Yaylalar, Yusufeli
| Yaylalar | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Yaylalar Yaylalar'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 2300 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 165 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Yaylalar, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Yaylalar köyünün eski adı Heveki'dir. Bu yer adı, "dere" ve "vadi" anlamına gelen Gürcüce "hevi" (ხევი) veya "heva" (ხევა) kelimesinden türemiş olan Hevaki'den (ხევაკი) gelir. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği bölgede "hevi" veya "heva" kelimesinden türemiş Heoti (ხეოთი), Hevaşeni (ხევაშენი), Hevahi (ხევახი), Heviskari (ხევისკარი) gibi başka yer adları da bulunuyordu.[3] Heveki veya Hevaki adı Türkçeye Hevek (خوك) şeklinde girmiştir. Yusufeli ilçesine bağlı Bıçakçılar köyünün eski adı da Heveki veya Hevek'tir. Bundan dolayı bu iki köyü biribirinden ayırmak için kaynaklarda Yaylalar köyünün eski adı Hevek-i Kiskim (خوك كسكیم) ve Büyük Hevek, Bıçakçılar köyünün eski adı ise Hevek-i Livane (خوك لیوانە) ve Küçük Hevek şeklinde de geçer.[4][5][6]
Heveki köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Korameti (ქორამეთი), İeti (იეთი), Mereteti (მერეთეთი), Mikelisi (მიქელისი), Koreti (ქორეთი), Şaradze (შარაძე), Zenamati (ზენამათი), Haristavi (ხარისთავი) gibi Gürcüce mevki adları da bu dönemden kalmış olmalıdır.[7]
Heveki köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi salma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında Hevek köyü, Çıldır Eyaleti'nin Kiskim sancağına bağlı Kiskim kazasının bir köyüydü. Hevek köyünde 119 hanede 324 Müslüman erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 668 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8][9] 1848 tarihli Erzurum vilayeti nüfus defterinde Hevek-i Ulya olarak kaydedilen köyde 35 hane Müslüman, 7 hane Katolik ve 5 hane Rum kaydedilmiştir. Hevek-i Ula'ya bağlı olan Mikelis mahallesisinin nüfusu yanlışlıkla Hevek-i Süfla (Bıçakçılar) köyüne yazılmıştır. Mikelis mahallesinde ise, 21 hane Müslüman kaydedilmişti. Sonuç olarak 1848 yılında Hevek-i Ulya köyünde 68 hanenin yaşadığı orataya çıkar.[8]
Heveki köyü, birkaç kaynakta Armenhevi (არმენხევი) veya Ermenhevi (ერმენხევი) olarak geçer. Gürcü asker ve coğrafyacı Giorgi Kazbegi 1874 yılında Armenehvi'de Osmanlı döneminde Müslümanlaşmamış beş hane Ortodoks Gürcünün yaşadığını, Ğebradze (ღებრაძე) soyadını taşıyan birinin bu cemaatin rahibi olduğunu, ayrıca Armenhevi ve Heveki köylerinde 80 kadar kişinin de gizli Hristiyan olduğunu yazmıştır. Gürcü yazar Rapiel Eristavi de 1875 yılında Droeba gazetesinde aynı bilgiyi aktarmış, Anton Ğebadze ile oğlu İoseb Ğebadze'nin köyün rahipleri olduğunu belirtmiştir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili de 1917 yılında Kazbegi’nin verdiği bilgiyi aktarmış, açık ve gizli Hristiyan inancına sahip nüfusun Armenhevi ve Heveki köylerinde yaşadığını belirtmiştir. Takaişvili Gürcü dilinin konuşulduğu köyler arasında Armenhevi köyünü de saymıştır.[10][11][12]
Hevek-i Kiskim, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre Artvin vilayetinin Yusufeli ilçesinin merkez nahiyesi olan Öğdem'e bağlıydı. Yusufeli ilçesi bu tarihte Öğdem ve Erkinis nahiyelerinden oluşuyordu.[4] 1935 genel nüfusu sayımında "Hevegikiskim" olarak kaydedilmiş olan köy, bu tarihte Erzurum vilayeti içinde Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 978 kişiden oluşuyordu.[13] Heveki veya Hevegikiskim "yabancı kökten geldiğiı" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yaylalar olarak değiştirilmiştir.[14] 1965 genel nüfus sayımında köyde 848 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 202 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Yaylalar köyünde, Büyük Hevek Deresi üzerinde tek kemerli bir taş köprü bulunmaktadır. Bu eski köprünün yapım tarihi bilinmemektedir. Büyük Hevek Köprüsü'nün uzunluğu 13 metre, genişliği 2,5 metre ve yüksekliği 6 metredir. Köprü, orta irilikte kaba yonu taşlarla inşa edilmiştir. Kenarlarında düzgün kesme taş kullanılmıştır. Büyük Hevek Köprüsü'nün yanında "Kilise Sırtı" adını taşıyan bir yer vardır. Burada eski bir kilisenin var olduğu tahmin edilebilir. Ancak günümüze herhangi bir kalıntı ulaşmamıştır. Yaylalar köyünün Korameti (ქორამეთი) mahallesinde, köylülerin verdiği bilgiye göre eski bir kilisenin bulunuyordu. Bununla birlikte bu mahallede herhangi bir kalıntı tespit edilmemiştir.[16]
Coğrafya
Yaylalar köyü, Artvin il merkezine 155 km, Yusufeli ilçe merkezine 50 km uzaklıktadır.[17] Köyün merkezi Hevek Deresinin üst kıyısında kuruludur. Geniş bir alana dağılmış olan köyün Olgunlar (Mereteti), Cami, Şereze (Şaradze), Köramet (Korameti), Karamolla gibi mahalleleri vardır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 165[2] |
| 2020 | 165[2] |
| 2019 | 187[2] |
| 2018 | 201[2] |
| 2017 | 147[2] |
| 2016 | 165[2] |
| 2015 | 180[2] |
| 2014 | 222[2] |
| 2013 | 191[2] |
| 2012 | 174[2] |
| 2011 | 185[2] |
| 2010 | 185[2] |
| 2009 | 200[2] |
| 2008 | 199[2] |
| 2007 | 221[2] |
| 2000 | 381[17] |
| 1990 | 594[17] |
| 1985 | 470[17] |
Kaynakça
- ^ "Yaylalar, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Yaylalar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 155, 230, 462, 599". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 82.
- ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, I. Cilt, s. 375, ISBN 978-605-86248-1-8.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 95. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Neriman Albayrak,Yusufeli İlçesinin Hidronomi ve Toponomisi (იუსუფელის მხარის ჰიდრონიმია და ტოპონიმია), Tiflis, 2018, s. 33-39" (PDF). 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Aralık 2021.
- ^ a b Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, I. Cilt, s. 376, ISBN 978-605-86248-1-8.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 100. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Giorgi Kazbegi, Türkiye Gürcistan'ında Üç Ay: Bir Seyyahın Notları (სამი თვე თურქეთის საქართველოში : მოგზაურის ჩანაწერები), Batum, 1995, s. 141-142, 145-147". 10 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024.
- ^ "Rapiel Eristavi, "Osmanlı Gürcistan'ı Üzerine Notlar" ("ცნობები ოსმალოს საქართველოზე"), Droeba, 16 Temmuz 1875". 11 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024.
- ^ Ekvtime Takaişvili, “İslam Gürcistanı” ("სამუსლიმანო საქართველოა"), Kartlosi dergisi, Paris, 1939, No:19-23.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 173" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Aralık 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 552". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 90.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 95-96. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b c d "Yaylalar Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
