan büyük bir topluluğun içinde bulunan Cevanşir aşiretinin bir bölümü, Osmanlıların bölgeyi fethinden sonra, yeni hakimlerin hizmetine girmişti. Bu esnada Cevanşir aşiretinin başında Hüseyin Mirza bey bulunuyordu. O, Azerbaycan'ın Safeviler tarafından ele geçirilmesi esnasında beyliğini muhafaza etmekle beraber bir müddet sonra kardeşi ile giriştiği mücadelede maktul düştü.

XVIII. yüzyılda Gence-Karbağ bölgesindeki Cevanşir aşireti, Yağlevend, Mefruzlu, İbadi, Sofulu, Dedeli, Gecegözlü, Seyyid Ahmedli, Behmenli Sarıcalı, Karaburunlu, Namlı, Seyyid Mahmudlu, Molla Fazıllı, Demirli, Tamatlı, Karıbend, Sabir, Köymehmed, Şeyhbabalı ve Göçerli adlarını taşıyan oymaklara bölünmüştü.

Osmanlı-İran arasında sürekli el değiştiren Karabağ, Nadir Şah tarafından (1735) Osmanlılardan geri alınmıştır. Fakat Karabağ’daki Kacar Türkmenleri’nin Reisi Uğurlu Han, Nadir Şah’a boyun eğmediğinden dolayı cevanşirler Horasan’a sürülmüştür.

Yağlevendliler, 1707’de Zeynel Han’in başkanlığında idi.

1527’de beş şubeye bölünmüştü. Bunlardan ilki 48 hane olup Arasbar’in Hanarhı köyünde sakindi.^[1]

Yağlevendliler, 1822-1850-ci iller arası sınır muhafızları idiler.

Günümüzde Azerbaycan’in Fizuli ilçesine bağlı Aşağı Yağlevend ve Yuharı Yağlevend köylerinde yaşamaktadırlar.

Nüfus

Yıl	Hane
1823	110.^[2]
1827	65
1830	56
1831	75
1832	57
1833	57
1842	78
1849	104
1863	117
1873	130
1886	162

Afganistan'da

Nadir Şah tarafından Cevanşirler Horasan taraflarına gönderilmişti. 18. asrın ortalarında Afşar Türkmen Şahı olan Nadir Şah Afşar’ın ordusunda komutanlık yapmış olan Ahmet Han Abdali önderliğinde Afganistan Devleti kuruldu. Ahmet Han Cevanşirlerin bir bölümünü Kabile göç ettirdi.

Milli kimliğini muhafaza edebilen az sayıdaki Cevanşirler Azerice konuşuyor ve başkent Kabil‘de yaşıyorlar. Nüfusları hakkında verilen bilgiler ise birbirini tutmamaktadır. Kabil’in büyük bir mahallesi de Çandol ve Muradhani adını taşır.

Edebiyyat

Çingizoğlu, Enver. Yağlevendliler, Baku, "Mütercim", 2016, 356 s.

Notlar

^ ^a ^b Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri, Bakı, “Şuşa”, 2000, səh.436-437.
^ Описание Kарабахсkой провинции, составленное в 1823 г. Тифлис, 1866, ст.177б

İlgili Araştırma Makaleleri

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

Afşar boyu veya Avşar boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden diye tanımladığı altıncısıdır. Bu boyların Bozoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Afşar'ın soyundan gelir.

Oğuzlar Türk dillerinin Oğuz kolunu konuşan bir batı Türk halkıydı. 8. yüzyılda Orta Asya'da Oğuz Yabgu Devleti adında bir konfederasyon kurdular. Oğuz ismi, "kabile" anlamına gelen yaygın bir Türkçe kelimedir. Oğuz isminin kaynağı en güvenilir görüşe göre Türkçe 'ok' isminin Z harfiyle çoğulu olan 'okuz' isminden türediği tezidir. Bizans kaynakları Oğuzlara Uzlar der.

Sülümenli, Afyonkarahisar ilinin Merkez ilçesine bağlı bir beldedir. İl merkezine 20 km uzaklıkta yer almaktadır.

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

Karabağ Hanlığı, 1748-1805 yılları arası bugünkü Azerbaycan topraklarında yer almış ve İran'ın Kaçar Hanedanı egemenliği altında fiilen bağımsız olmuş Azeri feodal devletidir.

Afşar hanedanı Şah Abbas döneminde Azerbaycan'dan kuzey Horasana yerleştirilmiş Afşar kabilesi ve on sekizinci yüzyılın ortalarında Afşar İmparatorluğu'nu yöneten hanedandır. Hanedan, 1736'da Safevi hanedanının son üyesini deviren ve kendisini Azerbaycan ve İran Şahı ilan eden ordu komutanı Nadir Şah tarafından kurulmuştur.

Bozoklar, Türk mitolojisinde "göksel boylar"ı ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bunlar, Oğuz Han’ın ikinci eşinden olan üç oğlu ve onlardan türeyen boylardır. Altın Yay’ın sahibidirler. 24 Oğuz boyundan 12'sini oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">I. Abbas</span> 5. Safevi hükümdarı

I. Abbas veya Büyük Abbas, Safevi Hanedanlığının beşinci hükümdarı olan Şah Abbas, Safevi Hanedanı'nın en güçlü hükümdarı olarak gösterilir. Şah Muhammed Hüdabende'nin üçüncü oğludur. 3 Ekim 1587 tarihinde Türkmen şeflerinin desteklediği bir askerî darbe ile 17 yaşında tahta geçip 1629 yılına kadar 42 yıl hükümdar olarak kalmıştır. Hükümdar olduğu tarih Safevi Devleti açısından zorlu bir dönemdir. İçeride Türkmen aşiretleri arasındaki kanlı çatışmalar, doğuda Özbek akınları, batıda ise Osmanlı İmparatorluğu'nun baskısı altındaydı. Bu durumun kaçınılmaz sonucu olarak ülke ekonomik olarak da çözülmektedir. Tarımsal ve endüstüriyel üretim düşerken ticaret de çökmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Nadir Şah</span> 1. Afşar Devleti Şahı

Nadir Şah Afşar, Afşar İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı olan Türkmen şahtır. İran tarihinin en güçlü hükümdarlarından biri kabul edilip, 1736'dan 1747'deki suikastına kadar Afşar İmparatoru ve İran şahı olarak hüküm sürmüştür. Batı Asya, Güney Kafkasya, Orta Asya ve Güney Asya'da birçok seferde savaşmıştır. Askeri dehası nedeniyle, bazı tarihçiler onu İran'ın Napolyonu veya İkinci İskender olarak tanımlamıştır.

Karadağ Hanlığı, 1747 yılında bugün İran'a bağlı Azerbaycan bölgesindeki Karadağ (Karacadağ) topraklarında kurulmuş feodal devlettir. Karadağ kelimesi büyük dağ veya dağlık yer anlamına gelmektedir. Hanlığın başkenti Ahar şehri olup bir ara Kürdeşt'e taşınmıştır. Hanlığın batısında Hoy Hanlığı, doğusunda Lenkeran Hanlığı, kuzeyinde Karabağ Hanlığı, güneyinde Tebriz Hanlığı ve Erdebil Hanlığı vardır.

Talış Hanlığı, 1747-1826 yılları arasında hüküm süren Azerbaycan hanlıklarından biri.

Ahmed Şah (Abdali) Dürranî , Dürranî hanedanının ilk şahıdır ve Afganistan'ın kurucusu olarak kabul edilmektedir.

İran Türkleri, İran'da yaşayan Türk halkları. Başta İran Azerileri olmak üzere Türkmenler, Kaşkaylar, Horasan Türkleri, Halaçlar, Sungurlar, Ebiverdiler, Kazaklar ve Özbekler gibi Türk dilli halklar İran’ın belirli bölgelerinde yaşamaktadırlar.

Penah Ali Han, Azerbaycan'ın Terter şehrinde doğan Karabağ Hanlığı'nın kurucusu ve ilk hanıdır.

Aşağı Yağlıvend, Azerbaycan'ın Füzuli Rayonu'nda bir köy.

Yomut veya Yomud Gürgan'dan Türkmenbaşı'na ve Hazar Denizinin kıyıları ile Hive ve Daşoğuz'a kadar uzanan büyük bir gölgede yaşayan bir Türkmen boyudur.

1730-1732 Osmanlı-İran Savaşı, 18. yüzyılda Osmanlı Devleti ile İran'daki Safevi Hanedanı arasında yapılmış olan bir savaştır.

Afşar İmparatorluğu, Safevi devletinin çöküşünden sonra kurulan Türkmen devletidir. Devletin kurucusu Horasan Türkü olan Nadir Şah Afşar'dır. Nadir Şah'ın devletteki otoritesinin arttığını gören II. Tahmasb, kendi otoritesini artırmak için 1731'de Osmanlıların üzerine yürüdü. Ancak muharebede alınan yenilginin ardından Revan, Osmanlıların eline geçti. Nadir Şah, 1732'de II. Tahmasb'ı iktidardan indirdi ve yerine oğlu III. Abbas'ı getirdi. Nadir Şah, III. Abbas'ın Mart 1736'da tahttan indirilmesinin ardından "Şah" sıfatıyla taç giydi. Böylelikle İran'da Safevî Hanedanı resmen son buldu ve Afşar Hanedanı dönemi başladı.

Cevanşir-Kızılbaş boyu bir Azerbaycan boyudur ve Onikici Afşar boyunun bir parçasıdır. Afganistan Kızılbaşlarına aittirler. Cevanşir-Kızılbaş boyunun ülkeye ilk olarak Nadir Şah döneminde göç ettiği bilinmektedir. Bu boy Kabil şehrinde, özellikle de şehrin Chindawol, Moradkhani ve Wazirabad bölgelerinde yaşıyor.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.